Ο γνωστός συγγραφέας ξεφυλλίζει ιστορικές σελίδες και μιλά για την «Αγια Λευτεριά»
Η «Aγια Λευτεριά»είναι το πολυαναμενόμενο τρίτο μέρος της τριλογίας του Θοδωρή Παπαθεοδώρου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Είναι το τελευταίο βιβλίο σε μια σειρά ιστορικών μυθιστορημάτων, που άρχισε με το «Αγιο Αίμα» και συνεχίστηκε με τις «Aγιες Ψυχές». Ο αναγνωρισμένος συγγραφέας, από την Iστορία της Ελληνικής Επανάστασης, μας ταξιδεύει σε μια ιδιαίτερα ανθρώπινη διαδρομή των απλών, καθημερινών ανθρώπων, που είναι οι ήρωες του έργου του. Αναμφισβήτητα πρόκειται για επικό έργο, που σέβεται την ιστορική έρευνα και τηρεί απαρεγκλίτως τους κανόνες του ιστορικού μυθιστορήματος. Εχοντας πλούσιο λογοτεχνικό έργο, ο συγγραφέας αποτυπώνει με τους ήρωές του τον παλμό της ελληνικής και ιστορικής μνήμης. Στον κυριακάτικο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ η άκρως ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον συγγραφέα.
Συνέντευξη στην ΕΛΕΝΑ ΝΤΑΒΛΑΜΑΝΟΥ, εκπαιδευτικό – συγγραφέα
Κρατώ στα χέρια μου το βιβλίο σας με τον τίτλο «Αγια Λευτεριά» από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Μιλήστε μας για την ιστορία.
Θα έγραφα τη λέξη με κεφαλαίο αγαπητή κ. Νταβλαμάνου: Ιστορία. Στις σελίδες των τριών βιβλίων, «Αγιο Αίμα, Αγιες Ψυχές και Αγια Λευτεριά» σύγκαιρα με τη μυθιστορηματική πλοκή ξεδιπλώνεται κι ολάκερος ο λαμπρός, αλλά με πολλά ζοφερά και σκοτεινά σημεία, ξεσηκωμός του Εικοσιένα. Από το ηρωικό Σούλι και το Ζάλογγο μέχρι την Eξοδο της Ιερής Πόλης του Μεσολογγίου και από την απελευθέρωση της Τριπολιτσάς μέχρι τον αφανισμό της Χίου και των Ψαρών. Μαζί με τη Δέσπω, τον Νικόλα, την Αργυρώ και τον Στεφανή, τον μικρό λαό τούτων των μυθιστορημάτων, εμφανίζονται και οι περισσότερες μορφές της Επανάστασης, άλλοι με το άγιο πρόσωπό τους, όπως ο Κολοκοτρώνης και ο Καραϊσκάκης, και άλλοι με το σκοτεινό προσωπείο τους, όπως ο Μαυροκορδάτος και ο Κωλέττης.
Η «Aγια Λευτεριά» είναι το τελευταίο μέρος της τριλογίας (προηγήθηκαν οι «Aγιες Ψυχές» και το «Aγιο Αίμα»). Πώς αποφασίσατε να καταγράψετε τα γεγονότα σε μία τριλογία;
Είναι η προσωπική μου κατάθεση και η συμβολή στη συλλογική μνήμη της ιστορικής επετείου των 200 χρόνων από την Εθνεγερσία μας. Το είχα αποφασίσει εξαρχής και το προετοίμαζα τα τελευταία δύο χρόνια, γιατί το Εικοσιένα ήταν η ενδοξότερη, λαμπρότερη και σημαντικότερη στιγμή του Ελληνισμού, καθώς του χάρισε τη λευτεριά του μετά από τέσσερις αιώνες σκλαβιάς. Οσο για την τριλογία; Και για την περίοδο του Εμφυλίου έγραψα μία τετραλογία και για τον Μακεδονικό Αγώνα μία υριλογία. Γράφω πολυπρόσωπα και εκτεταμένα ιστορικά μυθιστορήματα για να εντάξω πολλά από τα γεγονότα στη μυθιστορηματική πλοκή, ούτως ώστε ο αναγνώστης, πέρα από την καθαυτού απόλαυση της ανάγνωσης, να μπορέσει να αφουγκραστεί και να συναισθανθεί την εποχή και τους ανθρώπους της, να τη ζήσει, όχι απλώς να τη διαβάσει. Μία τριλογία ή τετραλογία είναι σαφώς πιο δύσκολο και επίμοχθο έργο, αλλά το αποτέλεσμα θεωρώ πως επιβραβεύει και εμένα και τους αναγνώστες.
Στο βιβλίο σας υπάρχουν πάθος, συναίσθημα και δίνει απόλυτη τιμή και δόξα σε μια λέξη τόσο σπουδαία, όπως είναι η λευτεριά. Η λευτεριά είναι κάτι που οι Ελληνες έχουν υμνήσει με τα χρόνια, ακόμα και αν στις μέρες μας τείνουμε να το ξεχνάμε ή να το αγνοούμε. Θεωρούμαστε σκλαβωμένοι στις μέρες μας;
Είναι αδιανόητο ακόμη και να συγκρίνουμε τις δύο εποχές και τις δύο καταστάσεις. Θα είναι σαν να συγκρίνουμε ένα ποτήρι νερό με έναν ωκεανό, αίματος όσον αφορά την περίοδο της οδυνηρής Τουρκοκρατίας. Σήμερα είναι ανεπίτρεπτο και ανιστόρητο να μιλάμε για ξενοκίνητη σκλαβιά, δυστυχώς, όμως, ακούμε συχνά παρόμοιες μεγαλοστομίες στην τηλεόραση και ακόμη περισσότερο στη χάβρα, που ονομάζουμε κοινωνικά δίκτυα. Από την άλλη έχουμε αναμφισβήτητα πολλά βάρη, ειδικά τα τελευταία δέκα, δώδεκα χρόνια. Δεσμεύσεις; Υποχρεώσεις; Αχθος και άγχος; Ναι, βεβαίως έχουμε και μάλιστα πολλές φορές δυσάρεστα είτε σε προσωπικό, είτε σε συλλογικό, είτε σε εθνικό επίπεδο.
Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε στο συγκεκριμένο συγγραφικό σας εγχείρημα;
Η περίοδος της Επανάστασης είναι χαοτική και οι πηγές εξαιρετικά σπάνιες και συνήθως υποκειμενικές. Αυτά ως προς το κομμάτι της έρευνας και της μελέτης. Ως προς τη συγγραφή η μεγαλύτερη έγνοια μου ήταν να αποφύγω τη γραφικότητα, που χαρακτήριζε πολλά έργα για το Εικοσιένα παλιότερα, να αποδώσω με ευθύνη, σοβαρότητα και ευγνωμοσύνη την τιμή, που πρέπει στους επώνυμους και ανώνυμους ήρωες και ηρωίδες του λαού μας
Ενας τίτλος με δύο λέξεις τόσο σημαντικές.Δεν μπορείς παρά να τον κοιτάς και να πλημμυρίζεις από συναισθήματα. Μιλήστε μας για την επιλογή του τίτλου και το κυρίαρχο δικό σας συναίσθημα.
Οι λέξεις των τριών βιβλίων «αίμα, ψυχές και λευτεριά» εκφράζουν για εμένα το τρίπτυχο ολάκερης της Επανάστασης. Οσο για την «αγιοσύνη» που τις συνοδεύει; Τι άλλο, παρεκτός από άγιοι ήταν οι αιματοβαμμένοι σκλάβοι, άντρες και γυναίκες του λαού μας, που ξεσηκώθηκαν και ολομόναχοι, ξυπόλυτοι, ρακένδυτοι και πεινασμένοι κατάφεραν να πολεμήσουν ολομόναχοι για πάνω από δέκα χρόνια και να κατακτήσουν τη λευτεριά τους; Ειδικά δε τον τίτλο του πρώτου βιβλίου της τριλογίας «Αγιο Αίμα» τον εμπνεύστηκα από μια κουβέντα του Κολοκοτρώνη, που βρίσκουμε γραμμένη στα απομνημονεύματά του: «Μια φορά εβαπτίσθημεν με το λάδι, βαπτιζόμεθα και μία με το αίμα διά την ελευθερίαν της πατρίδος μας…». Τη βρήκα συγκλονιστική στην απλότητα και την ειλικρίνεια, συνάμα και στην ουσία της.
Επιλέξατε να αφηγηθείτε τη δύσκολη καθημερινότητα άγνωστων, απλών ανθρώπων, που έδωσαν τον δικό τους αγώνα και ξεχύθηκαν με πάθος και ορμή στις δικές τους μάχες. Πρόκειται καθαρά για μυθοπλασία ή υπάρχουν και πραγματικά ιστορικά γεγονότα, που ήταν αποτέλεσμα έρευνας;
Νομίζω πως σας έχω ήδη απαντήσει σε μία από τις προηγούμενες ερωτήσεις σας. Μα να τονίσω εδώ πως πάντα τα μυθιστορήματά μου πατάνε στέρεα πάνω στα ιστορικά γεγονότα, τίποτα δεν είναι αυθαίρετο ή τυχαίο και αν χρειαστεί για λόγους πλοκής να υπάρξει κάτι διαφορετικό από την ιστορική αλήθεια, το αναφέρω με αστερίσκο και ενημερώνω. Γιατί, όπως σας είπα, επιθυμία και επιδίωξή μου είναι ο αναγνώστης και η αναγνώστρια, που θα μου κάνουν την τιμή να διαβάσουν τα έργα μου, να αποκτήσουν ιστορική γνώση και εθνική αυτογνωσία. Κυρίως το δεύτερο, γι’ αυτό και δεν παραλείπω ποτέ τις ζοφερές και μαύρες σελίδες της Ιστορίας, όσο οδυνηρές και αν είναι, όσο και αν δεν μας αρέσουν. Εξάλλου, όσοι και όσες με διαβάζουν, γνωρίζουν πως ένα μικρό, δεύτερο βιβλίο με σημειώσεις υπάρχει στο τέλος κάθε βιβλίου για να μη διακόπτονται η ροή της μυθιστορηματικής πλοκής, η αγωνία και το ενδιαφέρον. Εάν θέλεις τις διαβάζεις, εάν δεν θέλεις τις αγνοείς.
Διακόσια χρόνια από τον ξεσηκωμό και «από τούτο το ιερό κάλεσμα της μνήμης δεν θα μπορούσα να λείψω μήτε ως άνθρωπος, μήτε ως συγγραφέας», γράφετε. Πώς είναι να συμμετέχει κάποιος τόσο ενεργά στην αναβίωση ενός τόσο σημαντικού ιστορικού γεγονότος;
Εάν με ρωτάτε τι αισθανόμουν μελετώντας τις πηγές και τις μαρτυρίες και γράφοντας τις σελίδες με τα λόγια και τα συναισθήματα των ηρώων μου, θα σας αναφέρω απλώς μια τόση δα λεξούλα: δέος, ανυπέρβλητο δέος. Ακόμη με ταλανίζουν όσα διάβασα, έγραψα και ένιωσα για την Επανάσταση του Εθνους μας και το σθένος του λαού μας. Με αποκορύφωμα στο «Αγιο Αίμα» το συγκλονιστικό Ζάλογγο και στην «Αγια Λευτεριά» τη μαρτυρική Εξοδο από την Ιερή Πόλη του Μεσολογγίου. Οσα συνέβησαν στα χρόνια του Αγώνα, τα λαμπρά νάματα, μα και τα ζοφερά κρίματα του Ελληνισμού, τον ηρωισμό, αλλά και τον αδερφοσκοτωμό, δεν τα χωρά ο νους του ανθρώπου. Ούτε κι ο δικός μου.
Το ποσοστό των Ελλήνων, που γνωρίζουν την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, είναι εξαιρετικά μικρό. Η επέτειος των 200 ετών και οι διαστάσεις που πήρε ήταν η ευκαιρία μας να επαναπροσεγγίσουμε το κορυφαίο ιστορικό γεγονός και την ουσία του;
Ασφαλώς και ήταν ευκαιρία, μα δυστυχώς όσον αφορά στους επονομαζόμενους «φορείς» και το επίσημο κράτος, έμεινε στα λόγια, ίσως και εξαιτίας της πρωτόγνωρης υγειονομικής λαίλαπας, που αντιμετωπίζουμε. Θεωρώ, λοιπόν, πως τα βιβλία μου, όπως και τα βιβλία πολλών άλλων άξιων συναδέλφων, που καταπιάστηκαν με το μέγα γεγονός της Επανάστασης, ένα μικρό λιθαράκι το προσέφεραν. Προσωπικά το έκανα χωρίς αοριστολογίες, ασάφειες, θολούρες και δήθεν μεγαλεπήβολα ερωτήματα. Για εμένα το Εικοσιένα ήταν η ενδοξότερη, λαμπρότερη και σημαντικότερη στιγμή της Ρωμιοσύνης. Αγώνας εθνικοαπελευθερωτικός πρωτίστως και δευτερευόντως κοινωνικός, αλλά όχι με πολιτικάντικους αφορισμούς, ταξικές περιχαρακώσεις και μαρξιστικές ονειροφαντασίες. Νομίζω είμαι ξεκάθαρος.
Η ανασύσταση μιας εποχής είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Μιλήστε μας λίγο για τους κινδύνους, που ενέχει ένα ιστορικό μυθιστόρημα.
Στο ιστορικό μυθιστόρημα προσπαθείς να παντρέψεις γεγονότα ιστορικά με πλοκή μυθιστορηματική και πολλές φορές το χαρμάνι θέλει τρομερή προσοχή στη λεπτομέρεια. Μήτε να καταντήσεις το κείμενο ξύλινο και δασκαλίστικο, με την κακή έννοια, μήτε δακρύβρεχτο χωρίς ιστορική συνοχή. Επιδίωξή μου είναι να υπάρχει εγκυρότητα και πιστότητα την οποία και διακαώς επιθυμώ ώστε οι αναγνώστες κλείνοντας τα βιβλία μου, να μην έχουν διδαχτεί απλώς, αλλά να έχουν αφουγκραστεί, να έχουν νιώσει, να έχουν ζήσει όλα τα γεγονότα μαζί με τους ήρωες και τις ηρωίδες μου. Κατά συνέπεια δύο είναι οι μεγάλοι κίνδυνοι. Είτε να κάνεις ιστορικούς αναχρονισμούς και να γράφεις ιστορικά άρες μάρες, κατά το κοινώς λεγόμενο, προκειμένου να εντυπωσιάσεις, είτε, από την άλλη μεριά, να κάνεις επίδειξη ιστορικών γνώσεων και να κουράσεις τον αναγνώστη, πράγμα καταστροφικό αφού το πρώτο ζητούμενο σε κάθε μυθιστόρημα είναι η αναγνωστική απόλαυση. Δίχως μια ρέουσα, αγωνιώδη και συνταρακτική πλοκή γεμάτη συναισθήματα, ο αναγνώστης απλώς θα κλείσει το βιβλίο. Τόσο απλά.
Ποια είναι τα μελλοντικά συγγραφικά σας σχέδια;
Εχω προσφυγικές ρίζες, η οικογένειά μου κρατά από την Ανατολική Θράκη, περιοχή που γνώρισε πρώτη τους τουρκικούς διωγμούς μαζί με την Ιωνία, από τη Φώκαια ίσα με τον Τσεσμέ και το Αϊδίνι. Χρειάζεται να πω κάτι άλλο; Θα δούμε όμως, πρώτα ο Θεός, όπως έλεγε πάντα και η μητέρα μου.
Μια ευχή για τη νέα χρονιά!
Υγεία, αγαπητή κ. Νταβλαμάνου. Τι άλλο; Oλα τα υπόλοιπα δεν είναι επί της ουσίας προβλήματα, είναι προβληματισμοί.
