Την πεποίθηση ότι αντιμετωπίζουμε μια εξελισσόμενη κλιματική κρίση, η οποία αλλάζει ραγδαία τις υφιστάμενες συνθήκες στην ατμόσφαιρα, καταθέτει στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ ο καθηγητής τεκτονικής δυναμικής και εφαρμοσμένης γεωλογίας και διαχείρισης φυσικών καταστροφών στο ΕΚΠΑ Ευθύμης Λέκκας. Γνώστης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της περιοχής, ως Θεσσαλός, ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ εκτιμά ότι ο οικιστικός ιστός του Βόλου βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση. Παράλληλα υπογραμμίζει ότι το Πήλιο εμφανίζει κατολισθητικά φαινόμενα κάθε φορά που σημειώνονται έντονες βροχοπτώσεις, λόγω της σύστασης του εδάφους. Ερωτηθείς σχετικά με την εξέλιξη των έντονων φαινομένων που βιώνουμε, υπογραμμίζει ότι «μόνο αν αναστείλουμε την εξέλιξη της κρίσης, είναι δυνατό να την περιορίσουμε. Δεν νομίζω ότι υπάρχει η δυνατότητα να επιστρέψουμε ξανά στα ίδια».
Καμπανάκι για τον φετινό χειμώνα η κλιματική κρίση;
Κατ’ αρχάς αντιμετωπίζουμε μια εξελισσόμενη κλιματική κρίση, η οποία αλλάζει ραγδαία τις υφιστάμενες συνθήκες στην ατμόσφαιρα. Επισημαίνω κατ’ αρχάς ότι δεν είναι κλιματική αλλαγή όπως ο όρος που χρησιμοποιείται ευρέως. Εχει καθοριστεί από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, μετά από δική μας πρόταση, ο όρος κλιματική κρίση, γιατί η αλλαγή προϋποθέτει αλλαγή των συνθηκών στην ατμόσφαιρα, για πολύ μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, της τάξεως των 10.000 ετών και πλέον, τα οποία δεν υφίστανται.
Εχουμε, λοιπόν, να κάνουμε με μια κλιματική κρίση η οποία αλλάζει ραγδαία τις συνθήκες στην ατμόσφαιρα και η οποία επιταχύνει, τα τελευταία χρόνια ένα σύνολο φαινομένων που είναι έντονες βροχοπτώσεις, ακραίες θερμοκρασίες, καύσωνες με μεγάλη διάρκεια, χιονοπτώσεις και υδρομετεωρολογικά φαινόμενα, όπως είναι τυφώνες και κυκλώνες.
Με δύο αλλεπάλληλα κύματα κακοκαιρίας να έχουν ήδη κάνει αισθητή την παρουσία τους, προοιωνίζεται δύσκολη η συνέχεια;
Η συνέχεια προοιωνίζεται δύσκολη με βάση τα δεδομένα που έχουμε, όχι μόνο όσον αφορά την εμφάνιση αυτών των φαινομένων και τις επιπτώσεις τους, αλλά και τις επιπτώσεις που προέρχονται από συνοδά φαινόμενα, όπως για παράδειγμα πλημμυρικά φαινόμενα, φαινόμενα διαβρώσεων, κατολισθήσεων, ερημοποιήσεις και ούτω καθεξής.
Ποιους από τους παραπάνω κινδύνους αντιμετωπίζει, άραγε, η Μαγνησία;
Η Μαγνησία λόγω της γεωδυναμικής της θέσης, των γεωλογικών συνθηκών, των μορφολογικών συνθηκών, και της θέσης της ουσιαστικά δίπλα στο Αιγαίο πέλαγος, αντιμετωπίζει ισχυρά υδρομετεωρολογικά φαινόμενα, δηλαδή έντονες βροχοπτώσεις, χιονοπτώσεις, καταιγίδες, οι οποίες επιφέρουν επιπτώσεις στο περιβάλλον της Μαγνησίας και κυρίως στο Πήλιο σημειώνονται στιγμιαίες πλημμύρες και κατολισθήσεις, λόγω της μορφολογίας του εδάφους και των γεωλογικών συνθηκών. Ο πρώτος κίνδυνος στη Μαγνησία είναι, ουσιαστικά, τα έντονα κατολισθητικά φαινόμενα τα οποία αναπτύσσονται κυρίως στην περιοχή του Πηλίου.
Ποιες παρεμβάσεις απαιτούνται για να θωρακιστεί η περιοχή και να αντιμετωπίζονται τα φαινόμενα;
Για να θωρακιστεί η περιοχή, απαιτεί μια δράση συνεχής και συντεταγμένη, την οποία έχουμε προτείνει στην Περιφέρεια Θεσσαλίας και η οποία στην ουσία είναι στην αρχή της διαδικασίας. Οι κατολισθήσεις, ουσιαστικά, καταστρέφουν οικιστικό ιστό και τεχνικά έργα. Ο,τι καινούργιο γίνεται, πρέπει να γίνεται κάτω από μελέτες, οι οποίες να λαμβάνουν υπόψη αυτή την κλιματική αλλαγή και την κλιματική κρίση. Δεν μπορούμε να σχεδιάζουμε με βάση αυτά που ξέραμε μέχρι τώρα, με βάση τις παραδοχές που ίσχυαν μέχρι τώρα στο σχεδιασμό τεχνικών έργων, κατασκευών και γενικά χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού.
Η περιοχή μας έχει πληγεί, ωστόσο, και από σεισμικά φαινόμενα…
Οι σεισμοί εντάσσονται στα γεωδυναμικά φαινόμενα, τα οποία είναι έντονα κυρίως στην περιοχή του Αλμυρού αλλά και στις άλλες θέσεις μέσα στη Μαγνησία, και της Αγχιάλου βεβαίως, αλλά αυτές οι περιοχές επηρεάζουν σχεδόν όλο το Νομό. Υπήρξαν φαινόμενα που ήταν ιδιαίτερα έντονα στο παρελθόν, με πολλούς και μεγάλους σεισμούς. Η Θεσσαλία έχει ιδιαίτερη σεισμικότητα, που την είδαμε να εκδηλώνεται και στον Τύρναβο, αλλά και στις Σοφάδες και το ‘81 στην Αγχίαλο, και σε όλους τους σεισμούς του θεσσαλικού χώρου.
Αυτά τα φαινόμενα είναι ιδιαίτερα έντονα, αλλά έχουμε κάνει βήματα μπροστά. Με βάση τον αντισεισμικό κανονισμό που ισχύει και λαμβάνει υπόψη τις τοπικές συνθήκες της Θεσσαλίας, θεωρώ ότι οι επιπτώσεις από σεισμούς είναι σχετικά μικρές σχετικά στην περιοχή, λόγω του ότι έχουμε έναν πολύ καλά δομημένο και ανθεκτικό ιστό. Όχι 100% σε όλες τις περιοχές, αλλά σε μεγάλο ποσοστό η οικιστική ανάπτυξη της Θεσσαλίας έγινε τα τελευταία τριάντα χρόνια, οπότε και λειτουργούσαν οι κανονισμοί.
Εμπνέουν ανησυχία οι επιφανειακοί σεισμοί, που καταγράφονται το τελευταίο χρονικό διάστημα στην περιοχή;
Ο Βόλος έχει ισχυρό ιστορικό καταστροφών στο παρελθόν. Και ο Βόλος και η Μαγνησία έχουν αντιμετωπίσει ανάλογα φαινόμενα, αλλά μετά τους σεισμούς που υπέστη η περιοχή κατά το παρελθόν και τις καταστροφές που σημειώθηκαν, οι περισσότερες κατασκευές έχουν ειδική μέριμνα. Βέβαια δεν υπήρχε ο αντισεισμικός κανονισμός τότε, αλλά γενικώς είναι επιμελημένες κατασκευές. Κάθε κατασκευή όταν περνούν τα χρόνια χρειάζεται συντήρηση και φροντίδα. Ο Βόλος, ωστόσο, βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση από άποψη οικιστικού ιστού.
Θεωρείτε ότι έχει ληφθεί σοβαρά υπόψη το ζήτημα της αντισεισμικής προστασίας;
Θεωρώ πως ναι, έχει ληφθεί σοβαρά υπόψη και αυτό το βλέπουμε από τα αποτελέσματα που είχαμε στον Τύρναβο, το Δαμάσι και τις υπόλοιπες περιοχές, που για ένα σεισμό μεγάλου μεγέθους, οι ζημιές περιορίστηκαν ουσιαστικά στις παλιές οικοδομές, ενώ σε καμία σύγχρονη κατασκευή δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές βλάβες.
Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, προσαρμόζοντας ανάλογα τη ζωή μας;
Σύμφωνα με τη σύσταση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στο Σεντάι το 2015, που ήταν η παγκόσμια διάσκεψη για τις καταστροφές και ήμουν μέλος, ουσιαστικά αυτό επιτάσσει. Δηλαδή προσαρμογή σε όλα αυτά τα φαινόμενα. Οχι στη βίαιη αντίδραση, αλλά την προσαρμοστικότητα. Δηλαδή να προσαρμοστούμε να ζούμε με τα φαινόμενα αυτά, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά φυσικά φαινόμενα. Δεν είναι καταστροφικά φαινόμενα. Αυτά εξελίσσονταν εκατομμύρια χρόνια στην επιφάνεια της γης. Απλά εμείς ως άνθρωποι, μέσα από τις δραστηριότητες που αναπτύσσουμε, τα κάναμε καταστροφικά φαινόμενα. Όταν κτίζουμε μέσα σε κοίτες ποταμών, για παράδειγμα, είναι επόμενο ότι κάποια στιγμή θα συμβεί καταστροφή.
Πρέπει, ωστόσο, να μάθουμε να ζούμε με τα ακραία, καταστροφικά φαινόμενα και πρέπει να προσαρμόσουμε και όλες τις δράσεις μας σε αυτά τα φαινόμενα, για να μην παραγνωρίζουμε φυσικές διεργασίες οι οποίες αναπτύσσονται. Το ποτάμι πρέπει να εκβάλλει κάπου. Σε αυτό όμως πρέπει να λάβουμε μέριμνα από πριν, ούτως ώστε να μην αποκόπτουμε τις κοίτες.
Η συνολική εικόνα που παρουσιάζει η Ελλάδα, με φόντο την κλιματική κρίση, το διεθνές περιβάλλον, τις τιμές στα καύσιμα, τι σκέψεις σας δημιουργεί;
Είναι σκέψεις οι οποίες οδηγούν κατ’ αρχάς στο συμπέρασμα ότι η κρίση που αντιμετωπίζουμε τώρα, θα πάρει μεγάλες διαστάσεις, αν δεν πάρουμε μέτρα άμεσα, όπως είναι η αειφόρος ανάπτυξη, με βάση τις φυσικές δυνατότητες που υπάρχουν σε κάθε χώρο. Πρέπει να περιορίσουμε, ουσιαστικά, την κατανάλωση σε όλα τα επίπεδα, από την ενέργεια μέχρι τα τρόφιμα, γιατί έχουν μια τεράστια επιβάρυνση και τα τρόφιμα. Μέχρι και τα ρούχα που φοράμε για παράδειγμα, επιβαρύνουν τρομερά το περιβάλλον, τόσο σε επίπεδο παραγωγικής διαδικασίας όσο και σε επίπεδο αποτριμμάτων. Είναι πάρα πολλές δράσεις που επιβάλλεται να κάνουμε σε επίπεδο πρόληψης, σε επίπεδο ατόμων, σε επίπεδο τοπικών κοινωνιών, κρατών και διεθνώς βεβαίως.
Δύσκολο, κάτω από αυτές τις συνθήκες, το μέλλον του πρωτογενούς τομέα, της μεταποίησης, των καλλιεργειών;
Είναι πάρα πολύ δύσκολο, γιατί όταν έχουμε όλα αυτά τα φαινόμενα, και κυρίως ξηρασίες, το είδαμε φέτος στον Πηνειό που ένα πολύ μεγάλο μήκος της κοίτης ήταν ξερό, είναι πολύ δύσκολο να πάμε σε παραγωγικές διαδικασίες οι οποίες είναι απαιτητικές και συνεχώς πρέπει να αυξάνονται. Πρέπει ουσιαστικά να αυτοπεριοριστούμε. Σε όλα τα επίπεδα. Αυτό αν το κάνει μόνο το ένα κράτος ή μια κοινωνία και οι άλλοι δεν το κάνουν, είναι τεράστιο θέμα γιατί πρέπει να συμφωνήσουν οι πάντες για να επιτευχθεί το ζητούμενο. Δεν μπορεί να υπάρχει ομοφωνία σε όλα τα ζητήματα και αν δεν υπάρξει ομοφωνία, δεν υπάρχουν και λύσεις.
Η κατάσταση είναι μονόδρομος ή αντίθετα αναστρέψιμη; Ποιες παρεμβάσεις πρέπει να γίνουν κατά την άποψή σας;
Πιστεύω ότι δεν μπορούν να γίνουν παρεμβάσεις, απλώς και μόνο μπορούν να γίνουν παρεμβάσεις για την αναστολή της εξέλιξης της κρίσης. Μόνο αν αναστείλουμε την εξέλιξη της κρίσης, είναι δυνατό να την περιορίσουμε. Δεν νομίζω ότι υπάρχει η δυνατότητα να επιστρέψουμε ξανά στα ίδια.
Τι εκτιμάτε ότι πρέπει να γίνει τελικά;
Αυτό που είπα προηγουμένως. Διεθνείς συμφωνίες οι οποίες δεν είναι πιθανές απ’ ότι φαίνεται. Μέσα στα ίδια τα κράτη πρέπει να υπάρχει ισχυρό πρόγραμμα το οποίο να μην επιτείνει αυτή την κατάσταση, με δράσεις οι οποίες να αναστέλλουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, την κατανάλωση προϊόντων τα οποία είναι επιβλαβή και στο περιβάλλον και στην υγεία. Απαιτείται λιγότερη κατανάλωση σε όλα τα επίπεδα, να πάμε σε άλλες μορφές καλλιέργειας, που να είναι λιγότερο απαιτητικές σε πρώτες ύλες. Είναι πολλά που πρέπει να γίνουν. Είναι ο περιορισμός της κατανάλωσης του άνθρακα ή του λιγνίτη. Αν δεν βρεθεί μια κοινή συνιστώσα σε όλη αυτή την προσπάθεια, δεν μπορούμε να πετύχουμε πάρα πολλά πράγματα.
