Η γνωστή συγγραφέας μιλά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για το καινούργιο της βιβλίο με τίτλο «Συνένοχοι»
Συνέντευξη στην ΕΛΕΝΑ ΝΤΑΒΛΑΜΑΝΟΥ
Σε εποχές ταραγμένες, από τις εκτοπίσεις των Εβραίων και το Άουσβιτς μέχρι τη θαμπή, κουρασμένη Ελλάδα του σήμερα ταξιδεύει τον αναγνώστη το νέο μυθιστόρημα της Νόρας Πυλόρωφ με τίτλο «Συνένοχοι» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Οι ζωές των έξι ηρώων χαρτογραφούνται από μοναξιά και έρωτες, από επαγγελματικά αδιέξοδα και οικογενειακά μυστικά. Με ρυθμό που όλο και επιταχύνεται, απογυμνώνονται και οδηγούνται στην τελική δραματική σύγκρουση, όπου το μαχαίρι χώνεται βαθιά κι ο καθένας θα πληρώσει για το μερτικό του στο φταίξιμο. Υπέροχη πλοκή και περιγραφή από μια συγγραφέα που πραγματικά σέβεται τον αναγνώστη…
«Ίσως το βιβλίο βοηθήσει να δούμε καθαρότερα τον εαυτό μας, να αναγνωρίσουμε τις αλήθειες του και να αναμετρηθούμε μαζί του», αναφέρει η ίδια, μιλώντας για τους ήρωές της, αλλά και για τη συνενοχή.
Τι σημαίνει για σας «γράφω»;
Γράφω για μένα σημαίνει να χάνομαι, να είμαι αλλού, στον κόσμο των ηρώων μου, στο λαβύρινθο της πλοκής μου. Να ξεφεύγω δηλαδή από την καθημερινότητά μου. Όμως σ’ αυτήν τη διαδικασία συμβαίνει να βρίσκω τον εαυτό μου, να αναλογίζομαι, να ενδοσκοπούμαι. Αργησα να γίνω συγγραφέας. Ηταν ένα θεόσταλτο δώρο που ήρθε από το πουθενά και άλλαξε τη ζωή μου ολόκληρη. Ξεκίνησε τυχαία και συμπτωματικά. Δε με φαντάστηκα ποτέ σ’ αυτό το επάγγελμα, φαίνεται όμως ότι κάτι δούλευε μέσα μου, οι πρωταγωνιστές υπήρχαν, οι εικόνες, οι λέξεις, οι ήχοι, στριμώχνονταν να βγουν και να ακουστούν. Κι όταν έσπασε το φράγμα ή αν θέλετε ξεπέρασα τις αναστολές μου, τους άφησα να βγουν, τους ζωντάνεψα, πρόσθεσα, αφαίρεσα, σμίλεψα την πλοκή και τη μοίρα τους.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο σας «Συνένοχοι» από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Πείτε μας λίγα λόγια για την ιστορία.
Πέντε άτομα ανόμοια και ετερόκλητα συναντιούνται στο κουπέ ενός τρένου στη δεκαετία του ’60 στη διαδρομή Θεσσαλονίκη – Μόναχο, ταξίδι 24 ωρών.
Στο ίδιο κουπέ εμφανίζεται μια έκτη επιβάτης, η πέτρα του σκανδάλου, το φυτίλι που ανάβει τη φωτιά και πυροδοτεί τις εξελίξεις. Από την πρώτη στιγμή την αντιπαθούν, τη ζηλεύουν, την ποθούν, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας. Και αυτή υποδαυλίζει τα συναισθήματα αυτά.
Οι πέντε συνεπιβάτες γίνονται αυτόπτες μάρτυρες μιας ανοίκειας πράξης που συντελείται μπροστά στα μάτια τους. Κανένας από τους πέντε δε βοηθάει, μένουν αμέτοχοι και δεν παίρνουν θέση. Αδιαφορούν, ολιγωρούν, λένε καλά να πάθει;
Θα τους ενώσει το συγκεκριμένο γεγονός και θα βαδίσουν μαζί και χώρια στα χρόνια που θα ακολουθήσουν. Και θα πιστέψουν ότι η ζωή τους θα συνεχιστεί έτσι με σκαμπανεβάσματα, με χαρές και λύπες αλλά και με την ψευδαίσθηση ότι με κάποιο τρόπο αυτοί φτιάχνουν τη μοίρα τους.
Πολλά χρόνια αργότερα θα τους ζητηθεί να πληρώσουν το μερτικό τους στο φταίξιμο. Και τότε τραντάζονται συθέμελα και γυρίζει ο κόσμος τους ανάποδα.
Το ένοχο μυστικό που τους ενώνει δεν είναι όμως η μοναδική αιτία των δυσκολιών τους. Ο καθένας κουβαλάει τα δικά του βάρη και τα δικά του πάθη και λάθη. Όταν βγαίνει στην επιφάνεια αυτό που θέλουν να κρύψουν απ’ τον ίδιο τον εαυτό τους, συμπαρασύρει μαζί του βάσανα και κρίματα παλιών εποχών που νόμιζαν όλοι τους ότι είχαν θαφτεί για πάντα.
Τι συμβαίνει με τους ήρωες του βιβλίου σας; Πώς πληρώνουν για τα λάθη τους;
Αναγκάζονται να’ ρθουν αντιμέτωποι μ ’αυτό που είναι. Πόσο αποκρουστικό είναι αυτό που αντικρίζουν στον καθρέφτη τους. Πώς θα ζήσουν με μια τέτοια επίγνωση; Μπορούν άραγε να δουν καθαρότερα τον εαυτό τους, να αναγνωρίσουν τις αλήθειες του και να αναμετρηθούν μαζί του;
Ο συνένοχος είναι το ίδιο ένοχος;
Το θέμα ενοχή είναι ευρύ, εμπεριέχεται σε πολλές επιστήμες και επιδέχεται και πολλές ερμηνείες. Ίσως τις πιο ενδιαφέρουσες απαντήσεις τις δίνει η λογοτεχνία, όπου το θέμα ενοχή παρουσιάζεται σε εναλλασσόμενες μεταμφιέσεις και με συμβολισμούς.
Η ενοχή δημιουργείται συχνά από τη σύγκρουση ανάμεσα στις πράξεις μας και στο σύστημα αξιών που έχουμε επιβάλλει στον εαυτό μας ή μας το έχει επιβάλλει ο οικογενειακός και κοινωνικός μας περίγυρος. Αυτό το σύστημα αξιών το λέμε συνείδηση και συνήθως ντρεπόμαστε όταν την προδίδουμε. Η συνενοχή δεν ελαφρύνει από το βάρος της ενοχής, παρά το γεγονός ότι ολόκληροι λαοί βολεύτηκαν με τη συλλογική ευθύνη. Αισθάνεται λιγότερο ένοχος κανείς όταν μοιράζεται την ενοχή με άλλους. Όταν αδιαφορεί, λιποψυχεί, ολιγωρεί, γυρίζει την πλάτη. Όταν «φταίνε άλλοι, όχι εγώ».
Ποιον από τους ήρωές σας αγαπήσατε περισσότερο και γιατί;
Είναι εύκολο να αγαπήσεις τον «καλό» ήρωα και να ταυτιστείς μαζί του. Εμένα με ενδιαφέρουν οι «κακοί» που ίσως, λέω ίσως, κάποια κομμάτια τους αντιστοιχούν σε κάποιες κρυφές ακόμα και σε μένα πλευρές μου. Αυτοί είναι οι πιο συναρπαστικοί γιατί μέσα απ’ αυτούς ανακαλύπτεις τον εαυτό σου. Σε γενικές γραμμές όμως οι συγγραφείς αγαπούν όλους τους ήρωές τους, «παιδιά» τους είναι με κληρονομημένα ελαττώματα και προτερήματα.
Πρόκειται για μια ιστορία προϊόν μυθοπλασίας ή ο αναγνώστης μπορεί να βρει και αληθινά γεγονότα μέσα σ’ αυτή;
Πολλά κομμάτια του βιβλίου ξεκίνησαν από αληθινές μνήμες ή από θραύσματα μνήμης. Μπλέχτηκαν με την μυθοπλασία κι έγινε το βιβλίο. Οι ήρωες βάδισαν μόνοι τους, αυτονομήθηκαν και ακολούθησαν τα δικά τους μονοπάτια. Ο συγγραφέας έχει μια τράπεζα μνήμης, όπου αποταμιεύει εμπειρίες, βιώματα, λύπες, χαρές, όχι δικές του μόνο αλλά και ιστορίες άλλων, ειδήσεις, πληροφορίες, γεγονότα. Απ’ αυτό το υλικό αντλεί και απ’ αυτό το υλικό δίνει ζωή στους πρωταγωνιστές του.
Το νέο σας μυθιστόρημα μας ταξιδεύει σε εποχές δύσκολες, μέσα από τη διήγηση του Μωύς. Εποχές ταραγμένες που ακόμη και η ιστορία θα ήθελε να λησμονήσει. Άουσβιτς, Εβραίοι… Δυο λέξεις που από μόνες τους μας γεμίζουν θλίψη. Πού αναζητήσατε τα στοιχεία της έρευνάς σας;
Λόγω της επαγγελματικής μου απασχόλησης στο Ινστιτούτο Goethe δίδαξα επανειλημμένα λογοτεχνία του Ολοκαυτώματος. Δημιουργήθηκαν πολλές εικόνες μέσα μου που συμπληρώθηκαν από τις διηγήσεις των δικών μου, για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης και από την τοπογραφία μέσα στην πόλη μου, από τα σημεία – μνημεία που συνδέθηκαν με τις εκτοπίσεις των Εβραίων συμπολιτών μας. Από κει και πέρα υπήρξε εκτενής βιβλιογραφική έρευνα.
Στο βιβλίο σας διαβάζουμε: «Όμως το ασυνείδητο, κυρίες και κύριοι, δεν έχει χρόνους, ενεστώτα, παρατατικό, μέλλοντα. Έχει μόνο εικόνες. Και ενοχές. Που φυτρώνουν ξανά και ξανά, όσο κι αν τις ξεριζώνουμε. Κάθονται εκεί υπομονετικά και περιμένουν την ώρα τους…». Αλήθεια, μπορεί κάποιος να θάψει τις ενοχές του;
Κάποιοι μπορούν. Και το καταφέρνουν με επιτυχία. Πιθανόν φτάνουν στο τέλος της ζωής τους χωρίς να αναρωτηθούν. Δεν ξέρω αν πρέπει να τους μακαρίζει ή να τους οικτίρει κανείς. Εγώ νομίζω, μάλλον το δεύτερο. Κουβαλάμε μέσα μας δικαίως ή αδίκως ενοχές. Εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία του καθενός πώς τις διαχειρίζεται. Κάποια σφάλματά μου είναι συνειδητά, κάποια επέλεξα να τα καταχωνιάσω γιατί δεν άντεχα την όψη τους. Αυτό δε σημαίνει ότι κάποτε δε θα ζητήσουν το λόγο και δε θα επιτεθούν. Είναι ύπουλος αντίπαλος οι ένοχές, ριζώνουν και άντε να τις διώξεις. Όμως όσο πιο πολύ αντιμετωπίζουμε τι κάναμε στραβά και ποιους βλάψαμε ακούσια ή εκούσια, τόσο πιο πολύ νομίζω ότι εξασφαλίζουμε καλή σχέση με τον εαυτό μας και κατά συνέπεια καλύτερη ψυχική υγεία και καλύτερη ποιότητα ζωής.
Αν σας δινόταν η ευκαιρία να μπείτε σήμερα σ’ ένα τρένο, όπως οι πρωταγωνιστές του βιβλίου σας, ποια διαδρομή θα επιλέγατε;
Έχω χρόνια να ταξιδέψω με τρένο. Σίγουρα δε θα έκανα την ίδια διαδρομή όπως οι «Συνένοχοί» μου, ήταν κουραστικά ταξίδια αυτά και μονότονα δια μέσου της ατέλειωτης σέρβικης πεδιάδας. Ιδιαίτερα το καλοκαίρι ήταν δύσκολα. Ανασαίναμε όταν φτάναμε στα δάση της Κροατίας.
«Ο συγγραφέας», γράψατε κάπου, «διαθέτει ένα συρτάρι με κλειδί και κλειδαριά, όπου συσσωρεύει διάφορα από το παρελθόν του… μνήμες, βιώματα από την παιδική ηλικία τραύματα, αδιέξοδα που ενδεχομένως δε θέλει να τα πετάξει». Εσείς πόσο συχνά «ανοίγετε» αυτό το συρτάρι;
Υπάρχουν σ’ όλων μας τα «συρτάρια» λογής λογής πράματα που καλό είναι να τ ’αφήνουμε στην ησυχία τους, αν μας αφήνουν κι αυτά βέβαια στη δική μας. Είναι όσα μας έχουν πονέσει στη ζωή, οι απώλειες, η επιθετικότητα που έχουμε συσσωρεύσει και δεν μπορέσαμε να την εκφορτίσουμε, η ανεπάρκειά μας που την διαισθανόμαστε αλλά δε θέλουμε να την παραδεχτούμε μπας και δεν την αντέξουμε. Και φυσικά οι ενοχές μας, ο ύπουλος αντίπαλος που λέγαμε, που αμετακίνητος και χλευαστικός μας κλείνει το μάτι από τη γωνία. Εγώ τα σκαλίζω τα «συρτάρια» μου. Κατά καιρούς. Όταν νιώθω αρκετά δυνατή για να το κάνω.
Από τη αρχή της ιστορίας γνωρίζατε και το τέλος της ή οι ήρωες πήραν τη μοίρα τους στα χέρια τους;
Όχι δε γνώριζα το τέλος τους. Αυτοί «γράψαν» το τελευταίο κεφάλαιο.
Ξενοφοβία, εκδίκηση, βία, φόβος, αδράνεια, αλαζονεία, συνενοχή. Βάλτε τα σε μια σειρά, ξεκινώντας από αυτό που θεωρείτε πιο καταστροφικό στοιχείο στο χαρακτήρα ενός ανθρώπου.
Πιο καταστροφικό στοιχείο είναι ο φόβος. Αρχέγονο κομμάτι του ανθρώπου και ρυθμιστής αναπόφευκτος πολλών διεργασιών στον ψυχισμό μας. Πιστεύω ότι από κει ξεκινάνε όλα.
Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σας βήματα;
Γράφω ένα ερωτικό μυθιστόρημα με θέμα την πολυπλοκότητα των σχέσεων.
Σας ευχαριστώ θερμά και σας εύχομαι πάντα επιτυχίες!
