Του Δημήτρη Μποσνάκη, φιλολόγου, Ελληνικής και Αγγλικής Φιλολογίας, πρώην Δ/ντή Λυκείου
Η σύμπτυξη των τριών δυνάμεων, της δράσης, του χώρου και του χρόνου, σε μια ελάχιστη μονάδα, σε ένα τρένο, μια σήραγγα, μια στιγμιαία έκρηξη, είναι που δημιουργεί την τραγικότητα και την οργή στην εθνική τραγωδία των Τεμπών. Δύο όμοια αντικείμενα που πορεύονται σε σύγκρουση παράγουν ενέργεια, που εδώ γίνεται εξαφάνιση. Μια εξαφάνιση της διαπάλης ανάμεσα στο παλιό και στο νέο, ανάμεσα στον παλαιοκομματισμό και στην επώδυνη για το κατεστημένο αξιοκρατία. Ανάμεσα στον κρατισμό και στην αλλαγή του μοντέλου διακυβέρνησης.
Τα «Τέμπη» γίνονται πεδίο για μια νέα εμφάνιση, εκείνη της Πρωτοπορίας. Η σκέψη ταυτίζεται με αυτό που βλέπει, αιχμαλωτίζεται. Αυτό που δεν φαίνεται, αλλά είναι όμοιο, βρίσκει ελεύθερη την είσοδο. Παίρνει τη θέση του Α. Περιστρέφοντας τον κυρτό καθρέφτη, αλλάζεις την οπτική των πραγμάτων που δείχνουν ίδια χωρίς να είναι, όπως ο κλειδούχος αλλάζει τις ράγες της ατμομηχανής με μια κίνηση, αλλάζοντας την ιστορία.
Στο παρελθόν η κάθαρση της δυναστείας των Ατρειδών απαιτούσε μια «Ορέστεια», ένα μεγάλο πεδίο δράσης από τη Σπάρτη, το Άργος μέχρι την Αθήνα. Σήμερα ο ελαχιστοποιημένος χώρος μιας σήραγγας είναι μια μετα-μοντέρνα εκδοχή μιας κάθαρσης που συμβαίνει μέσα σε ένα πολλοστημόριο του εγκεφάλου. Ο χρόνος μιας έκρηξης είναι κλασματικός και δεν αποτυπώνεται στην ιστορία. Όλα έχουν τη μορφή της μετα-μοντερνικότητας, ενός Α που ίσως είναι Α, ίσως δεν είναι, χωρίς να καταγράφεται στην ιστορία.
Το κύριο θέμα παραμένει αποτυπωμένο βαθιά στη μνήμη ως αναπάντεχο. Τα επιμέρους θέματα, των σταθμαρχών, των γιατρών, των εμπλεκόμενων πολιτικών, προσφέρουν μια κωμικο-τραγική εκτόνωση στο ασήκωτο φορτίο της τραγωδίας. Είναι αναπόσπαστο μέρος της «Κωμωδίας των λαθών» σε μια παράσταση όπου οι ίδιοι εκτόπισαν άλλους για να πρωταγωνιστήσουν. Οι κωμικοί πρωταγωνιστές συμπράττουν για να αρπάξουν την εξουσία από το συγγραφέα, να τον διαμελίσουν για να ξαναγράψουν το έργο του. Τελικά ο ένας θα εξοντώσει τον άλλο. Το κύριο μέρος του σχεδίου μένει άθικτο και απρόσιτο. Ο συγγραφέας αποδεικνύει τη διαφθορά και επιχειρεί αλλαγή φρουράς σε μια αόρατη εξουσία. Οι κωμικοί συμπρωταγωνιστές αποδεικνύουν την αποσύνθεση και τις εσωτερικές συγκρούσεις μέσα στο σύστημα. Η αλλαγή κυριαρχίας κάνει τη δουλειά της.
Αν η μάχη της θεϊκής «Ορέστειας» έλαβε χώρο σε διευρυμένο πεδίο, εδώ ο ασφυκτικός χώρος ενός βαγονιού γεννάει μια έκρηξη διεθνών διαστάσεων. Το τοπίο είναι κυβο-φουτουριστικό με διαμελισμένα μέλη, λαμαρίνες, παιδικά παιχνίδια και παραμορφωμένες επιφάνειες, προάγγελους ενός διαφορετικού μέλλοντος. Κάτω από το βλέμμα της Ήρας, της Θεάς του Ολύμπου, οι κατώτερες θεότητες της θυσίας και της λαγνείας ταράζουν τη γαλήνη και την ελεήμονα διάθεση του κοσμικού συστήματος.
Μια νυχτερινή παράσταση διαρκεί όσο διαρκούν τα εκτυφλωτικά φώτα των προβολέων. Κατόπιν, το θέατρο παραδίδεται στο σκοτάδι. Στο φως της σκηνής βγαίνουν οι κλόουν-πρωταγωνιστές (σταθμάρχες, πολιτικοί) που πουλάνε την ψυχή τους (και τις ψυχές των άλλων) για να πρωταγωνιστήσουν στο έργο. Μέσα από διαδοχικές εκρήξεις μέσα στο σύστημα πυροδοτείται η εξέλιξη. Το δράμα εξελίσσεται σαν κωμωδία παρά σαν πράξη εκδίκησης.
Όπως λέει ο Άριελ στον μάγο Πρόσπερο στη Σαιξπηρική «Τρικυμία»: « το γήτεμά σου τόσο σκληρόκαρδα δουλεύει μέσα τους, που αν τώρα τους έβλεπες, η διάθεσή σου θα μαλάκωνε». Η εκδίκηση δίνει τη θέση της στο εσωτερικό δράμα των δραστών. Πάντα υπάρχουν πρόθυμοι πρωταγωνιστές.
Το τελικό αποτέλεσμα είναι η επανένωση των μελών του διαμελισμένου Ορφέα. Η γέννηση του κανούργιου και ο θάνατος του παλιού. Γιατί το παλιό δεν παραδίδει τη θέση του, αν δεν δει τον «από μηχανής θεό» με το ματωμένο σπαθί να λύνει τους γόρδιους δεσμούς του. Όσο για τη θυσία, όλοι είμαστε μέρος ενός θεϊκού τεχνάσματος, μιας θείας κωμωδίας.
Και όλα αυτά βέβαια δεν συμβαίνουν πουθενά αλλού παρά μόνο σε μια Σαιξπηρική κωμωδία πάνω στο σανίδι της σκηνής του κόσμου, στον αγώνα της αποικιοκρατίας να ελέγξει τις δραστηριότητες των ανθρώπων. Εμείς στα ταραγμένα όνειρά μας θα νιώθουμε πως είμαστε οι επιβάτες ενός μοιραίου τρένου που βάλαμε σε λάθος ράγες.
