Διατηρητέα μνημεία δεκάδες σχολεία της Μαγνησίας, που έχουν γράψει τη δική τους ιστορία
Τη δική τους ιστορία έχουν γράψει τα σχολεία του Βόλου και της Μαγνησίας στο πέρασμα του χρόνου, με δεκάδες να έχουν κηρυχτεί διατηρητέα μνημεία. Αμέτρητα στιγμιότυπα και αναμνήσεις της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας, στιγμές ξεγνοιασιάς, καρδιοχτύπια αλλά και εποχές δύσκολες φέρνει στο νου το πρώτο κουδούνι, που αποτελεί την αφορμή για μια νοερή περιήγηση σε άλλες εποχές. Τότε που είχαν τον πρώτο λόγο οι πλάκες, οι κοντυλοφόροι, τα πηλίκια, οι μπλε ποδιές με τα λευκά γιακαδάκια, ο μαυροπίνακας, η ξυλόσομπα και τα μαθητικά συσσίτια.
Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Με αφορμή την αυριανή έναρξη της σχολικής χρονιάς, ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ επιχειρεί να καταγράψει το άρωμα άλλων εποχών, τότε που όλα ήταν διαφορετικά, με τις αυστηρές συστάσεις προς τους μαθητές να βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη, από την αρχή της σχολικής χρονιά.
Ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία για τις οδηγίες προς «ναυτιλλόμενος», παραθέτει η Αγγελική Σκορδά στο 11ο τεύχος του περιοδικού «εν Βόλω» που φέρει την σφραγίδα του ΔΗΚΙ και ήταν αφιερωμένο στην εκπαίδευση.
Ηδη από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα θεωρήθηκε ανάγκη η διδασκαλία και υπόδειξη τρόπων καλής συμπεριφοράς στους μαθητές και γι’ αυτό ορίστηκε στα σχολεία το μάθημα της «Αγωγής του πολίτη» ή «Εθνικής αγωγής». Μέσα από αυτό οι μαθητές καλλιεργούνται κοινωνικά και μαθαίνουν πως πρέπει να φέρονται. Υποδεικνύεται σε αυτούς πως πρέπει να χαιρετούν όταν μπαίνουν ή βγαίνουν σ’ ένα χώρο, πως πρέπει να στέκονται, να περπατούν, να μιλούν και να εκφράζουν το σεβασμό τους προς τους ανωτέρους, ιερωμένους, επιθεωρητάς, δασκάλους κλπ.
Παράλληλα, στέλνονταν σχετικές εγκύκλιοι στα σχολεία από τους επιθεωρητές, στις οποίες δίνονταν κατευθυντήριες οδηγίες για την συμπεριφορά των μαθητών. Μεταξύ άλλων, παρακαλούνταν οι μαθητές «μετά το πέρας των μαθημάτων να μην ξεχύνονται εις τους δρόμους ως να εξέφυγον από δεσμωτήριον». Επίσης υπογραμμίζονταν ότι πρέπει να αποφεύγονται τα «λυπηρά επεισόδια μεταξύ των μαθητών δια να μην δυσανασχετούν οι περιοικούντες και οι τυχαίως διερχόμενοι και οικτήρουν δασκάλους και εκπαίδευσιν».
«Βολιώτικαι αναμνήσεις»
Ενδιαφέροντα στοιχεία για τον παλιό Βόλο και τις συνθήκες που επικρατούσαν στην εκπαίδευση περιγράφονται στο βιβλίο «Βόλος, μια ιστορία», με επιλογή κειμένων από τον γνωστό Βολιώτη συγγραφέα Κώστα Ακρίβο.
Σε απόσπασμα του βιβλίου καταγράφονται «Βολιώτικαι αναμνήσεις» του Νικόλαου Γάτσου που είχαν δημοσιευθεί στην εφημερίδα «Σημαία» το 1931, και έχουν καταγραφεί από τις εκδόσεις ΔΗΚΙ.
Εγραψε, λοιπόν, ο Νικόλαος Γάτσος: «Ησαν τότε τα ήθη απλά και απέριττα και οι πόθοι μας παιδικοί. Οι διδάσκαλοί μας και οι γονείς μας μας συνεβούλευον τότε εκτός των μαθημάτων να διαβάζωμεν την «Ευτέρπην», την «Χρυσαλλίδα», την «Πανδώραν», περιοδικά τα οποία έγραφαν ο Ραγκαβής, ο Καλλιγάς, ο Ευστάθιος Σίμος, ο Αγγελος Βλάχος και άλλοι μεγάλοι λόγιοι της εποχής εκείνης. Ησαν θαυμάσια περιοδικά με πλουσιωτάτην και ποικίλην ύλην, περιλαμβάνοντα τα τιμαλφέστερα των προϊόντων της παγκοσμίου πνευματικής παραγωγής.
Οταν επαίζαμε εις την παραλίαν οι διδάσκαλοι μας εδείκνυον μετά ιερού σεβασμού την Ελληνικήν Σημαίαν κυματίζουσαν εις τα ελλιμενισμένα υδραϊκά και σπετσιώτικα τρεχαντήρια. Μας εδείκνυον τούς βρακοφορούντας τότε ναύτας και μας έλεγαν σιγανή τη φωνή: «Να έτσι ήταν ντυμένος και ό Μιαούλης και ο Κανάρης και ο Παπανικολής και ο Σαχτούρης»».
Μαθητικά συσσίτια
Η ιστορία των μαθητικών συσσιτίων ξεκινά από τη δεκαετία του ’20, ενδεχομένως και παλαιότερα. Σε ζοφερές εποχές έσωσαν πολλά Ελληνόπουλα από την πείνα. Μεταπολεμικά, τα μαθητικά συσσίτια ξεκίνησαν και πάλι το 1946 και με διάφορες μορφές, τροποποιήσεις και παραλλαγές κράτησαν ως τα 1969 οπότε και καταργήθηκαν για να επανέλθουν, δυστυχώς , με τη μορφή «σχολικών γευμάτων», στην περίοδο των μνημονίων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που συνέλλεξε ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους Μαγνησίας, υπάρχουν τεκμήρια από το ’38 και εντεύθεν, που υπογραμμίζουν ότι διενεργούνταν μέσω της σχολικής επιτροπής. Τα μαθητικά συσσίτια διατηρήθηκαν και στην δεκαετία του ’40, στην περίοδο του πολέμου και την δεκαετία του ’50. Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους Μαγνησίας υπάρχει μητρώο συσσιτούντων μέχρι και το σχολικό έτος 67 – 68.
Το σιτηρέσιο περιελάμβανε ποικιλία τροφίμων όπως πλιγούρι, ρύζι, μακαρόνια, γάλα σε σκόνη κάποιες φορές, γάλα με κακάο, βούτυρο, μέλι, μαρμελάδα, ψητές πατάτες, μπακαλιάρος και άλλα. Τα παιδιά έτρωγαν πρωινό και μεσημεριανό, με την φροντίδα των σχολικών επιτροπών, ενώ σύμφωνα με μαρτυρίες, σε ορισμένα σχολεία βοηθούσαν και οι μητέρες στην παρασκευή του φαγητού.
Οι παλιότεροι θυμούνται επίσης την βοήθεια της ΟΥΝΡΑ την δεκαετία του ’40, σε μια δύσκολη περίοδο για την χώρα, που περιελάμβανε δέματα με τρόφιμα και ρουχισμό.
Κοντύλι και πένα
Εντελώς διαφορετικές οι παλαιότερες εποχές, τότε που οι μαθητές είχαν ένα κοντύλι και μία πένα και ίσως στην καλύτερη περίπτωση ένα τετράδιο και τα βιβλία, καινούρια ή μεταχειρισμένα, που δανειζόντουσαν από άλλα παιδιά ή μεγαλύτερα αδέλφια.
Οι τάξεις δεν είχαν πάντα θέρμανση και φως, ειδικά στην περιφέρεια. Επικρατούσε κρύο, γι’ αυτό ο δάσκαλος ζητούσε από κάθε παιδί να φέρνει κάθε μέρα από ένα κούτσουρο σαν καυσόξυλο για να ζεσταθούν με τη φωτιά.
Οι μαθητές έπρεπε να βρίσκονται από πολύ νωρίς στο σχολείο και πολλές φορές καλούνταν να διανύσουν μεγάλη απόσταση περπατώντας, με καλές αλλά και δύσκολες καιρικές συνθήκες, βροχές και χιόνια. Και μην ξεχνάμε πως δεν είχανε όλα τα παιδιά παπούτσια και ζεστά ρούχα εκείνη την εποχή. Μάλιστα, μερικά παιδιά έβγαζαν τα παπούτσια και περπατούσαν όλη τη διαδρομή ως το σχολείο ξυπόλυτα, για να μην χαλάσουν το μοναδικό ζευγάρι παπούτσια που διέθεταν, ώσπου να μεγαλώσει το πόδι τους και να αγοράσουν καινούρια.
Διατηρητέα μνημεία
Σύμφυτα με την ιστορία πολλών αιώνων είναι δεκάδες παλιά σχολεία της περιοχής μας, που γαλούχησαν γενιές και γενιές μαθητών και αναπαλαιώθηκαν με πρωτοβουλία της Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Εργων Θεσσαλίας, συνεχίζοντας τη διαδρομή τους στο χρόνο. Τα σχολικά κτίρια της Μαγνησίας που έχουν κηρυχθεί διατηρητέα μνημεία, με πρωτοβουλία της αρμόδιας Εφορείας, αναδεικνύουν το ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό χρώμα της κάθε εποχής και αναδίδουν έντονο άρωμα νοσταλγίας.
Το παλιότερο σχολείο της Μαγνησίας και κορυφαίο ιστορικό μνημείο είναι η Σχολή του Ρήγα στη Ζαγορά που ανάγεται στον 18ο αιώνα, είναι προγενέστερο του 1830, καθώς κτίστηκε το 1776, ενώ τα υπόλοιπα σχολεία έχουν κτιστεί από το 1860 και εντεύθεν.
Συγκεκριμένα έχουν κηρυχθεί διατηρητέα μνημεία: το σχολείο του Αγίου Βλασίου, το σχολαρχείο του Αγίου Γεωργίου Νηλείας, το παλιό Δημοτικό Σχολείο του Αγίου Γεωργίου Νηλείας, το παλιό Γυμνάσιο Αλμυρού, το Σχολαρχείο Ανω Γατζέας, το παλιό Παρθεναγωγείο Αργαλαστής, το Δημοτικό Σχολείο Ευξεινούπολης, το παλιό Παρθεναγωγείο Κεραμιδίου, το παλιό Δημοτικό Σχολείο Λαύκου, το Δημοτικό Σχολείο Νέας Αγχιάλου, το παλιό Δημοτικό Σχολείο «Μπούρτζι» της Σκιάθου, το Δημοτικό Σχολείο Σούρπης, η Αχιλλοπούλειος Εμπορική Σχολή Τσαγκαράδας, το Καρτάλειο Δημοτικό Σχολείο Τσαγκαράδας, η Νανοπούλειος Σχολή Τσαγκαράδας και το Κανισκέρειο Παρθεναγωγείο Μακρυρράχης.
Τα σχολεία που έχουν επισκευαστεί εξ ολοκλήρου από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων είναι του Αγίου Βλασίου, του Κεραμιδίου, της Αργαλαστής και το Καρτάλειο Ζαγοράς (στέγη), ενώ τα σχολεία που επισκευάστηκαν από άλλους φορείς με μελέτες της ίδιας υπηρεσίας είναι του Αλμυρού, του Λαύκου, της Σούρπης και η Αχιλλοπούλειος Εμπορική Σχολή Τσαγκαράδας. Κάθε σχολείο έχει γράψει τη δική του ιστορία και τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του, αποτελούν δείγμα της εποχής του, υπενθυμίζοντας στους μεταγενέστερους εποχές που πέρασαν αλλά δεν λησμονήθηκαν.
