Ξερεις το άρμα με τα τέσσερα άλογα, που ανεβάζει το νου στον ουρανό; Αν όχι, μάθε πως είναι το άρμα της ησυχίας, της προσευχής, της αγάπης και της εγκράτειας. Αλλά προτού γίνεις ο αμαξηλάτης αυτού του άρματος, πρέπει να εφοδιάσεις με τον «εαυτό σου» τους αναγνώστες σου. Κι ένα πράγμα να ξέρεις: Ότι όποιος μπαίνει σε μυροπωλείο, έλεγε κάποιος γέροντας, κι αν ακόμα δεν αγοράσει κανένα άρωμα, βγαίνει έξω γεμάτος ευωδία. Το ίδιο συμβαίνει και σ’ εκείνον που συναναστρέφεται αγίους ανθρώπους. Παίρνει πάνω του το πνευματικό άρωμα της αρετής τους και της αγιοσύνης τους. Γιατί, συνήθως, δεν ενοχλεί τα μάτια, τόσο ο καπνός και η ακαθαρσία, όσο ταράσσει τις ψυχές η συναναστροφή με πονηρούς και δόλιους ανθρώπους. Αν βέβαια συνηθίσουν τ’ αυτιά σου στα πνευματικά λόγια, θ’ απομακρυνθεί ο νους σου απ’ τους ακάθαρτους λογισμούς. Η πνευματική αδιαφορία είναι ολιγωρία της ψυχής. Και ολιγωρεί η ψυχή εκείνη, που της αρέσουν οι άκρατες ηδονές.
Εσύ, κατανίκησε, με όλη σου τη δύναμη, την ανάγκη για βασίλεια, δόξες και τιμές, επιβλαβή συνέδρια κι ανόητες συγκεντρώσεις. Συμπεριφέρσου με πίστη και δικαιοσύνη. Αρνήσου την άνεση και την ανάπαυση, που αποχαυνώνουν τη δύναμη της ψυχής. Αποποιήσου τους χυδαίους λόγους, που οδηγούν και στη διάπραξη χυδαίων πράξεων. Μην περιγελάς την πτώση των άλλων, αλλά βάδιζε ασφαλής, όσο μπορείς, και δώσε το χέρι σου, να σηκωθεί αυτός που είναι πεσμένος.
Πέτυχε τις θείες βουλές. Φράξε τα στόματα των λιονταριών και σβήσε τη δύναμη της φωτιάς. Απόφευγε τις σφαγές. Γίνε ισχυρός στον πόλεμο. Να θυμάσαι πάντα να τρέπεις σε φυγή τους εχθρικούς στρατούς. Δέξου τα βασανιστήρια αγόγγυστα και μη προσπαθείς ν’ απαλλαγείς από χτυπήματα και μαστιγώματα. Μείνε αλυσοδέσμιος χωρίς αντίδραση. Μην αρνηθείς ποτέ να δεχτείς, αν χρειαστεί, τις φυλακίσεις και τους λιθοβολισμούς, τις επιθέσεις κάθε είδους, τη διαπόμπευση και την εξορία.
Ντύσου με δέρματα προβάτων και γιδιών, και προτίμησε να ζεις τις δοκιμασίες της φτώχειας, της στέρησης και των κακουχιών. Περιπλανήσου στην έρημο και στα βουνά, στις σπηλιές και στις τρώγλες και μέσα στις τρύπες της γης. Αντιστάσου στους πειρασμούς και στα γιατί και πάψε να κατηγορείς τον αδερφό σου. Λέγε εκείνα που πρέπει και όπως πρέπει και μην ακούς εκείνα που δεν πρέπει. Έχε την ικανότητα να συγχωρείς: Είναι η αρετή του δυνατού. Οι αδύνατοι ποτέ δεν συγχωρούν. Και μην αφήνεις τον εαυτό σου να παραδοθεί στην αχαριστία. Ζήσε τη φτώχεια του πλούτου και τον πλούτο της φτώχειας. Πολέμα χωρίς να φοβάσαι τις συνέπειες. Νίκησε, όμως, το πάθος σου για εκδίκηση. Η εκδίκηση πηγάζει πάντα απ’ την αδυναμία της ψυχής, που δεν είναι ικανή να υποφέρει. Και μη λησμονείς, απέναντι στις φιλήδονες σκέψεις, να έχεις πάντα διάθεση εχθρική.
Επίσης, να έχεις υπόψη σου ότι η ανθρωπότητα, όταν δυστυχεί και οπισθοδρομεί, κινδυνεύει, σ’ ένα μεγάλο βαθμό, να είναι συνετή, ενώ, όταν ευτυχεί και ευημερεί ασχημονεί και αυθαδιάζει. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα απ’ αυτά που έπαθαν οι Εβραίοι, οι οποίοι, ενώ πέρασαν την Ερυθρά Θάλασσα, χωρίς να κινδυνεύσουν, όταν, όμως, έφτασαν στη στεριά, ναυάγησαν!
Ακόμη, γράφε την έχθρα στο νερό, για να εξαφανιστεί αμέσως. Και τη φιλία σε χαλκό, για να μένει πάντα σταθερή κι ακίνητη. Αν, όμως, αυτός που λες ότι ενδιαφέρεται για σένα, κάνει το αντίθετο, ας μη σ’ ανησυχεί. Γιατί δεν έχεις εντολή να μη μισείσαι. Ξέρεις ότι καθόλου αυτό δεν εξαρτάται από σένα. Ίσως μάλιστα να είναι και ακατόρθωτο, αφού, με κάθε τρόπο, οι άριστοι μισούνται από τους κακούς. Γι αυτό το λόγο και οι άγιοι έχουν υποφέρει. Αλλά, εσύ, μη μισείς τους ανθρώπους. Να μισείς μόνο την κακία τους. Η καθαρή συνείδηση – θα το ξέρεις καλά – είναι μία διαρκής γιορτή.
Νίκησε λοιπόν τον εαυτό σου, για να μην πολεμάς τους άλλους. Και βράσε μέσα σου. Γίνε εκείνο το καζάνι που βράζει πάνω στη φωτιά και κοχλάζει. Οι μύγες τότε δεν το πλησιάζουν. Όταν, όμως, απομακρυνθεί απ’ τη φωτιά, οι μύγες σίγουρα πέφτουν μέσα. Κι αν δεν μπορέσεις, αγαπώντας τους ανθρώπους και θυσιαζόμενος γι αυτούς, να γίνεις άγιος, μείνε αυτός που είσαι κι αγάπησε τουλάχιστον τα ζώα. Στα πιο σπουδαία πράγματα στέκονται δάσκαλοί μας. Η αράχνη μάς διδάσκει την υφαντική, το χελιδόνι την οικοδομική, το αηδόνι το τραγούδι. Ζήσε κι εσύ σαν την αράχνη και αξιοποίησε το χρόνο σου πλέκοντας (και ξεπλέκοντας για να βρεις το τέλειο). Σαν το χελιδόνι χτίζοντας (και γκρεμίζοντας για ν’ ανέβεις ψηλότερα). Σαν το αηδόνι τραγουδώντας (και κλαίγοντας για ν’ αποδείξεις πως έχεις τρυφερή καρδιά).
Και, επιτέλους, δώσε. Για να ξεράσει πια το στόμα σου αίμα και φλόγα. Με πολύ πόνο, δώσε και ξαναδώσε. Και μη σταματάς. Δώσε ομορφιά και δύναμη. Γιατί διψούν οι άνθρωποι. Γουλιά νερό σήκω και απλοχέρισέ τους. Γιατί πεινούν οι άνθρωποι. Φέρε τους ρώγα του αμπελιού, στάρι και ρόιδα. Φέρε τους σύκα και μέλι. Κάνε τη μέρα σου καθρέφτη ασημένιο, που τη νεκρή επιφάνειά του, ποτέ δε θα μπορέσουν να δουν, τα δακρυσμένα μάτια σου. Εσύ έχεις έναν μοναδικό σκοπό: Να θέλεις να ζεις την αγιοσύνη. Κι εφόσον ζήσεις έτσι, τότε μια οποιαδήποτε διακόσμηση, αρκεί για να σε κάνει φάντασμα. Γιατί δεν γίνεσαι λοιπόν άγιος; Μόνο η συνείδηση του πόνου, δίνει μία έννοια στη χαρά (και στην παρηγοριά).
