Τη σημασία της ενημέρωσης γονέων και παιδιών υπογραμμίζει στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ η ειδική σε θέματα εφηβικής υγείας
Τον κώδωνα του κινδύνου κρούει σε γονείς και παιδιά η Αρτεμις Τσίτσικα, αναπληρώτρια καθηγήτρια στην Παιδιατρική και Εφηβική Ιατρική και επικεφαλής της μονάδας εφήβων στο Νοσοκομείο Παίδων «Παναγιώτης και Αγλαΐα Κυριακού», υπογραμμίζοντας ότι απαιτείται προσοχή στη χρήση του διαδικτύου. Η διακεκριμένη επιστήμονας, η οποία είναι αυθεντία σε ζητήματα που αφορούν στους εφήβους και την εφηβική υγεία, μιλά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για τα προβλήματα που ταλανίζουν τη σύγχρονη οικογένεια με αφορμή την εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στον Βόλο. Η κορυφαία επιστήμονας καθιστά σαφές ότι η έλλειψη οικογενειακής επικοινωνίας ενισχύει τα αδιέξοδα των εφήβων, με το διαδίκτυο να αποτελεί την «κορυφή του παγόβουνου». Αναλύοντας με σαφήνεια το ζήτημα του «εγκλωβισμού» δεκάδων παιδιών στο διαδίκτυο, καθιστά σαφές ότι χρειάζεται κυρίως και πρωτίστως ενημέρωση για να αποφευχθούν δυσάρεστες καταστάσεις, που επιδρούν καταλυτικά στη ζωή των εφήβων.
Συνέντευξη στη ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
-Ποιο είναι το προφίλ των προβλημάτων, που αντιμετωπίζουν σήμερα οι έφηβοι και ποιοι οι κίνδυνοι που απειλούν την ψυχική τους υγεία;
Η εφηβική ηλικία σε κάθε κοινωνία εκφράζει ακριβώς τα ζητήματα που βιώνει και της κοινωνίας που αναπτύσσεται. Η συμπεριφορά των εφήβων εκφράζει πολλά από τα θέματα που αναπτύσσει η κοινωνία στην οποία ζουν. Στις σύγχρονες κοινωνίες και εν προκειμένω στη χώρα μας, που βιώνει τον τελευταίο καιρό κοινωνική, οικονομική και ηθική, θα λέγαμε, κρίση, τα παιδιά έχουν παρουσιάσει κάποιες συμπεριφορές με αυξητική τάση, που σχετίζονται με την οικογενειακή δυσλειτουργία και και λόγω ανεργίας των γονέων ή λόγω υπεραπασχόλησης ή άλλων θεμάτων που δυσκολεύουν την καθημερινότητα. Υπάρχουν πολλά θέματα που αντιμετωπίζουν οι γονείς, πολλές φορές κλείνονται στον εαυτό τους, κάθε μέλος της οικογένειας προσπαθεί να αντιμετωπίσει μόνο του τα δικά του ζητήματα κι έτσι χάνεται η επικοινωνία, οι αγαπημένες ρουτίνες, πράγματα τα οποία αγαπούν πολύ τα παιδιά και τους δίνουν κατεύθυνση, αλλά και ενδιαφέρον, συναισθηματική κάλυψη που είναι προϋπόθεση για να αναπτύσσονται σωστά.
-Ποιους προβληματισμούς εκφράζουν οι γονείς, που απευθύνονται σε εσάς;
Η εφηβεία από αρχαιοτάτων ετών είναι μια δύσκολη ηλικία. Οι γονείς αφενός έχουν να αντιμετωπίσουν αυτή την καταιγίδα της εφηβείας που περιγράφεται από αρχαιοτάτων ετών και είναι μια φυσιολογική διαδικασία ανάπτυξης που έχει και νευροβιολογικό υπόβαθρο, δηλαδή ο τρόπος που λειτουργεί ο εγκέφαλος σε αυτή την ηλικία είναι διαφορετικός, αλλά έχουν να αντιμετωπίσουν και σύγχρονες προκλήσεις, όπως είναι το θέμα του διαδικτύου, της ψηφιακής εποχής. Μπορεί να είναι ένα θέμα που έχει να κάνει με την έκφραση της σεξουαλικότητας ή τη βίαιη συμπεριφορά ή τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, τις διατροφικές παρεκτροπές. Οι γονείς όντως έρχονται αντιμέτωποι με αιτήματα που έχουν να κάνουν κυρίως με αυτά τα θέματα, δηλαδή με τη χρήση της τεχνολογίας που μπορεί να αντιμετωπίζουν τα παιδιά και οι οικογένειες ή τις συμπεριφορές υψηλού κινδύνου. Για παράδειγμα η υπερβολική χρήση, αυτό που λέμε «εξάρτηση», μπορεί να είναι ο εκφοβισμός, η κακή χρήση προσωπικών δεδομένων, η αποπλάνηση, μπορεί να είναι το ακατάλληλο περιεχόμενο, η έκθεση σε βίαιο περιεχόμενο, με αποτελέσματα να απενοχοποιούνται σιγά – σιγά τα ερεθίσματα αυτά και συχνά πολλά παιδιά επειδή βλέπουν τηλεόραση ή σερφάρουν στο διαδίκτυο χωρίς τη γονική συμμετοχή, δέχονται παθητικά αυτά τα ερεθίσματα χωρίς να μπορούν να τα επεξεργαστούν και πολλές φορές επειδή υπερεκτίθενται τα υιοθετούν.
-Τι περιστατικά αντιμετωπίζετε από όλη την Ελλάδα, αλλά και τη Μαγνησία ειδικότερα;
Εχουμε μια γραμμή η οποία λειτουργεί καθημερινά χωρίς χρέωση, είναι το 8001180015 και μπορούν να καλούν έφηβοι, γονείς, εκπαιδευτικοί, ειδικοί, όποιος θέλει να πάρει πληροφορίες για πάρα πολλά θέματα που αφορούν στην εφηβεία. Βεβαίως έχουμε περιστατικά και από τη Μαγνησία και τα περισσότερα αιτήματα που απευθύνονται στη γραμμή έχουν να κάνουν με το διαδίκτυο, το οποίο είναι στην κορυφή του παγόβουνου άλλων θεμάτων που υπάρχουν σε μια οικογένεια που μπορεί να σχετίζονται με την οικογενειακή δυσλειτουργία. Ενας από τους παράγοντες που παίζει ρόλο είναι η προσωπικότητα του παιδιού, είναι η λειτουργία της οικογένειας. Υπάρχουν παιδάκια που γυρίζουν σε ένα άδειο σπίτι και δεν έχουν κάποιον να τους βάλει το φαγητό τους στο τραπέζι, το οποίο είναι πολύ σημαντικό, να μοιράζονται στην οικογένεια στιγμές, χρόνο, επικοινωνία καθημερινή. Οι γονείς πολλές φορές έχουν μια εσφαλμένη εντύπωση ότι όταν τα παιδιά δεν είναι έξω στον δρόμο να κινδυνεύουν από τους κλασικούς κινδύνους και είναι μπροστά σε μια οθόνη είναι ασφαλή. Ας μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά μαθαίνουν πολύ από το πρότυπο που δίνεις μέσα στο σπίτι και οι ίδιοι οι γονείς χρειάζονται ενίσχυση, ενημέρωση και κατεύθυνση.
-Η νέα τεχνολογία, που ανοίγει δρόμους στη γνώση, εγκυμονεί κινδύνους για εφήβους και παιδιά;
Σίγουρα είναι ένα συναρπαστικό και καταπληκτικό μέσο που είναι μονόδρομος για τα παιδιά και προσφέρει απεριόριστες δυνατότητες ενημέρωσης, ψυχαγωγίας, διασκέδασης και εκπαίδευσης, άρα είναι θετικό μέσο. Απλά όπως όλα τα εργαλεία, το ζητούμενο είναι πώς θα το χρησιμοποιήσεις μερικές φορές. Δηλαδή δεν είναι το μέσο το οποίο προκαλεί κάποιους κινδύνους, είναι ο τρόπος που θα το χειριστούμε και άλλα κενά τα οποία εκφράζονται με τις συμπεριφορές στο διαδίκτυο. Υπάρχει αλλού το κενό στη λειτουργικότητα της οικογένειας, ίσως στην προσωπικότητα του παιδιού και στον τρόπο που διαχειρίζεται τα πράγματα, όμως όλο αυτό πρέπει συντονιστεί καλά και για να υπάρχει οριοθέτηση, χρειάζεται συναισθηματική κάλυψη.
-Σε ποια ηλικία ξεκινούν τα προβλήματα των εφήβων, που σχετίζονται με το διαδίκτυο;
Για όσους κάθονται πολλές ώρες στον υπολογιστή ξεκινούν κυρίως στη μέση εφηβεία στα 13 με 17, αλλά διαπιστώνεται ότι μειώνεται η ηλικία που βλέπουμε υπερβολική χρήση. Μπορεί να δούμε και παιδιά στα 10, στα 11, που μπορούν να σπαταλούν πολύ χρόνο, αλλά δεν είναι μόνο ο χρόνος, όσο το ενδιαφέρον, το ότι σκέπτονται πολύ την ενασχόλησή τους και είναι εις βάρος άλλων δραστηριοτήτων και της καθημερινότητάς τους. Εκεί αρχίζει το πρόβλημα. Υπήρξαν παιδιά που είχαν εγκαταλείψει το σχολείο και ήρθαν για να πάρουν ένα χαρτί να μπορέσουν να ξαναπάνε στο σχολείο και αυτά τα παιδιά μπήκαν σε πρόγραμμα και με τη βοήθεια ειδικών μπόρεσαν και λειτούργησαν, ξαναγύρισαν και τώρα είναι πάρα πολύ λειτουργικά και ευτυχισμένα.
-Μέσο επικοινωνίας με τους γονείς και συμβουλών σχετικά με τη νέα τεχνολογία είναι και το βιβλίο, που συγγράψατε με τον Αλέξανδρο Καπανιάρη, επιστημονικά υπεύθυνο της Ακαδημίας του Βόλου;
Ηταν ένα πολύ βασικό κίνητρο να ενημερωθούν οι γονείς. Το βιβλίο αυτό είναι το τρίτο μιας σειράς, που λέγεται «Για γονείς και όχι μόνο» και έχει βιβλία που αφορούν στους γονείς. Το πρώτο έχει να κάνει γενικά με την εφηβεία, το δεύτερο με τον εκφοβισμό και το τρίτο αφορά στη χρήση της τεχνολογίας και βασικός στόχος όλης αυτής της σειράς είναι να ενημερωθούν οι γονείς και να ενισχυθούν και πραγματικά να επανεκπαιδευτούν, γιατί μόνο επανεκπαιδεύοντας και αξιολογώντας τον εαυτό μας, μπορούμε να εκπαιδεύσουμε και άλλους και τα παιδιά μας. Μαθαίνουμε πραγματικά μέσα από την ίδια τη γονεικότητα, αλλά βέβαια χρειαζόμαστε και βοήθεια γιατί δεν είναι εύκολο.
-Τα παιδιά είναι εγκλωβισμένα στην ύφεση από τη μια και στα προβλήματα που προκαλεί γενικότερα στην οικογένεια από την άλλη;
Ναι, αλλά δεν είναι μόνο η ύφεση, είναι η επίπτωση που έχει στις σχέσεις. Εάν υπήρχε μόνο κάποια οικονομική δυσκολία δεν θα ήταν πρόβλημα, γιατί τα παιδιά είναι πολύ ανθεκτικά και προσαρμόζονται. Το μόνο που χρειάζονται τα παιδιά είναι να νιώθουν κοντά, να νιώθουν ζεστά στο σπίτι τους και στις σχέσεις με τους γονείς τους και τα αδέλφια τους και να έχουν αισιοδοξία. Τους λείπουν μόνο η ελπίδα, το όραμα, η αισιοδοξία, τα όνειρα. Εάν υπάρχει αυτό μπορούν να καταφέρουν τα πάντα. Η αισιοδοξία δίνει το κίνητρο σε όλους να δουλέψουν και να προσπεράσουν τα προβλήματα. Δεν μπορούμε να τα βάλουμε σε γυάλα για να τα προστατεύουμε από όλα, όμως μπορούμε να τα δώσουμε εργαλεία και τρόπους να διαχειρίζονται τη δυσκολία και αυτό είναι και η ζωή.
-Πόσο πολύ έχουν αλλάξει τα προβλήματα και οι ανάγκες των εφήβων από τον προηγούμενο αιώνα μέχρι σήμερα;
Υπάρχει πολύ μεγάλη μεταβολή γιατί αλλάζουν πάρα πολύ τα πράγματα και μάλιστα ραγδαία. Είναι μια μεταβαλλόμενη πραγματικότητα και η εφηβεία είναι μια ηλικία που χαρακτηρίζεται κατεξοχήν από πάρα πολλές μεταβολές. Ολη η έκρηξη της τεχνολογίας έφερε ένα καινούργιο δεδομένο και επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητα των παιδιών και έχουμε επίπτωση και στην οργανική τους υγεία. Βλέπουμε την υπερβαρότητα, την παχυσαρκία, που πρωταγωνιστεί στη χώρα μας, την έλλειψη φυσικής άσκησης, το κομμάτι των διατροφικών παρεκτροπών εν γένει και μπορεί αν δεν αφυπνιστούμε όλοι μας, ο καθένας από το δικό του μετερίζι, να πρόκειται χωρίς υπερβολή για την πρώτη γενιά στην ιστορία της ανθρωπότητας, που μπορεί να έχει μικρότερο προσδόκιμο επιβίωσης και χαμηλότερη ποιότητα ζωής. Είναι σημαντικό να υπάρχουν υπηρεσίες που να μπορούν να συμβουλεύονται τα παιδιά και να μπορούν να θέτουν τα προβλήματά τους, αλλά και η παιδεία να είναι κοντά με την εφηβική υγεία εν γένει. Ολοι οι θεσμοί, το κράτος, η οικογένεια, το σχολείο, οι ειδικοί, όλοι θα πρέπει να συνεργαστούμε με έναν γνώμονα. Το καλύτερο περιβάλλον, αλλά και την καλύτερη ζωή για τους νέους. Οι νέοι είναι η ελπίδα της χώρας και βλέπουμε ότι έχουν εγκλωβιστεί αρκετά με λάθη του παρελθόντος και πρέπει πραγματικά να τους πλησιάσουμε.
