Του Κωνσταντίνου Γ. Τσίκα,
επιπυραγού, υποδιοικητή Π.Υ. ΒΙ.ΠΕ. Βόλου, Msc στην Ανάλυση
και Διαχείριση Ανθρωπογενών και Φυσικών Καταστροφών
Η Ελλάδα είναι μία από τις νότιες ευρωπαϊκές χώρες που λόγω του μεσογειακού της κλίματος αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα δασικών πυρκαγιών. Ένας από τους λόγους που συνετέλεσαν σε αυτό ήταν η δημιουργία σε πολλές περιοχές της χώρας οικισμών σε επαφή ή και μίξη με δάση (Ξανθόπουλος 1998).
Η δασοπυρόσβεση έχει πολλά κοινά στοιχεία με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Απαιτεί πειθαρχία, οργάνωση, σεβασμό της ιεραρχίας, μαζικές μετακινήσεις προσωπικού και εξοπλισμού, τακτική αεροπορική υποστήριξη και μεγάλες περιόδους μάχης και ψυχολογικής πίεσης, μέχρι να ελεγχθεί «ο εχθρός» (Mangan 2007). Παρόλα αυτά, υπάρχει και μία σημαντική διαφορά. Στη δασοπυρόσβεση δεν προβλέπονται απώλειες, όπως συμβαίνει στις αποστολές του Στρατού. Και όμως, τα θύματα στον πόλεμο με τη φωτιά αυξάνονται συνεχώς, σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε πολλές περιπτώσεις, οι απώλειες αυτές μπορούν να αποφευχθούν με κατάλληλη εκπαίδευση σχετικά με την ιδιαίτερη συμπεριφορά της πυρκαγιάς και με τη γνώση και εφαρμογή των κανόνων ασφαλείας της δασοπυρόσβεσης.
Το απόλυτο 5άρι
Δευτέρα 27 Αυγούστου 2012. Μία ημέρα που είναι χαραγμένη στο μυαλό όλων των ανθρώπων που «μάχονται» στις δασικές πυρκαγιές. Οι περιοχές της Ελλάδος, Νομός Μαγνησίας, τμήμα του Νομού Λάρισας, Νομός Θεσσαλονίκης, Νομός Χαλκιδικής, Βόρεια Εύβοια, Ιόνια νησιά θα βρίσκονταν στην ανώτερη κλίμακα επικινδυνότητας για έναρξη και εξάπλωση πυρκαγιάς(δείκτης 5 – κατάσταση συναγερμού). Όλοι οι υπόλοιποι νομοί θα βρίσκονταν σε δείκτη 4 (πολύ υψηλή) επικινδυνότητα και μόνο μερικοί νομοί θα βρίσκονταν σε δείκτη 3 (υψηλή). Είναι μία μέρα που δύσκολα θα ξεχάσουν οι δυνάμεις πυρόσβεσης σε όλη την Ελλάδα αλλά και στον Νομό Μαγνησίας.
Από τις 12:30 της προηγούμενης ημέρας που ανακοινώθηκε ο δείκτης επικινδυνότητας πυρκαγιάς (5 κατάσταση συναγερμού) ξεκίνησαν οι προετοιμασίες. Η Πυροσβεστική Υπηρεσία εντάχθηκε στο Β’ στάδιο επιχειρησιακής ετοιμότητας που σήμαινε επιπλέον πυροσβεστικά οχήματα και προσωπικό σε επιλεγμένα σημεία σε όλο τον Νομό καθ’ όλο το 24ωρο.Συνολικά τοποθετήθηκαν διακόσιοι πυροσβέστες με 55 οχήματα σε επίκαιρες θέσεις. Πραγματοποίηση μικτών περιπολιών μαζί με το Στρατό και την Αστυνομία σε προκαθορισμένες διαδρομές, ενίσχυση με προσωπικό των κλιμακίων της Υπηρεσίας που βρίσκονται στις Βόρειες Σποράδες, στελέχη της Υπηρεσίας ενημέρωναν τηλεφωνικά ιδιοκτήτες Τουριστικών καταλυμάτων ιδιαιτέρα σε απομακρυσμένες περιοχές του Πηλίου, για τον κίνδυνο της ημέρας καθώς και ότι θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και να ενημερώσουν άμεσα για οποιοδήποτε πρόβλημα υπάρξει. Επαφή υπήρξε και με εθελοντικές ομάδες και συλλόγους (κυνηγετικούς-φυσιολατρικούς) προκειμένου να καθοριστούν λεπτομέρειες για τους ρόλους που θα αναλάμβαναν.
Από τους Δήμους τέθηκε σε επιφυλακή το αναγκαίο προσωπικό ώστε να ενισχύσουν σε μηχανήματα και οχήματα μεταφοράς πολιτών σε ενδεχόμενη εκκένωση οικισμού.
Από την Δ.Ε.Η ενεργοποιήθηκαν συνεργεία για τη διακοπή της παροχής ρεύματος σε περίπτωση που κριθεί αναγκαίο. Η Δ.Ε.Υ..Α.Μ.Β προετοιμάστηκε για την παροχή νερού με εναλλακτικά μέσα σε περίπτωση προβλήματος ηλεκτροδότησης των αντλιοστασίων.
Ο Στρατός με την ομάδα ‘’Δευκαλίων’’ που στελεχώνει 50 πεζοναύτες- πεζοπόρα τμήματα τέθηκε σε επιφυλακή.
Η Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας έθεσε σε ετοιμότητα όλο το διαθέσιμο προσωπικό και μηχανήματα προκειμένου να συνδράμουν σε περίπτωση που απαιτούνταν. Με απόφαση του περιφερειάρχη Θεσσαλίας κ. Αγοραστού θα γίνονται περιπολίες από αεροσκάφος της αερολέσχης Λάρισας.
Η Αστυνομία προκειμένου να συνδράμει σε περίπτωση φύλαξης ευαίσθητων περιοχών και διευκόλυνσης της κυκλοφορίας.
Η συνεδρίαση του Συντονιστικού πραγματοποιήθηκε το πρωί της Δευτέρας με την συμμετοχή εκπροσώπων όλων των εμπλεκομένων φορέων. Αποφασίστηκε η απαγόρευση κυκλοφορίας από τις 08:00 μέχρι της 20:00 στο δασικό οδικό δίκτυο του Νοτίου Πηλίου καθώς και στα περιαστικά δάση της Γορίτσας, του λόφου Επισκοπής και Κουκουράβας καθώς και η πραγματοποίηση περιπολιών από μικτά κλιμάκια. Ο διοικητής της Π.Υ Βόλου, πύραρχος Νικόλαος Μιχαλάκης δήλωσε «θέλουμε την άμεση ειδοποίηση. Αυτό δείχνει η εμπειρία, ότι αν πιάσουμε τη φωτιά σε πρώτο χρόνο μπορούμε να έχουμε επιτυχίες. Αυτές οι φωτιές τρέχουν γρήγορα δεν είναι δια χειρήσιμες».
Ο αντιπεριφερειάρχης Μαγνησίας κ. Αργύρης Κοπάνας τόνισε «εμπιστευόμαστε την Πυροσβεστική Υπηρεσία στη διαχείριση αυτής της κατάστασης. Άλλωστε σε πρόσφατα περιστατικά υπήρξε άμεση κινητοποίηση και τα αντιμετώπισε με επιτυχία. Οι εθελοντικές ομάδες είναι έτοιμες να συνδράμουν με όλες τις δυνατότητες που διαθέτουν».
Προοδευτικά από το μεσημέρι και μετά άρχισε να εκδηλώνεται το φαινόμενο, δυνατός αέρας και υψηλή θερμοκρασία που κορυφώθηκε στη διάρκεια της νύχτας. Οι άνεμοι ήταν βορειοδυτικοί της τάξεως κατά τόπους 8 Beaufort. Η ημέρα κύλησε χωρίς να υπάρξει κάποιο συμβάν. Με το που νύχτωσε έφτασε στο τηλεφωνικό κέντρο του Βόλου πληροφορία ότι κάτοικοι βλέπανε φωτιά ψηλά στο Πήλιο προς την μεριά της Μακρινίτσας. Οι δυνάμεις πυρόσβεσης που πλησίασαν την περιοχή όμως δεν βρήκαν κάτι και αποχώρησαν.
Εναρξη πυρκαγιάς
Ήταν στις 21:50 όταν το τηλεφωνικό κέντρο 199 της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Βόλου πληροφορήθηκε για πυρκαγιά στα Καλά Νερά Πηλίου κοντά στο παλιό Δημοτικό Σχολείο στον οικισμό Ογλά.
Η κινητοποίηση των οχημάτων και περιπολικών προς την περιοχή του συμβάντος ήταν άμεση. Στον ασύρματο δινόταν εντολές για μετακίνηση οχημάτων προς το συμβάν. Από τον περιφερειακό δρόμο Βόλου-Καλών Νερών η φωτιά φαινόταν αριστερά προς την ανάντη του βουνού και είχε ήδη εξαπλωθεί. Ο αέρας ήταν σε πλήρη ένταση. Μοναδικός δρόμος προς το συμβάν ένας χωματόδρομος στενός ο οποίος είχε στροφές και περνούσε μέσα από ελαιοκτήματα.
Πρώτος μπήκε στον δρόμο αυτό ο διοικητής Βόλου με το τζιπ και με συνοδηγό. Ακολούθησε το όχημα του επιχειρησιακού αξιωματικού. Ο διοικητής του Βόλου όταν έφτασε κοντά στην φωτιά έπρεπε να πάρει μία απόφαση για την μέθοδο προσβολής. Η πιθανότητα να εγκλωβιστούν οχήματα και προσωπικό στη φωτιά ήταν μεγάλη. Κάνοντας γρήγορη εκτίμηση βασιζόμενος όμως στην εμπειρία και στα σημάδια που του έδειχνε η πυρκαγιά έδωσε εντολή να αρχίσουν να ανεβαίνουν υδροφόρα πυροσβεστικά οχήματα, τα μικρότερου μεγέθους αρχικά. Πρώτο υδροφόρο ανέβηκε το Π.Σ 3537 5τονο και ακολούθησε το Π.Σ 1627 1τόνου και ξεκινάνε να κάνουν εγκαταστάσεις χαμηλής με σωλήνες 0,25 ΜΜ. Η φωτιά εκείνη τη στιγμή βρίσκεται πιο πάνω από τα οχήματα και η ένταση του αέρα είναι τέτοια που μπορείς κανείς να σκεφτεί ότι θα εξαπλωθεί ταχύτατα. Η εγκατάσταση του Π.Σ 3537 υδροφόρου αναπτύσσεται προς τα πάνω και αριστερά και το Π.Σ 1627 αναπτύσσει εγκατάσταση προς τα πάνω και δεξιά, έτσι ώστε να καλυφθούν τα άκρα της φωτιάς. Στην μία εγκατάσταση ορίζεται επικεφαλής ο υποδιοικητής της Υπηρεσίας και στην άλλη ο Κρόνος. Στη συνέχεια έπειτα από λίγη ώρα ανεβαίνουν το Π.Σ 1530 όχημα Π.Υ ΒΙ.ΠΕ Βόλου και το Π.Σ 3393 όχημα Βόλου. Το Π.Σ 1530 αναλαμβάνει να μεταφέρει νερό στα οχήματα που ενεργούν στο συμβάν. Το 3645 βρίσκεται κάτω στον περιφερειακό δρόμο Καλών Νερών – Αφήσσου και τροφοδοτεί με νερό το 1530. Το Π.Σ 3393 αναλαμβάνει να τροφοδοτεί με νερό την εγκατάσταση του Π.Σ 1627. Η πυρκαγιά παρά τον δυνατό αέρα και με την προσπάθεια των πυροσβεστών φαίνεται να κρατιέται στα όρια της ήδη καμένης έκτασης και να μην εξαπλώνεται
Στην πορεία κατέφθασαν ο περιφερειάρχης της Πυροσβεστικής αρχιπύραρχος Νικόλαος Λαθύρης αναλαμβάνοντας το συμβάν καθώς και τρεις ομάδες πεζοπόρου. Οι δύο ομάδες προωθήθηκαν στο κάτω μέρος της πυρκαγιάς και η μία ομάδα στο πάνω μέρος όπου με επικεφαλής Αξιωματικό και με τη δημιουργία εγκατάστασης από το Π.Σ 3217 έγινε προσβολή με νερό στο πάνω μέρος της φωτιάς που αποτελούσε και σημείο έναρξης της. Το πάνω μέρος της πυρκαγιάς διαχωριζόταν με το κάτω από την σιδηροδρομική γραμμή του «Μουντζούρη», τρενάκι που ενώνει τα Λεχώνια με τις Μηλιές και χρησιμοποιείται πλέον μόνο για τουριστικούς λόγους. Άλλοι δρόμοι δεν υπήρχαν προκειμένου να πλησιάσουν τα υδροφόρα οχήματα με νερό τη φωτιά. Το Π.Σ 1586 χρησιμοποίησε τη σιδηροδρομική γραμμή από τον Άγιο Αθανάσιο ώστε να πλησιάσει στην εστία της πυρκαγιάς. Το Π.Σ 3217 ανεβαίνοντας από τον οικισμό Αργυρέικα χρησιμοποίησε τη σιδηροδρομική γραμμή για να πλησιάσει όσο το δυνατόν κοντά στην πυρκαγιά και τελικά να καταφέρουν να κάνουν εγκατάσταση σβήνοντας το πάνω μέρος της φωτιάς.
Η 8η Ε.Μ.Α.Κ. Θεσσαλίας με προσωπικό ενίσχυσε τις εγκαταστάσεις και βοήθησε στην κατάσβεση της πυρκαγιάς. Η Λέσχη Ειδικών Δυνάμεων με δύο υδροφόρα οχήματα έφτασε στο συμβάν και βοήθησε όπου χρειαζόταν. Η Ελληνική Ομάδα Διάσωσης με ομάδα πεζοπόρου βοήθησε στην αποκάθαρση του κάτω μέρους της πυρκαγιάς και τον καθαρισμό, με αλυσοπρίονα, των κορμών των δέντρων που ακόμα φλεγόταν.
Ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας κ. Κωνσταντίνος Αγοραστός μαζί με τον αντιπεριφερειάρχη Μαγνησίας Αργύρη Κοπάνα βρέθηκαν από την πρώτη στιγμή στο συμβάν και αντιλήφθηκαν την δυσκολία της επιχείρησης. Ο αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος αντιστράτηγος Παναγιώτης Μπονάτσος και το Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων Πυροσβεστικού Σώματος από την πρώτη στιγμή παρακολουθούσαν το συμβάν. Επικοινωνούσαν συνεχώς με τους επικεφαλείς των δυνάμεων που ενεργούσαν στο συμβάν και έδιναν κατευθύνσεις. Ο υπεύθυνος Πολιτικής Προστασίας και αντιδήμαρχος του Δήμου Βόλου Χαράλαμπος Τσαμπάζης κινητοποίησε τις εθελοντικές ομάδες και μετέφερε χωματουργικά οχήματα πλησίον της περιοχής. Στο συμβάν παρευρέθηκαν ο δασάρχης Βόλου και αντιπρόσωπος της ΕΛ.ΑΣ.
Μορφολογία εδάφους – βλάστηση
Η βλάστηση στην περιοχή εκδήλωσης της πυρκαγιάς αποτελούνταν από χαμηλές αραιές ελιές, από θάμνους στο ενδιάμεσο και χαμηλό χορτάρι. Στο σημείο έναρξης της πυρκαγιάς υπήρχαν κουμαριές (θάμνοι του Πηλίου). Η υπόλοιπη περιοχή αποτελούνταν από ελαιώνες.
Η πυρκαγιά με την έναρξή της και λόγω της ΒΔ κατεύθυνσης του αέρα κινήθηκε προς την θάλασσα, με φορά προς την κατάντη του βουνού και είχε τάση να απλώνεται προς τα κάτω και ανατολικά. Λόγω ιδιαίτερης μορφολογίας του εδάφους της περιοχής (δυτικά και ανατολικά της περιοχής της φωτιάς υπάρχουν ρεματιές) τα ρεύματα του αέρα που δημιουργούνταν δεν επέτρεπαν ώστε να αναπτυχθεί ταχύτατα η φωτιά προς τα κάτω. Σίγουρα οι γρήγορες εγκαταστάσεις νερού που αναπτύχθηκαν και η ενεργητικότητα των πυροσβεστών έπαιξε ρόλο στον περιορισμό της φωτιάς αλλά χωρίς την βοήθεια των ρευμάτων του αέρα αυτό δεν θα γινόταν εφικτό.
Καμένη έκταση;
Συνολικά κάηκαν 10 στρέμματα δασικής έκτασης και 10 στρέμματα αγροτικής έκτασης.
Μετεωρολογικές συνθήκες
Οι θερμοκρασίες εκείνη την ημέρα κυμάνθηκαν μεταξύ 24,8οC και 39οC. Άνεμος βορειοδυτικός με ταχύτητα που έφτανε μέγιστο 74.0 km/h- 8 Beaufort ( Weather Underground, meteo.gr).
Σύνολο δυνάμεων στο συμβάν
Συμμετείχαν 12 πυροσβεστικά οχήματα του Νομού και 5 οχήματα ενίσχυση από Υπηρεσίες της Περιφέρειας. Ενενήντα πυροσβέστες και τριάντα εθελοντές. Τέσσερα οχήματα Ο.Τ.Α. Η πυρκαγιά έκλεισε πλήρως την 30ή Αυγούστου. Μερικού ελέγχου δόθηκε την 28/08 και Ω/11:00 ελέγχου την 29/8 και Ω/11:00 και πλήρους κατάσβεσης την 30/08 και Ω/13:00.
Επίλογος
Κατά τη διάρκεια μιας δασικής πυρκαγιάς, παρατηρείται συχνά το φαινόμενο η εξάπλωση του μετώπου να επιταχυνθεί ξαφνικά. Η απότομη αυτή αύξηση του ρυθμού διάδοσης είναι υπεύθυνη, σε πολλές περιπτώσεις, για θανατηφόρα ατυχήματα σε ολόκληρο τον κόσμο. Η απότομη αλλαγή της συμπεριφοράς της φωτιάς σχετίζεται με διάφορους παράγοντες και φαινόμενα.
«Ήταν μία άγρια κατάσταση. Επιχειρήσαμε σε ακραίες συνθήκες. Έγινε ό,τι ήταν ανθρωπίνως δυνατό για να σταματήσουμε τη φωτιά σε εκείνο το επίπεδο και όλοι μαζί τα καταφέραμε» θα δηλώσει την επόμενη ημέρα ο διοικητής της Π.Υ. Βόλου, πύραρχος Νικόλαος Μιχαλάκης.
Η επόμενη της πυρκαγιάς ημέρα βρήκε τον Νομό με δείκτη επικινδυνότητας 4 (πολύ υψηλό) και απαιτούνταν διαχείριση προσωπικού ώστε να υπάρξει αφενός διασπορά δυνάμεων σε όλο τον Νομό , φύλαξη της πυρκαγιάς που βρισκόταν υπό μερικό έλεγχο.
Καθοριστικό ρόλο για την μη επέκταση της φωτιάς έπαιξε η γρήγορη προσβολή κάτω από άκρως δύσκολες συνθήκες, έτσι ώστε να μην κατέβει από το βουνό η φωτιά και απλωθεί προς τη θάλασσα απειλώντας οικισμούς και σπίτια.
Η γνώση των επικεφαλής, η συγκέντρωση δυνάμεων, η συνεργασία όλων των Υπηρεσιών Πολιτικής Προστασίας είχαν ως αποτέλεσμα να επιτύχουμε τη μη εξάπλωση της πυρκαγιάς και τη διάσωση της ζωής και της περιουσίας των πολιτών.
