Του Γιάννη Ν. Καλαντζή, [email protected]
Η Απλή Αναλογική και τα δήθεν εθνικά θέματα δεν επιτρέπουν 4χρονες κυβερνήσεις
Ο Παπάγος (κυβερνήτης από τον Νοέμβριο 1952) πέθανε τον Οκτώβριο 1955 και ο βασιλιάς έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Κων.Καραμανλή. Ο Κ.Κ. διέλυσε τον Ελληνικό Συναγερμό, ίδρυσε την ΕΡΕ και οδήγησε τη χώρα σε εκλογές τον Φεβρουάριο του 1956, όπου ψήφισαν και οι γυναίκες για πρώτη φορά.
Το εκλογικό σύστημα που εφαρμόστηκε ήταν πολύπλοκο, «τριφασικό». Σε κάποιες περιοχές ίσχυσε το πλειοψηφικό, σε άλλες η ενισχυμένη αναλογική και αλλού η απλή αναλογική! Εναντίον του Καραμανλή συνασπίστηκαν όλα τα κόμματα: Δεξιά, Κεντρώα και Αριστερά! Μάλιστα, του ετερόκλητου αυτού συνασπισμού εκπρόσωποι Τύπου ήσαν ο Αθ.Τσαλδάρης και ο Μαν.Γλέζος!
Η ΕΡΕ κέρδισε την πλειοψηφία των εδρών, παρά τις κατά τι λιγότερες ψήφους που συγκέντρωσε από τους συνασπισμένους αντιπάλους της. Επειδή όμως, κορυφαία στελέχη της ΕΡΕ (Ράλλης, Κανελλόπουλος, Παπαληγούρας) διαφώνησαν με την πολιτική Καραμανλή και αποχώρησαν από την κυβέρνηση, το 1958 προκηρύχθηκαν νέες εκλογές με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής.
Τις κέρδισε η ΕΡΕ με 41,16% (έδρες 171). Στη νέα Βουλή εισήλθαν και το Κόμμα Φιλελευθέρων (20,67%-36), το ΠΑΔΕ (Μαρκεζίνης, 10,62%-10) και το δεξιό ΕΛΚ (2,95%-4). Το κύριο χαρακτηριστικό των εκλογών του Mαΐου 1958 ήταν η ανάδειξη της ΕΔΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση (24,43%-79 έδρες), συγκυριακό, βεβαίως, αποτέλεσμα, οφειλόμενο στη διάλυση των κομμάτων του Κέντρου.
Στις πρόωρες εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961, νικητής αναδείχθηκε πάλι ο Κ.Κ. (50,81%-176), με ενισχυμένη αναλογική. Το αποτέλεσμα αμφισβητήθηκε από τον Γεώργιο Παπανδρέου, της Ενώσεως Κέντρου (33,66%-100), ο οποίος κήρυξε «Ανένδοτο αγώνα». Τρίτο κόμμα αναδείχθηκε το ΠΑΜΕ (14,63%-24). Οι συγκρούσεις του Καραμανλή με τα Ανάκτορα, τον οδήγησαν στην παραίτηση και στην πρώτη εξορία.
Επανελθών, στις εκλογές του 1963, επιτέλους, ηττήθηκε! Αποτελέσματα: ΕΚ 42,04%-138, ΕΡΕ 39,37%-132, ΕΔΑ14,34%-28, Κόμμα Προοδευτικών 3,73%-2. Ο Κ.Κ., που αποχώρησε από την πολιτική χωρίς να καθίσει ποτέ στα έδρανα της Αντιπολίτευσης(!), όρισε διάδοχό του τον Π. Κανελλόπουλο και έφυγε στη Γαλλία. Ο Γ.Παπανδρέου προκήρυξε νέες εκλογές αρχές το 1964 (δεν μπόρεσε να σχηματίσει προηγουμένως κυβέρνηση) και θριάμβευσε με 52,72% (έδρες 171).
Στις 28 Μαΐου 1967 ορίστηκε νέα εκλογική αναμέτρηση, πάλι πρόωρα. Η χούντα, όμως, δεν το επέτρεψε. Η Ελλάδα μπήκε στο γύψο, που τον ανέχθηκε μέχρι το 1974, όταν το δικτατορικό καθεστώς κατέρρευσε.
Η πτώση της χούντας των συνταγματαρχών (καλοκαίρι 1974) προκαλεί σεισμό στη χώρα. Οι Ελληνες υποδέχονται μετά φανών και λαμπάδων τον εθνικό σωτήρα, τον 67χρονο Κ.Καραμανλή, ο οποίος νομιμοποιεί τα Κομμουνιστικά Κόμματα, αλλάζει το Σύνταγμα, καταργεί τους ανελεύθερους νόμους. Ως πολίτευμα επιλέγεται με δημοψήφισμα (8 Δεκεμβρίου) η Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία (69,2%).
Την 17η Νοεμβρίου 1974, μετά από 10 χρόνια, 9 μήνες και 1 ημέρα, διεξάγονται, σε κλίμα ενθουσιασμού ο πρώτες ελεύθερες βουλευτικές εκλογές. Οι βουλευτές εκλέγονται με σταυρό προτίμησης, ενώ δικαίωμα ψήφου έχουν όλοι οι Ελληνες πολίτες 21 ετών. Ξεκινά σταδιακά η “αποχουντοποίηση”, αλλά “ψίθυροι” για εκδήλωση νέου πραξικοπήματος υπό των χουντικών «σταγονιδίων» δεν επιτρέπουν κανέναν εφησυχασμό. Με εκλογικό σύστημα την ενισχυμένη αναλογική αναδεικνύεται νικήτρια τη Νέα Δημοκρατία (προκάτοχος η ΕΡΕ) με ποσοστό 54,37% (220 έδρες)! Πρωθυπουργός ορκίζεται ο Κ.Κ.. Τα υπόλοιπα κόμματα: Ε.Κ.-Νέες Δυνάμεις (20,42%-60), ΠαΣoΚ (13,58%-12) και Ενωμένη Αριστερά (9,47%-8).
Στις συγκεντρώσεις της ΝΔ, από τις μεγαφωνικές εγκαταστάσεις μεταδίδονταν τραγούδια του Σταύρου Ξαρχάκου, του Μάνου Χατζηδάκι και του Μίκι Θεοδωράκη, ενώ οι υποστηρικτές του Κέντρου κραύγαζαν «ΝΑΤΟ, ΣΙΑ, προδοσία» και «Εξω οι Αμερικάνοι». Οι οπαδοί του ΠαΣοΚ βροντοφώναζαν «Ανδρέα προχώρα σε θέλει όλη η χώρα», ενώ από τα μεγάφωνα μεταδίδονταν συνθέσεις του Θεοδωράκη, Ξαρχάκου και τραγούδια του Ισπανικού Εμφυλίου. Πριν από τις ομιλίες της Ενωμένης Αριστεράς μεταδίδονταν τραγούδια των Λεοντή, Λοΐζου και Θεοδωράκη.
Με το ίδιο σύστημα διεξήχθησαν και οι επόμενες, πρόωρες εκλογές, την 20ή Νοεμβρίου 1977, για τη διενέργεια των οποίων ο Κ.Κ. επικαλέστηκε εθνικά θέματα και ειδικότερα το Κυπριακό. Το προεκλογικό κλίμα ήταν παρόμοιο με εκείνο της προηγούμενης εκλογικής αναμέτρησης, απουσίαζε μόνο το σύνθημα «Καραμανλής ή τανκς» (δήλωση του Μ.Θεοδωράκη), που κατά το ΠαΣοΚ έδωσε την πρωτιά στη ΝΔ.
Νικήτρια στις εκλογές του Νοεμβρίου εξήλθε πάλι η ΝΔ (41,84%-171 έδρες), ενώ το ΠαΣοΚ κατέκτησε τη δεύτερη θέση (25,34%-93 έδρες). Σημειωτέον ότι την εκφώνηση των συνθημάτων, που συνέδραμαν το πρώτο κόμμα, είχαν αναλάβει δυο γνωστά τηλεοπτικά πρόσωπα: Η Νάκυ Αγάθου και η Λιάνα Κανέλλη. Τα συνθήματα του ΠαΣοΚ εκφωνούσαν ο Γιάννης Μόρτζος και η Αννα Ιασωνίδου.
Στη νέα Βουλή εισήλθαν και τα κόμματα: Ενωση Δημοκρατικού Κέντρου με αρχηγό τον 68χρονο Γεώργιο Μαύρο (11,95%-16), ΚΚΕ με ηγέτη τον 63χρονο Χ.Φλωράκη (9,36%-11), Εθνική Παράταξη με τον 79χρονο Στέφ.Στεφανόπουλο (6,82%-5), Συμμαχία Προοδευτικών και Αριστερών Δυνάμεων με πρόεδρο τον 73χρονο Ηλ. Ηλιού (2,72%-2) και το Κόμμα Νεοφιλελευθέρων με ηγέτη τον 59χρονο Κ. Μητσοτάκη (1,08%-2). Το 1980, ο Κ.Κ. εκλέγεται για πρώτη φορά Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ορίζοντας διάδοχό του στην πρωθυπουργία τον Γ.Ράλλη.
Στις 18 Οκτωβρίου του 1981 διεξάγονται εκλογές κανονικά, πάλι με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής. Τις κερδίζει τώρα το ΠαΣοΚ (48,07%-έδρες 172). Πρωθυπουργός ορκίζεται ο 62χρονος Ανδρέας Γ.Παπανδρέου, που κυβερνά τη χώρα με πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Κ.Κ.. Η ΝΔ έλαβε 35,87% (έδρες 115) και το ΚΚΕ 10,93% (13). Την άνοιξη του 1985, ο Παπανδρέου, αν και άφηνε συστηματικά να εννοηθεί ότι θα πρότεινε εκ νέου τον Καραμανλή για ΠτΔ, στις 9 Μαρτίου ανακοίνωσε την, προκλητική κατά πολλούς, απόφασή του: Πρότεινε ως ΠτΔ τον “διακεκριμένο Δικαστή και αγωνιστή της Δημοκρατίας” Χρήστο Σαρτζετάκη. Η εκλογή του συνδυάστηκε με την μείωση των υπερεξουσιών του ΠτΔ.
Ο αρεοπαγίτης Σαρτζετάκης, ο οποίος είχε επιδείξει γενναία στάση ως ανακριτής στην πολύκροτη υπόθεση Λαμπράκη, εξελέγη πρόεδρος με 180 ψήφους: του ΠΑΣΟΚ και των κομμάτων της Αριστεράς. Σημειωτέον ότι ο Κ.Μητσοτάκης (αρχηγός πλέον της ΝΔ) αμφισβήτησε τη νομιμότητα της εν λόγω εκλογής, προβάλλοντας το επιχείρημα, ότι στηρίχθηκε στην αμφισβητούμενη ψήφο του προέδρου της Βουλής και προσωρινού ΠτΔ, Γιάννη Αλευρά. Η διαδικασία έγχρωμων ψηφοδελτίων και η απομάκρυνση της κάλπης κατά την ψηφοφορία από βουλευτή της ΝΔ, όξυναν το πολιτικό κλίμα υπέρμετρα.
Η αναφορά στις εκλογικές αναμετρήσεις θα συνεχιστεί την μεθεπόμενη Κυριακή 14/5/2023, επειδή την 7η Μαΐου 2023, θα δημοσιευθεί η συνηθισμένη περιγραφή των σημαντικότερων γεγονότων του μήνα, προ 60 ετών.
