Η Βολιώτισσα ψυχολόγος μιλά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για το ψυχικό αποτύπωμα της ακρίβειας, της πανδημίας και του πολέμου
- Συνέντευξη στη ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Επιβαρυντικά λειτουργεί ο φόβος των οικονομικών περικοπών, επηρεάζοντας αρνητικά τις ενδοοικογενειακές σχέσεις και την ψυχολογία κατ’ επέκταση, όπως υπογραμμίζει η ψυχολόγος Μαρίζα Χατζησταματίου. Δίνοντας απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα, που συνδέονται με τον «πόλεμο» των αυξήσεων, τα δραματικά γεγονότα στην Ουκρανία και την πανδημία, η Βολιώτισσα ψυχολόγος επισημαίνει ότι «το χρόνιο άγχος και η ανασφάλεια απέναντι σε μια δυσμενή πραγματικότητα, που ξεφεύγει από τον έλεγχο του ατόμου, είναι πολύ πιθανό να μετασχηματιστούν με την πάροδο του χρόνου σε κατάθλιψη». Παράλληλα, υπογραμμίζει τον καθοριστικό ρόλο των γονέων και της οικογένειας ευρύτερα στην ψυχική «θωράκιση» των παιδιών, ενώ προτείνει «να σκεφτόμαστε ότι τα χειρότερα πέρασαν», προτάσσοντας την αισιόδοξη σκέψη ως «αντίδοτο» στα δεινά, που αντιμετωπίζουν πολλά νοικοκυριά.
Πλήγμα για την ψυχική υγεία οι ανατιμήσεις σε καύσιμα, ενέργεια και αγαθά, που ακολουθούν ιλιγγιώδη ανοδική πορεία;
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα ερευνών σε παγκόσμιο επίπεδο, εντοπίζεται συσχέτιση των οικονομικών μεταβλητών με την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών. Στις περισσότερες από τις μελέτες, που διερευνούν τις επιπτώσεις των οικονομικών κρίσεων στην ποιότητα ζωής των ατόμων, αποδεικνύεται συσχέτιση ανάμεσα στην ανεργία ή τη μείωση του εισοδήματος και τα επίπεδα γενικής νοσηρότητας, θνητότητας, κατάθλιψης και αυτοκτονικότητας, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι και οι ανατιμήσεις στα αγαθά, στα καύσιμα και στην ενέργεια δύνανται να επηρεάσουν αρνητικά την ψυχολογία μας. Η ανοδική πορεία σε όλες τις τιμές των αγαθών και η γενικότερη ακρίβεια δημιουργούν μια γενικευμένη αβεβαιότητα και ανασφάλεια στις περισσότερες οικογένειες και άγχος για το αν η εκάστοτε οικογένεια θα καταφέρει να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της, πρακτικές και οικονομικές. Το χρόνιο άγχος και η ανασφάλεια απέναντι σε μια δυσμενή πραγματικότητα, που ξεφεύγει από τον έλεγχο του ατόμου, είναι πολύ πιθανό να μετασχηματιστούν με την πάροδο του χρόνου σε κατάθλιψη.
Επιβαρυντικά, για την ψυχολογία, λειτουργεί, ταυτόχρονα, ο πόλεμος, που μαίνεται στην Ουκρανία;
Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι ένα πολύ στενόχωρο γεγονός, που δεν αφήνει κανέναν άνθρωπο αδιάφορο… Οι εικόνες, που προβάλλονται καθημερινά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στο διαδίκτυο, επιβαρύνουν τη διάθεσή μας, μας θλίβουν βαθύτατα και ταυτιζόμαστε ως άνθρωποι και ως γονείς με τους αθώους αυτούς ανθρώπους, που πλήττονται, καθώς θα μπορούσαμε να είμαστε κι εμείς στη θέση τους. Νομίζω ότι τα συναισθήματα όλου του κόσμου, που παρακολουθεί τις εξελίξεις στην Ουκρανία, είναι θλίψη, άγχος, φόβος, αβεβαιότητα και ανασφάλεια για το μέλλον.
Ως ψυχολόγος έχετε δεχτεί περιστατικά ή κλήσεις αγωνίας από Βολιώτες, που ανησυχούν για το «εκρηκτικό» κλίμα των ανατιμήσεων;
Φυσικά, οι περισσότεροι άνθρωποι ανησυχούν για τις ανατιμήσεις, με την αγωνία τους να κορυφώνεται πώς θα καταφέρουν να είναι συνεπείς στις οικονομικές τους υποχρεώσεις. Το άγχος είναι πολύ μεγαλύτερο για τους ανθρώπους, που έχουν παιδιά σε απαιτητικές οικονομικά ηλικίες. Επικρατεί ο φόβος των οικονομικών περικοπών ακόμη και σε βασικές ανάγκες της οικογένειας ή των παιδιών για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.
Σκληρή δοκιμασία για τις ενδοοικογενειακές σχέσεις η δεκαετής οικονομική κρίση, η πανδημία και ο τωρινός «πόλεμος» των αυξήσεων;
Χρειάζεται να αποδεχτεί κανείς το γεγονός ότι οι κοινωνίες περνούν από δυσκολίες και αναταραχές (πολιτικές, οικονομικές, πολέμους). Επομένως, κατά κάποιο τρόπο αποτελεί φυσική εξέλιξη η δυσάρεστη αλλαγή στα κοινωνικοοικονομικά δρώμενα της χώρας μας. Η οικονομική κρίση, που πλήττει την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, επηρεάζει την ψυχική υγεία όχι μόνο των πασχόντων, αλλά και των υγιών ανθρώπων. Ο γονέας, που αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα, που απολύεται λόγω κρίσης, αισθάνεται ανασφάλεια και έντονο στρες, γιατί αδυνατεί να στηρίξει τον εαυτό του και την οικογένειά του, με αποτέλεσμα να αναπτύσσει ψυχολογικά προβλήματα. Οσον αφορά στα νεαρά άτομα, η αβεβαιότητα, στην οποία ζουν, η αδυναμία επαγγελματικής αποκατάστασης, αλλά και ολοκλήρωσης των σπουδών κατά περίπτωση, σε συνδυασμό με τα προβλήματα, που δημιουργούνται στην οικογένεια ως επακόλουθο της οικονομικής κρίσης, προκαλούν αυξημένη εσωτερική ένταση, με αποτέλεσμα τη συχνότερη εμφάνιση αγχωδών διαταραχών διαφόρων μορφών.
Στην οικονομική κρίση προέκυψε και η πανδημία του κορονοϊού, η οποία μας οδήγησε στον κοινωνικό αποκλεισμό, δημιούργησε τεράστιο άγχος σε άτομα όλων των ηλικιών και αναστάτωσε τις ζωές όλων μας και την καθημερινότητά μας. Επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τις ενδοοικογενειακές σχέσεις και σε πολλές περιπτώσεις έφερε στο προσκήνιο άλυτα ενδοοικογενειακά προβλήματα.
Σε ποιον βαθμό επηρεάζονται τα παιδιά από τους εξωγενείς παράγοντες;
Επί δύο συναπτά έτη μιλούσαμε στα παιδιά για την πανδημία του κορονοϊού, έναν αόρατο εχθρό που απειλεί την υγεία μας και κατ’ επέκταση τη ζωή μας και που άλλαξε ριζικά την καθημερινότητά μας. Τώρα τα ίδια παιδιά βρίσκονται αντιμέτωπα με τα γεγονότα του πολέμου στην Ουκρανία, καθημερινά ακούν δυσάρεστες ειδήσεις και βλέπουν σκληρές εικόνες. Τα παιδιά, που εκτίθενται συνεχώς σε δυσάρεστα γεγονότα, δεν μπορούμε να τα προστατεύσουμε από τα πάντα. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις των δυσάρεστων γεγονότων σχετίζονται με το είδος και την ένταση των γεγονότων αυτών, με την ύπαρξη ή την απουσία οικογενειακής στήριξης, με την αποδιοργάνωση ή όχι της καθημερινότητας του παιδιού. Κάποια παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν δυσκολίες στον ύπνο, ανασφάλειες, φοβίες, άγχος στην αρχή μιας κρίσης, ενώ κάποια άλλα πολύ αργότερα ή καθόλου.
Η συναισθηματική αντίδραση του κάθε παιδιού, η χρονική της διάρκεια και η κλινική εικόνα, που θα αναπτύξει, εξαρτάται από την ηλικία του, την ωριμότητά του, αλλά και την αντιμετώπιση, που θα έχει από την οικογένειά του. Αν οι γονείς έχουν ανεπτυγμένες δεξιότητες προσαρμογής σε δυσάρεστες συνθήκες και επιδεικνύουν ψυχική ανθεκτικότητα στις απρόοπτες και δυσάρεστες καταστάσεις της ζωής, τα παιδιά έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναγνωρίσουν, να κατανοήσουν και να συμπεριφερθούν ηπιότερα ως αντίδραση σε μια δυσάρεστη είδηση.
Πολύς λόγος γίνεται για την πανδημία ψυχικής υγείας, που προκάλεσε ο κορονοϊός. Τα χειρότερα έπονται;
Ως ψυχολόγος και φύσει αισιόδοξος άνθρωπος θα πρότεινα να σκεφτόμαστε ότι τα χειρότερα πέρασαν… Η πανδημία επηρέασε την ψυχική υγεία μικρών και μεγάλων. Πολύς κόσμος εκδήλωσε τη διαταραχή μετατραυματικού στρες, που εμφανίζεται μετά από μία τραυματική εμπειρία και έχει παρατηρηθεί στο παρελθόν και σε άλλες επιδημίες από συγγενικούς κορονοϊούς. Η ιστορία των επιδημιών δείχνει πως υπάρχει η ιατρική λήξη τους, αλλά και το κοινωνικό τους τέλος, χωρίς αυτά τα δύο να συμπίπτουν απαραιτήτως. Επομένως, κάποτε θα εξαφανιστεί ο ιός, ωστόσο, για αρκετό χρονικό διάστημα, πιθανώς να παραμένουν στη συνείδηση του κόσμου ο φόβος και το άγχος.
Αφήνει παράθυρο αισιοδοξίας το γκρίζο τοπίο, που απλώνεται πάνω από την Ευρώπη;
Πάντα υπάρχει αισιοδοξία… Οφείλουμε να είμαστε αισιόδοξοι και να προσπαθούμε για το καλύτερο… Να σκεφτόμαστε θετικά, να μην απογοητευόμαστε και να προσπαθούμε να διατηρούμε την ψυχραιμία μας, ώστε να βρίσκουμε λύσεις στα προβλήματα γύρω μας…
Υπάρχουν, άραγε, χρυσοί κανόνες, για να αποκτήσουμε ψυχικές αντοχές σε ένα αβέβαιο περιβάλλον;
Εχει διαπιστωθεί ότι συγκεκριμένες δραστηριότητες/τεχνικές μπορεί να καλλιεργήσουν θετικά συναισθήματα, ενώ παράλληλα ρυθμίζουν αποτελεσματικά το στρες και την κατάθλιψη και προάγουν την ψυχική και τη σωματική υγεία. Είναι οι εξής:
- Εκφραση των συναισθημάτων σε ανθρώπους που αγαπάμε και εμπιστευόμαστε.
- Συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες, ακόμη και αν δεν υπάρχει αρκετή όρεξη για αυτό. Οταν βιώνουμε κατάθλιψη, αισθανόμαστε πιο άνετα να μείνουμε μόνοι, αλλά το να είμαστε μαζί με άλλους ανθρώπους θα μας κάνει να νιώσουμε λιγότερο καταθλιπτικοί.
- Δραστηριοποίηση. Οι μελέτες δείχνουν ότι η τακτική άσκηση μπορεί να είναι τόσο αποτελεσματική, όσο και τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα σε αύξηση των επιπέδων ενέργειας και τη μείωση του αισθήματος κόπωσης. Μια απόσταση 30 λεπτών με τα πόδια κάθε μέρα θα μας δώσει την ενέργεια που χρειαζόμαστε. Μπορούμε να ξεκινήσουμε γυμναστήριο ή κάποιο χόμπι που να απαιτεί άσκηση.
- Ενα καλύτερο πρόγραμμα ύπνου με την εφαρμογή υγιεινών συνηθειών ύπνου θα βοηθήσει στην ενεργητικότητά μας.
- Πρακτικές τεχνικές χαλάρωσης. Μια καθημερινή πρακτική χαλάρωσης μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης, στη μείωση του στρες και να ενισχύσει τα συναισθήματα της χαράς και της ευημερίας. Ας δοκιμάσουμε γιόγκα, βαθιές αναπνοές ή μυϊκή χαλάρωση.
Τι σας ανησυχεί περισσότερο και τι απεύχεστε να συμβεί στο εγγύς ή το απώτερο μέλλον;
Για να κλείσουμε με μια νότα αισιοδοξίας, ας υπενθυμίσουμε στον εαυτό μας ότι οι Ελληνες γνωρίζουμε καλά από δυσκολίες, ξέρουμε να μαχόμαστε και να ξεπερνάμε με σθένος τα όποια προβλήματα… «ΘΑΡΣΕΙΝ ΧΡΗ» λοιπόν, γιατί μόνο με θάρρος και ψυχραιμία μπορούμε να αντιμετωπίσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις δυσκολίες, που μπορεί να προκύψουν…
