Του Γιάννη Ν. Καλαντζή,
Δεν αφήνουν αδιάφορους τους Ελληνες οι αναφορές σε τοποθεσίες και χωριά ανά την ελληνική επικράτεια, των οποίων οι κάτοικοι έζησαν άσχημες στιγμές, ώρες δύσκολες και τραγικές την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Ταράζεται η μνήμη όταν κατακλύζεται με τις αδιανόητες φρικαλεότητες των Ναζί, την άδικη δολοφονία γυναικόπαιδων και υπερηλίκων. Καλάβρυτα, Δίστομο, Καρυές Λακωνίας, Δράκεια Πηλίου, Κλεισούρα, Πύργοι Εορδαίας, Βιάννος Ηρακλείου και δεκάδες άλλα χωριά δεν πρόκειται να διαγραφούν από τις δέλτους της ιστορίας, κουβαλούν ιδιαίτερο ιστορικό και συναισθηματικό φορτίο. Το τίμημα που κατέλαβαν για την απόκτηση της ελευθερίας μόνο με αίμα μετριέται.
Η ανάκληση παρόμοιων αλήστων, αιματοβαμμένων συμβάντων, αγγίζει τις καρδιές και φέρνει δάκρυα στα μάτια και στους σημερινούς Εβραίους. Εκατομμύρια ομοεθνών τους μαρτύρησαν στα χέρια των Γερμανών κατακτητών κατά τη διάρκεια του Β΄Π.Π. και οδηγήθηκαν στο θάνατο. Σε αυτούς συγκαταλέγονται και Σοβιετικοί πολίτες της Ουκρανίας. Η τοποθεσία, όπου τον Σεπτέμβριο 1941 εκτελέστηκαν χιλιάδες Ουκρανοί, αθώοι Εβραίοι πολίτες και αντιστασιακοί και αιχμάλωτοι, φέρει το όνομα «Μπάμπι Γιαρ» (σημαίνει «Η Χαράδρα της Γιαγιάς»). Η χαράδρα βρίσκεται βορειοδυτικά του Κιέβου.
«Πάνω από το Μπάμπι Γιαρ μνημείο δεν υπάρχει. Απότομη χαράδρα, σαν επιτύμβιο κακοφτιαγμένο… Εδώ μου φαίνεται πως είμαι Ιουδαίος. Νομίζω πως είμαι ο Ντρέϋφους εγώ. Επεσα στην παγίδα, είμαι περικυκλωμένος, κυνηγημένος και συκοφαντημένος…. Μου φαίνεται: Είμαι η Αννα Φρανκ, λεπτή σαν του Απρίλη το κλαδάκι. Τις μέρες άγρια μετρώ με το στυλό στο χέρι. Εδώ και δυο χρόνια κρύβομαι σ΄ ένα κλουβάκι. Μου αρπάξανε τη γη και τη ζωή…».
Οι στίχοι είναι από το ομώνυμο ποίημα (1961) του Γεβγκένι Γεφτουσένκο, που εμπνεύστηκε από τη σφαγή των Ουκρανών Εβραίων. Ο ποιητής Γεφτουσένκο αναδείχθηκε στα χρόνια της Σοβιετικής Ενωσης και με τα ποιήματά του εξέφρασε τη γενιά της αποσταλινοποίησης. Γεννήθηκε το 1932 στην πόλη Ζίμα της Σιβηρίας από γονείς γεωλόγους και οι παππούδες του, αξιωματικός ο ένας του Κόκκινου Στρατού, μαθηματικός ο άλλος, έπεσαν θύματα της σταλινικής τρομοκρατίας. (Το ποίημα το μελοποίησε ο συνθέτης Ντμίτρι Σοστακόβιτς και το ενέταξε στη 13η Συμφωνία του).
Η πρώτη ποιητική συλλογή του, «Οι ερευνητές του Μέλλοντος» (1952) άνοιξε τις πόρτες της Ενωσης Συγγραφέων και του Ινστιτούτου Φιλολογίας και ένα από τα ποιήματά του, το «Κάτι μου Συμβαίνει», έγινε δημοφιλές τραγούδι. Ευκαιριακά, δεν δίστασε να προβάλλει καυτά προβλήματα, που δίχασαν την κοινή γνώμη, όπως τα κατάλοιπα του σταλινισμού και του αντισημιτισμού, ενώ τόλμησε να διακηρύξει τις αντιρρήσεις του κατά του καθεστώτος στην «Πρόωρη Αυτοβιογραφία» του. Νυμφεύτηκε τέσσερις φορές και απέκτησε πέντε αγόρια. Πέθανε το 2017 στην Τάλσα της Οκλαχόμα, σε ηλικία 84 ετών.
Η πρωτεύουσα της Ουκρανίας καταλήφθηκε από στρατεύματα της γερμανικής 6ης στρατιάς στις 19 Σεπτεμβρίου 1941. Μετά από τέσσερις ημέρες σημειώθηκε έκρηξη βομβών στην πόλη, πιθανότατα από άνδρες της NKVD, της μυστικής υπηρεσίας την περίοδο του Στάλιν. Το σαμποτάζ, απρόσμενο για τους κατακτητές, κατέστρεψε επιταγμένα κτίρια, ανάμεσά τους το γερμανικό αρχηγείο και ένα ξενοδοχείο, κατάλυμα Γερμανών αξιωματικών. Η αντιστασιακή ενέργεια υπήρξε η αφορμή για την εξολόθρευση του εβραϊκού πληθυσμού του Κιέβου.
Στις 26 Σεπτεμβρίου, ο διαβόητος αρχηγός των SS Χάινριχ Χίμλερ εξέδωσε διαταγή για την εξόντωση των κατοίκων της πόλης, αναθέτοντας την εκτέλεσή της στον στρατηγό Φρίντριχ Γιέκελν, ο οποίος είχε βοηθό του τον συνταγματάρχη των SS Πάουλ Mπλόμπελ. Μια ανακοίνωση των Γερμανών στις 28 Σεπτεμβρίου καλούσε τους Εβραίους του Κιέβου (άνδρες, γυναίκες και παιδιά) να συγκεντρωθούν την άλλη ημέρα σε ένα πλατύ σταυροδρόμι, έχοντας μαζί τους τιμαλφή, χαρτιά και ζεστό ρουχισμό. Η φήμη που κυκλοφόρησε ήταν ότι θα τους μετέφεραν σε στρατόπεδα εργασίας, στη Γερμανία, όμως η συνέχεια ήταν διαφορετική.
Το πρωί η πορεία προς τη «Χαράδρα της Γιαγιάς» τους έφερε κοντά στο θάνατο. Υπακούοντας τυφλά στις διαταγές των Γερμανών, σε λίγη ώρα όλοι οι Εβραίοι ήσαν γυμνοί, έχοντας αφήσει πίσω τους ρούχα και αποσκευές. Υστερα, ομάδες των 10 ατόμων η κάθε μια, πλησίαζαν το χείλος του φαραγγιού, όπου δέχονταν τις σφαίρες των δολοφόνων Ναζί, γλιστρώντας, νεκροί, στο γκρεμό! Η εκτέλεσή τους με αυτόματα όπλα, μαζική θανάτωση αποτρόπαια και ασυγχώρητη, συνεχίστηκε για τέσσερα εικοσιτετράωρα, μέχρι την 3η Οκτωβρίου 1941. Σύμφωνα με το Ιδρυμα Σίμον Βίζενταλ, οι εκτελεσθέντες Εβραίοι ανήλθαν στις 35.000, πέρα από εκείνους. που εκτελέστηκαν στο ίδιο σημείο, αργότερα, 60.000 ομοεθνείς τους, τσιγγάνοι, αντιστασιακοί και αιχμάλωτοι.
Ο Μπλόμπελ αναχώρησε από το Κίεβο ευχαριστημένος για την επιτυχή κατάληξη της επιχείρησης, επέστρεψε, όμως, τον Ιούλιο του 1943. Τον Αύγουστο, με ειδικά οργανωμένες ομάδες, άρχισε την εκταφή και την καύση των σορών, που εύρισκε θαμμένους στο φαράγγι, με σκοπό να εξαλείψει τα ίχνη των εγκληματικών του εκτελέσεων. Ο φόβος του να κατηγορηθεί ως εγκληματίας δεν επέτρεπε κανέναν εφησυχασμό. Η μακάβρια εργασία ολοκληρώθηκε σε έξι, περίπου, εβδομάδες! “Μόνο στάχτες έμειναν”, είπε με θλίψη ο Πάτρικ Ντεμπουά, καθολικός ιερέας και ιδρυτής της οργάνωσης «Yahad – in Unum», που αναζητά ομαδικούς τάφους Εβραίων στην Ανατολική Ευρώπη.
Ο υπεύθυνος της σφαγής, ορόσημο στη μνήμη του Ολοκαυτώματος, στρατηγός Φρίντριχ Γιέκελν δεν γλύτωσε. Συνελήφθη από τους Σοβιετικούς και, αφού προσήχθη σε δίκη, εκτελέστηκε στη Ρίγα της Λετονίας, στις 3 Φεβρουαρίου 1946.
Η σφαγή στο «Μπάμπι Γιαρ» ονομάστηκε «Ολοκαύτωμα με σφαίρες», ένα τραγικό συμβάν απάνθρωπο, ένα εκ προμελέτης δολοφονικό σχέδιο πρωτόγνωρο, που όταν πραγματοποιήθηκε εξαφάνισε ολόκληρο, σχεδόν, τον πληθυσμό μια μεγάλης ευρωπαϊκής πόλης. Μνημεία στον τόπο της εκτέλεσης αναγέρθηκαν το 1976 και το 1991.
Υπενθυμίζεται, ότι η Ελλάδα ανέλαβε την 1η Απριλίου 2021 τη διάρκειας ενός έτους Προεδρία της Διεθνούς Συμμαχίας για τη μνήμη του Ολοκαυτώματος (International Holocaust Remembrbrance Alliance – IHRA), διαδεχθείσα τη γερμανική Προεδρία. Σύμφωνα με δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών, «με βαθύ αίσθημα ευθύνης δεσμεύεται (η Κυβέρνηση) να προάγει το καίριο έργο της IHRA για να διατηρηθεί ζωντανή η μνήμη του Ολοκαυτώματος».
