ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ ΑΣΤΕΓΩΝ
Παγκόσμια πρωτιά απέσπασαν οι ταλαντούχοι αρχιτέκτονες της ομάδας Riza3architects, ο Αλέξανδρος Βαλσαμίδης από το Βόλο, ο Στρατής Σκοπελίτης και η Μαρία Χριστούλια, συμμετέχοντας σε διεθνή διαγωνισμό με θέμα τους αστέγους, που διεξήχθη στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Απαντώντας δημιουργικά στο ερώτημα του διεθνούς διαγωνισμού «Πως μπορεί η Αρχιτεκτονική να απευθυνθεί στους άστεγους» που προκηρύχθηκε από τον αμερικανικό οργανισμό Activate14, μια πρωτοβουλία του Αμερικάνικου Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής και του Κέντρου για την Αρχιτεκτονική και το Design, οι αρχιτέκτονες κατέθεσαν μια πολύ αξιόλογη πρόταση. Δημιούργησαν ένα οικιστικό σύνολο, φιλικό προς το περιβάλλον, με την προοπτική να αξιοποιηθεί για τη φιλοξενία αστέγων της πόλης Raleigh, πρωτεύουσας της Βόρειας Καρολίνας.
Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Η πρόταση διακρίθηκε μεταξύ 300 περίπου συμμετοχών, από όλες τις γωνιές της γης, ανοίγοντας ένα σημαντικό κεφάλαιο στο ζήτημα της φιλοξενίας των αστέγων. Μιλώντας στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ ο Αλέξανδρος Βαλσαμίδης, υπογράμμισε ότι «το οικόπεδο στο οποίο θα κατασκευαστεί το οικιστικό σύνολο, βρίσκεται σε μια μεσοαστική περιοχή της πόλης, δίπλα από ένα προάστιο με ιδιαίτερο χαρακτήρα. Ο σχεδιασμός της κοινότητας αυτής έγινε με τρόπο τέτοιο ώστε να εντάσσεται στην κλίμακα της γειτονιάς αποφεύγοντας το στιγματισμό του πληθυσμού της και δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για την επανένταξή του κοινωνικό ιστό».
Οι τρεις συνεργάτες έχουν πάντα ως σημείο αναφοράς την αειφορία, διαμορφώνοντας προτάσεις οι οποίες διαπνέονται από ανάλογες αρχές, με στόχο «τα κτίσματα να μην αφήνουν αποτύπωμα πίσω τους κατά το τέλος της ζωής τους, αλλά να μεταλλάσσονται σε κάτι άλλο, χωρίς να δημιουργούν ρύπους» εξηγεί ο Βολιώτης αρχιτέκτονας.
Η βραβευμένη πρόταση αποτελεί στην ουσία ένα δομικό σύστημα, που αποτελείται από έναν «εξωσκελετό» (μια μεταλλική βάση και δύο παράλληλα πλευρικά συρματοκιβώτια), ο οποίος λειτουργεί σαν νάρθηκας σε έναν προκατασκευασμένο μαλακό πυρήνα – ένα ξύλινο κουτί που όταν αναδιπλώνεται αποτελεί την μονάδα κατοίκησης. Τα συρματοκιβώτια δημιουργούν παράλληλους τοίχους και γεμίζονται με πέτρες ή αδρανή υλικά της περιοχής. Τα ιδιαίτερα αυτά τοιχία χαρίζουν ευελιξία στην κατασκευή δίνοντας τη δυνατότητα της ένταξης σε οποιοδήποτε περιβάλλον αφού το περιεχόμενο τους είναι κάθε φορά το εκάστοτε τοπικό υλικό. Ο εξωσκελετός αυτός έχει τη δυνατότητα της διαφορετικής άρθρωσης μεταξύ των μελών του με τρόπο που ευνοεί τη δημιουργία διαφορετικών διατάξεων και μορφών. Με αυτό τον τρόπο η μικρή μονάδα αναπτύσσεται δημιουργώντας το κοινόχρηστο κτίριο επιφανείας 140 τ.μ.
«Χρησιμοποιήσαμε υλικά, τα περισσότερα από τα οποία παράγονται από τη βιομηχανία, μεταλλικές διατομές, οι οποίες υπάρχουν παντού στο εμπόριο, καθώς παράγονται μαζικά. Το υλικό πλήρωσης των συρματοκιβωτίων προέρχεται είτε από κατεδαφίσεις, είτε από αδρανή υλικά, τα οποία βρίσκονται το πολύ σε ακτίνα 50 χιλιομέτρων από το εργοτάξιο, γεγονός που συνεπάγεται ένα διαφορετικό τρόπο δόμησης με χαμηλότερο κόστος και υλικά που είναι φιλικά προς το περιβάλλον» υπογραμμίζει ο ίδιος.
ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΡΟΤΑΣΗ
Τέσσερις γειτονιές, 12 σπίτια κοινόχρηστο κτίριο και περιβόλια
Οι αρχιτέκτονες σχεδίασαν μια κοινότητα που εναρμονίζεται με την πόλη και το ευρύτερο περιβάλλον, απαρτίζεται από τέσσερις γειτονιές, με τρία σπίτια η κάθε μία. Το κοινόχρηστο κτίριο τοποθετείται κεντρικά στο οικόπεδο και στεγάζει μια κουζίνα, ένα χώρο δραστηριοτήτων, ένα χώρο μελέτης – βιβλιοθήκη, αποδυτήρια και μπάνια. Γύρω από τα κτίρια βρίσκονται περιβόλια, την καλλιέργεια των οποίων θα αναλάβουν οι κάτοικοι.
Ο σχεδιασμός ενός περάσματος που διατρέχει όλο το οικόπεδο, περνώντας δίπλα από τα περιβόλια και διαπερνώντας το κοινόχρηστο κτίριο, σε συνδυασμό με τον προσανατολισμό των σπιτιών, που βλέπουν στο δρόμο, δημιουργούν το απαραίτητο άνοιγμα της κοινότητας προς την πόλη. Το πέρασμα και το κοινόχρηστο κτίριο αρθρώνονται κατά τρόπο τέτοιο που καλούν τους κατοίκους να συναθροίζονται, συνδιοργανώνοντας κοινωνικές δραστηριότητες. Ταυτόχρονα η διάταξη των κοινόχρηστων χώρων του κτιρίου καθώς και η σχέση τους με το δρόμο είναι τέτοια, ώστε να εξισορροπεί την έκθεση στο δημόσιο μάτι και να προστατεύει τους χρήστες από το να θεωρηθούν ως ιδρυματοποιημένος πληθυσμός.
Η παραπάνω πρόταση απέσπασε τους επαίνους των μελών της κριτικής επιτροπής, τα οποία αποφάνθηκαν ότι «το project είχε τον καλύτερο συνδυασμό της οργάνωσης του χώρου, της χρήσης των κατάλληλων κατασκευαστικών μεθόδων και υλικών και του άρτιου σχεδιασμού των μονάδων κατοικίας. Η προσέγγιση του θέματος ήταν ευαίσθητη στην κλίμακα και τη σύσταση της κοινότητας και σκεφτήκαμε ότι θα τονώσει τη γειτονιά. Οι σχεδιαστές παρουσίασαν μια ισχυρή αίσθηση αστικής ευαισθησίας στις ανάγκες του ατόμου και της κοινωνίας».
Το ερώτημα που εύλογα προκύπτει είναι αν και κατά πόσο θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα η ίδια πρόταση, προς όφελος των αστέγων που ζουν στη χώρα και την περιοχή μας.
«Στην Ελλάδα υπάρχουν πάρα πολλά κτίρια τα οποία είναι εγκαταλειμμένα και θα μπορούσαν πολύ εύκολα να φιλοξενήσουν ανθρώπους που έχουν ανάγκη, με πολύ μικρό προϋπολογισμό. Για να υλοποιηθεί όμως η παραπάνω πρόταση, απαιτείται πολιτικός σχεδιασμός. Εναπόκειται στην ίδια την πολιτεία να δώσει λύση στο πρόβλημα των αστέγων, αρκεί να υπάρξει πολιτική βούληση. Στην Αμερική είναι τελείως διαφορετικά τα πράγματα» επισημαίνει ο 40χρονος αρχιτέκτονας από το Βόλο.
Σημαντικές διακρίσεις
Η διεθνής πρωτιά έγινε δεκτή με συναισθήματα χαράς από τον Αλέξανδρο Βαλσαμίδη και τους συνεργάτες του, οι οποίοι εργάστηκαν με επιμονή και ευαισθησία, συνδιαμορφώνοντας μια πρόταση που κυριολεκτικά κάνει το γύρο του κόσμου.
Το αρχιτεκτονικό τους γραφείο έχει αναπτύξει παράλληλα δραστηριότητα και στο εξωτερικό, αναλαμβάνοντας, την παρούσα χρονική στιγμή, το σχεδιασμό δύο οικιών στη Γενεύη, ενώ παράλληλα συμμετείχαν στη μελέτη αξιοποίησης του παραλίμνιου μετώπου της λίμνης Παμβώτιδας.
Η πρωτιά στο μεγάλο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για τους αστέγους της Αμερικής, αποτέλεσε μια σημαντική διάκριση και στιγμή στην κοινή πορεία, ενώ όπως αναφέρει ο Αλέξανδρος Βαλσαμίδης «είναι ευχάριστη έκπληξη να αποσπάς την πρώτη θέση σε ένα διαγωνισμό όπου έχεις να συναγωνιστείς μεγάλα αρχιτεκτονικά γραφεία και εταιρείες από όλο τον κόσμο».
Ο Βόλος της καρδιάς του
Ο χαρισματικός γιος της Παρασκευής και του Νικόλα Βαλσαμίδη, γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Βόλο, στην περιοχή του Κραυσίδωνα «ανάμεσα στην Αναπαύσεως και τις γραμμές του τρένου» όπως αναφέρει ο ίδιος. Μετά την αποφοίτησή του από το 5ο Γυμνάσιο και το 5ο Λύκειο Βόλου, σπούδασε στο Μετσόβειο Πολυτεχνείο της Αθήνας, αναπτύσσοντας πολύ αξιόλογη δράση ως αρχιτέκτονας, για να δημιουργήσει, στη συνέχεια το αρχιτεκτονικό γραφείο Riza3architects από κοινού με τους Στρατή Σκοπελίτη και Μαρία Χριστούλια.
Παρά το εξαιρετικά φορτωμένο πρόγραμμά του, επισκέπτεται τη γενέτειρά του, απολαμβάνοντας με το ποδήλατό του, τις διαδρομές στην πόλη. «Διατηρώ επαφή με το Βόλο και πηγαίνω πολύ συχνά στη Ζαγορά όπου έχω καλούς φίλους. Ο δήμαρχος Ζαγοράς Πατής Κουτσάφτης είναι πολύ στενός μου φίλος, με τον οποίο έχουμε πολύ καλές συζητήσεις όποτε συναντιόμαστε. Οταν έρχομαι στο Βόλο, πηγαίνω καθημερινά για τρέξιμο στο γήπεδο του Μαγνησιακού και επειδή φέρνω πάντα μαζί το ποδήλατό μου, κινούμαι στην πόλη με το ποδήλατο» ομολογεί ο ίδιος.
Οι μνήμες των παιδικών του χρόνων «είναι πολύ θετικές. Θυμάμαι ότι είχαμε ελευθερία στην κίνηση, την ελευθερία που σου παρείχε ο χώρος. Σήμερα έχει αλλάξει η εικόνα της πόλης. Εχει πολύ έντονα σύνορα. Οι δρόμοι και οι λεωφόροι είναι σύνορα για τους ανθρώπους και υπάρχει δυσκολία στο πέρασμα από το ένα σημείο στο άλλο» επισημαίνει ο ίδιος.
Για τον Αλέξανδρο Βαλσαμίδη το όνειρο της επιστροφής στη γενέτειρα φαντάζει μακρινό αλλά «προσπαθώ να είμαι όσο πιο κοντά μπορώ στην πόλη και όποτε εξοικονομώ λίγο χρόνο, επισκέπτομαι το Βόλο» τονίζει ο χαρισματικός αρχιτέκτονας, ο οποίος δεν σταματά να εμπνέεται και να δημιουργεί.
