Της Βασιλείας Γιασιράνη – Κυρίτση
Το μνημείο βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της πλατείας Ελευθερίας, αριστερά της εισόδου της πλατείας, απέναντι από τα δικαστήρια.
Τοποθετήθηκε σε αυτήν την πλατεία ως την πιο κατάλληλη αφού είχε την ονομασία αυτή από το 1892, επί δημαρχίας Αλ. Τοπάλη, ήταν σημείο αναφοράς των ιστορικών γεγονότων της πόλης και τα θύματα αυτά είχαν θυσιαστεί για την ελευθερία του τόπου τους.
Άλλωστε στη γιορτή της απελευθέρωσης του Βόλου το 1944 συμμετείχε σύσσωμη η κοινωνία του Βόλου και συγκεντρώθηκε στην πλατεία. Επίσης και οι αντάρτες συνέρρευσαν στην πλατεία Ελευθερίας, ενώ ο κόσμος τους υποδεχόταν με ενθουσιασμό. Τραγούδια, συνθήματα και καμπάνες ηχούσαν ενώ οι σειρήνες των εργοστασίων σήμαιναν κι αυτές το τέλος της Κατοχής.
Περιγραφή: Πάνω σε τετράγωνη πέτρινη βάση στηρίζεται στήλη με ημικυκλική απόληξη. Στην πρόσοψη, η οποία είναι επιχρισμένη με ελαφρό κίτρινο χρώμα στο πάνω μέρος που χωρίζεται με κυμάτιο από το κάτω παριστάνονται ανάγλυφοι έλικες ενωμένοι που έχουν βάση ακανθώδη φύλλα και μικρούς έλικες.
Στην πρόσοψη του κάτω μέρους παριστάνονται ανάγλυφα διπλοί κύκλοι και από κάτω είναι γραμμένα με κόκκινα γράμματα τα εξής:
ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΠΑΤΡΙΩΤΩΝ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ 1941-1944
ΠΟΥ ΚΡΕΜΑΣΤΗΚΑΝ ΕΔΩ
ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΦΑΣΙΣΤΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ
ΔΗΜΟΣ ΒΟΛΟΥ
ΜΑΙΟΣ 1983
Η γλύπτης είχε μάλλον πρότυπο τις αρχαϊκές στήλες που φιλοξενούνται στο μουσείο του Βόλου.
Τα αποκαλυπτήρια έγιναν επί δημαρχίας Μιχάλη Κουντούρη την 1 Μαΐου του 1983 ή την 21.
Ιστορικό γεγονός: Το τίμημα που πλήρωσε η κοινωνία του Βόλου ήταν αρκετά μεγάλο κατά την περίοδο της Κατοχής από τους κατακτητές.
Την άνοιξη του 1944 πλήρωσε τον βαρύτερο φόρο αίματος στη ναζιστική θηριωδία. Παλληκάρια, ύστερα από φρικτά βασανιστήρια, εκτελούνταν στις φυλακές και στα σταυροδρόμια και οπουδήποτε, άλλοτε σκόρπια και άλλοτε ομαδικά. Σύμφωνα με τον κατάλογο που είχε συντάξει το 1946 ο Σύνδεσμος Θυμάτων Φασισμού για το νομό Μαγνησίας εκτελέστηκαν από τα στρατεύματα Κατοχής και τους συνεργάτες τους 1191 άτομα από τα οποία τα 603 ήταν κάτοικοι του Βόλου.
Σύμφωνα με άλλη πηγή τα θύματα ανήλθαν στα 1381.
Αν θεωρήσουμε όμως σύμφωνα με την επιγραφή ότι το μνημείο στήθηκε για τα θύματα που σκοτώθηκαν «εδώ», δηλαδή στην πλατεία Ελευθερίας υπάρχουν πολλά γεγονότα εκτελέσεων με μια εκτέλεση που έκανε αίσθηση και ήταν αυτή της 21 Μαΐου 1944. Ήταν ανήμερα Ζωοδόχου Πηγής όταν οι Γερμανοί μπήκαν στο Βόλο και σκόρπισαν τον θάνατο. Εκείνη την ημέρα οι Βολιώτες βγαίνοντας το πρωί στο κέντρο της πόλης βρέθηκαν μπροστά σε ένα φοβερό θέαμα. Πέντε Βολιώτες εκ των οποίων η μία ήταν γυναίκα ήταν κρεμασμένοι στην πλατεία Ελευθερίας και γύρω από το λαιμό τους βρίσκονταν αγκαθωτό σύρμα.
Πολλά μέλη των αντιστασιακών οργανώσεων, αλλά και απλοί άμαχοι πολίτες βρήκαν τραγικό θάνατο στους δρόμους της πόλης, στους χώρους εκτέλεσης (όπως η πλατεία Ελευθερίας) και στη διαβόητη «Κίτρινη Αποθήκη», που οι Γερμανοί και οι ντόπιοι συνεργάτες τους χρησιμοποιούσαν ως φυλακή.
Για όλους αυτούς τους πατριώτες που θυσιάστηκαν στήθηκε η αναθηματική στήλη μετά από απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του Βόλου. Άγνωστος ο γλύπτης (λόγω ελλιπούς έρευνας, κορονοϊός).
Πηγές:
- Ν. Κολιού «Άγνωστες πτυχές κατοχής και Αντίστασης 1941-1944» Βόλος 1985.
- Θ. Βογιατζή «Όταν τους ίδωμεν όλους υπό το πέλμα μας», εκδόσεις ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ.
- Δ. Κωνσταντάρα-Σταθαρά «ΔΡΟΜΟ-ΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΒΟΛΟΥ», 2009.
Στον προηούμενο κυριακάτικο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ στην κριτική του βιβλίου του Κώστα Λιάπη γράφτηκε εκ παραδρομής λάθος το όνομα του γνωστού δασκάλου Νίκου Διαμαντάκου ως Διαμαντόπουλος.
