Την Κυριακή 3 Οκτωβρίου παρακολουθήσαμε τη Θεία Λειτουργία από το Μοναστήρι του Κύκκου στην Κύπρο όπου βρίσκεται η Παναγία η «Κυκκιώτισσα».
Είναι αλήθεια ότι γνώριζα για την Παναγία «Μεγασπηλιώτισσα» (εικόνα που βρίσκεται στο Μέγα Σπήλαιο) και την εικόνα «Σουμελιώτισσα», στην Τραπεζούντα Μονής Σουμελά.
Ξεφύλλισα πολλά βιβλία για να βρω τα στοιχεία αυτής της Παναγίας και ήμουνα τυχερή . στο περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ του 1939 βρήκα μια αναφορά για την Παναγία «Κυκκιώτισσα» από τον Γεώργιο Σωτηρίου, τον Καθηγητή της Βυζαντινής Αρχαιολογίας από τις Σπέτσες και Ακαδημαϊκό (1881-1965).
Την Παναγία την «Κυκκιώτισσα» ή την Παναγία του Κύκκου, η πολιούχος αυτή εικόνα του Ευαγγελιστή Λουκά, της ξακουστής μονής στην Κύπρο, ως γνήσια εικόνα μαζί με τις δυο άλλες πιστευόμενες εικόνες του Λουκά στην Ορθόδοξη Ελληνική Εκκλησία, την «Μεγασπηλιώτισσα» και τη «Σουμελιώτισσα», τις περιβάλλει ένα πλήθος παραδόσεων.
Τις μεγαλύτερες όμως παραδόσεις έχει η «Κυκκιώτισσα» και νομίζω πως αξίζει μαζί σας να μοιραστώ τις πληροφορίες.
Στην περιγραφή της ιεράς, σεβάσμιας και βασιλικής μονής της Υπεραγίας Θεοτόκου του «Κύκκου», που συντάχθηκε το ΙΕ΄ αιώνα στηριζόμενη σε παλαιότερες περιγραφές του ΙΔ΄ αιώνα που εκδόθηκε πρώτα στη Βενετία το 1751 (από τον Εφραίμ) και χάθηκε επί της βασιλείας του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Αλεξίου του Κομνηνού (1081-1118), ήταν τότε διοικητής της Κύπρου με τον τίτλο του Δούκα, ο Μανουήλ Βουτομίτης ή Βουτουμίτης, όπως τον ονόμαζε στην «Αλεξιάδα» της η Άννα Κομνηνού (άριστος αρχηγός του Βυζαντίου, που είχε σταλεί από τον αυτοκράτορα Αλέξιο στην Κύπρο, για να καταστείλει την ανταρσία του ανάξιου Βυζαντινού Διοικητή Ραψομμάτη).
Στο κυνήγι που διοργανώθηκε από αυτόν στα ορεινά μέρη της Μυριανθούσης (Μαραθάσας) συνάντησε κοντά στο όρος Κύκκου, σ’ ένα σπήλαιο γυμνού ασκητή που κρύβονταν, το όνομά του Ησαΐας.
Όμως ο ίδιος Δούκας ύστερα από λίγο ασθενεί βαριά. Ο Μοναχός προσεύχεται και ο Δούκας θεραπεύεται και ζητάει συγχώρεση από το Μοναχό για τη συμπεριφορά του και του υπόσχεται ότι αν επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη θα ζητήσει από το βασιλιά να επιτρέψει να επιστραφεί η φυλασσόμενη εικόνα της «Ελεούσας του Λουκά» στο παλάτι στην Κύπρο, «ως εκελεύσθη τούτο υπ’ αυτής της Θεοτόκου» στο μοναχό.
Ο Μανουήλ Βουταμίτης μόλις συνέρχεται από το «λήθαργο» θυμάται την άδικη συμπεριφορά του στον ασκητή που του αρνήθηκε να του δώσει ένα κάλυμμα για να αναπαυθεί.
Ο Μανουήλ υπόσχεται στο Μοναχό με τον οποίο μάλιστα μεταβαίνει μαζί του στην Κωνσταντινούπολη, πλην όμως «ουκ ετόλμαλαλήσαιλόγον περί της εικόνος τω βασιλεί». Ο Μοναχός περίλυπος επιστρέφει στην Κύπρο.
Στο μεταξύ αρρωσταίνει η κόρη του βασιλιά από αυτήν την ασθένεια της «ληθαργίας». Τότε ο Μανουήλ του διηγείται για την οπτασία του μοναχού, την θεραπεία του και την αποστολή της εικόνας.
Ο βασιλιάς υπόσχεται μεν, η κόρη του γίνεται καλά, αλλά εκείνος δεν εκπληρώνει την υπόσχεσή του.
Μέχρι τη στιγμή που και ο ίδιος αρρωσταίνει, θυμάται το γεγονός και δίνει εντολή να γίνει αντίγραφο της εικόνας.
Στον ύπνο του όμως παρουσιάζεται η Θεοτόκος και απειλώντας του λέγει «βασιλεύ την σην εικόνα εάσον ώδε, την δ’ εμήν απόστειλον ταχέως εις την νήσον προς τον μοναχόν Ησαΐαν, ούτω γαρ εγώ αρέσκομαι».
Έντρομος ο βασιλιάς με το βασιλικό πλοίο και με κάθε τιμή, καθώς και με χρήματα, επιστρέφει την εικόνα με διαταγή και χτιστεί εκκλησία με τη φροντίδα του Μοναχού, στο όρος του «Κύκκου». Την εικόνα, ο βασιλιάς την παρέδωσε κεκαλυμμένη και έκτοτε «ην ούτω κεκαλυμμένη μετά Μανδύου οικονομικώς. και ουδείς τολμά ανακαλύψε το Μανδύον της εικόνας ως παιδευθέντων διά την τόλμην πολλών».
Οταν δε αλλάσσουν τον Μανδύα της Αγίας Εικόνας, διηγούνται, «όπισθεν ιστάμενοι την υπηρεσίαν ταύτην ποιούσα μετά φόβου και τρόμου».
Οταν έφτασε η εικόνα στην Κύπρο, από το λιμάνι μέχρι το μοναστήρι του Ησαΐου «αι κορυφαί των εν τω όρει του Κύκκου δένδρων υποκλίνονται», γίνονται δε πολλά θαύματα με το αγίασμα, ανορθώσεις παραλυτικών, ανάρρωση παιδιών και άλλα και με την τοποθέτηση του Ιερού Μανδύα στον ασθενή. Το όνομά της η Θεοτόκος το πήρε από το όρος Κύκκος.
Η Βασιλική Μονή του Κύκκου έχει υποστεί αλλεπάλληλες πυρκαγιές και η Θεοτόκος παρέμεινε αλώβητος.
Στην πρώτη πυρκαγιά η Θεοτόκος προστάζει τον πτωχό ασθενή που κοιμόταν κάτω από την εικόνα της, να σηκωθεί γρήγορα και να την πάρει να φύγει για να τη σώσει. Ο ασθενής «έξυπνος γενόμενος και θεασάμενοςευατόν μεν υγιή το δε πυρ εγγίζον την μονήν, λαμβάνει την εικόνα και αποθέτει εις πεύκον, το πυρ, ότε έμελλον εκεί πλησιάσαι επαναστραφέν απεσβέσθη».
Τα θαύματα της Θεοτόκου τα αναφέρει στο βιβλίο του ο Χάκκετ με προσθήκες του Παπαϊωάννου. Υπάρχει δε και η εικόνα της από χαλκογραφία που έγινε στη Βενετία.
Σήμερα η εικόνα της βρίσκεται στο ιδιαίτερο προσκυνητάριο τοποθετημένο στο τέμπλο της, του ναού της μονής, επενδυμένη ολόκληρος δι’ αργυράς «εσθήτος» με κεκαλυμμένον το πρόσωπο δια πολλαπλών λωρίδων από ύφασμα. δεύτερο δε χρυσοκέντητο ύφασμα καλύπτει ολόκληρη σχεδόν την εικόνα.
Στο νησί υπάρχουν πολλά αντίγραφα της περίφημης εικόνας της Μονής του Κύκκου, τα οποία δίνουν πλήρη ιδέα για το πρωτότυπο ως προς την εικονογράφησή της.
Το πιο παλιό δείγμα αυτής της τεχνοτροπίας αναφέρεται στο ΙΓ΄ αιώνα. Είναι μια θαυμαστή εικόνα πολύ φθαρμένη που βρήκαν να φυλάσσεται στη μικρή παλιά εκκλησία του χωριού Γαλάτα που μεταφέρθηκε στο Μητροπολιτικό Μέγαρο Κυρήνειας. Μια δεύτερη εικόνα με χρονολογία 1757 και επιγραφή «Μήτηρ Θεού η Κυκκιώτισσα» κοσμεί το τέμπλο μικρού ναού μετοχίου της Μονής Κύκκου που βρίσκεται στα περίχωρα αυτής.
Άλλη εικόνα της Παναγίας Κυκκιώτισσας υπάρχει στο Μουσείο της Φανερωμένης της Λευκωσίας Κύπρου. Θεωρείται αρχαιότερη γύρω στο ΙΕ΄ αιώνα περίπου. Η Παναγία κλείνει την κεφαλή και στηρίζει την παρειά στην κεφαλή του παιδιού που υποβαστάζει αγκαλιάζοντάς το, κρατώντας στην δεξιά της παλάμη το μικρό χέρι του Χριστού που με παιδική αφελή στάση κλίνει το μικρό του κεφαλάκι, απλώνει τα γυμνά του πόδια στο μητρικό μπράτσο και κρύβει το αριστερό του χεράκι κάτω από το κεντητό πέπλο της Παναγίας που είναι ριγμένο λοξά στην κεφαλή και τους ώμους της.
Ο καλλιτέχνης με αυτό το σύμπλεγμα της μητρός και του παιδιού, εικονίζει την τρυφερά στοργή της μητέρας και του θείου βρέφους.
Το πρόσωπο της Παναγίας σκιάζεται από βαθιά μελαγχολία, προαισθανόμενη το «Πάθος» του Χριστού και υπό του κράτους αυτού του συναισθήματος, αγκαλιάζει το Χριστό.
Η Ιερά Μονή του Κύκκου βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της οροσειράς του Τροόδους, 18 μίλια μόλις από την πιο ψηλή βουνοκορφή της Κύπρου, τον Όλυμπο. Είναι κτισμένη ανάμεσα σε θάμνους και δέντρα.
Σύμφωνα με την παράδοση το 1100 μ.Χ. οι Βυζαντινοί μετέφεραν αυτή την αποστολική και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, την οποία παρέδωσαν στον Ησαΐα μαζί με τα αυτοκρατορικά χρυσόβουλα, ανακηρύσσοντας τη Μονή σε Σταυροπήγιο.
Η εικόνα της που φέρει το όνομα «Κυκκιώτισσα», εμφανίζεται κατά καιρούς στον ορατό κόσμο μέσω των θαυμάτων, βεβαιώνοντας την παρουσία της ανάμεσά μας. Χαρακτηριστική είναι η αγιογράφηση εικόνων με πρότυπο την Παναγία του Κύκκου. Τέτοιες εικόνες σώζονται σήμερα στο όρος Σινά και στην Κάτω Ιταλία.
Η Παναγία «Κυκκιώτισσα» ή «Παναγία του Κύκκου», είναι η προστάτιδα της Κυπριακής Αδελφότητας και γιορτάζει μαζί της τα 148 χρόνια με την επέτειο της ίδρυσής της.
Η Παναγία «Κυκκιώτισσα» πανηγυρίζει δυο φορές το χρόνο, 15 Αυγούστου και 8 Σεπτεμβρίου, στη γιορτή της Γέννησης της Θεοτόκου.
Το μυστήριο της «παναγίας του Κύκκου» σχετικά με την ακριβή χρονολογία της θα μπορούσε να λυθεί αν αφαιρούσαν το κάλυμμα και την αργυρή επένδυση.
Αλλά η παλιά παράδοση, σύμφωνα με την οποία απαγορεύεται η αποκάλυψη της σεβάσμιας θαυματουργής εικόνας, τηρείται αυστηρότατα από το Μοναστήρι.
