Γράφει η Νατάσα Καλιακούδα
Ιστορικός της Τέχνης-Διακοσμήτρια
Μια από τις λαμπρότερες και διασημότερες στιγμές της ελληνικής ιστορίας είναι η επανάσταση του 1821. Ο λόγος που αποτελεί ορόσημο αυτό το γεγονός δεν είναι μόνο ότι άλλαξε ο εθνικός και πολιτικός χάρτης της Ευρώπης αλλά ο τρόπος που αυτή η επανάσταση εκκολάφτηκε και κορυφώθηκε κάτω από ένα συγκεκριμένο κίνημα, το κίνημα του Ρομαντισμού.
Ο Ρομαντισμός εμφανίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα στην Ευρώπη, όπου οι καλλιτέχνες κουρασμένοι από τον κλασικισμό της αριστοκρατίας και τον ορθολογισμό των Διαφωτιστών, επιτίθενται στον ακαδημαϊσμό με φιλελεύθερες και ριζοσπαστικές ιδέες, δημιουργώντας ένα νέο κίνημα.
Κύρια χαρακτηριστικά του, το ισχυρό συναίσθημα και η φαντασία έναντι της ορθής σκέψης και του υποκειμενισμού, η εξύψωση του ιπποτικού και ηρωικού ιδεώδες με σύγχρονους καθημερινούς ήρωες, η αποκατάσταση της λαϊκής παράδοσης σε ευγενή έννοια και η διάδοση της ομορφιάς του τοπίου με την απουσία της ανθρώπινης ύπαρξης. Η κοσμοθεωρία του άγγιξε αρχικά τη λογοτεχνία, ωστόσο εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλους τους πνευματικούς τομείς, στα εικαστικά, στην ιστοριογραφία, στις φυσικές επιστήμες και στην πολιτική, διαμορφώνοντας έτσι ένα κλίμα που εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη τη βόρεια Ευρώπη.
Πιο σημαντικό ρόλο όμως έπαιξε ο ρομαντικός εθνικισμός. Από τα πρώτα βήματα του κινήματος οι οπαδοί του γοητευμένοι από εξωτικά θέματα αναβίωσαν παλιές τοπικές ιστορίες με σύγχρονο τρόπο, τονίζοντας το ρόλο των εθίμων και παραδόσεων και αναδεικνύοντας ήρωες σε ευγενείς αγώνες. Αυτό βοήθησε στο να γίνουν γνωστοί διάφοροι αυτόχθονες λαοί, έναντι των κυρίαρχων εθνών όπως οι Έλληνες και οι Πολωνοί και να αφυπνιστεί η εθνική συνείδηση και ο πατριωτισμός που οδήγησαν στην επανάσταση και στον ένοπλο αγώνα για την ελευθερία και ανεξαρτησία.
Παρόλο που το ρεύμα του ρομαντισμού εμφανίζεται επίσημα στην Ελλάδα το 1830, πολλοί μελετητές υποστηρίζουν πως το εθνικό φρόνημα και η περηφάνια για το ένδοξο παρελθόν καλλιεργήθηκε από πολύ νωρίτερα κατά τη διάρκεια του ελληνικού διαφωτισμού, σε αντίθεση με τις τάσεις του συγκεκριμένου κινήματος και ονομάστηκε ρομαντικός διαφωτισμός. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το έργο του Ρήγα Φεραίου. Όλο αυτό οδήγησε όχι μόνο στην επιθυμία για απελευθέρωση από το δυνάστη, αλλά και στην αναγέννηση και άνθηση των τεχνών, που ξεκίνησε με τις πρωτοπορίες των επτανήσιων ζωγράφων αρχικά και με την ίδρυση της λογοτεχνικής Επτανησιακής Σχολής στη συνέχεια. Αντίστοιχα, μετά την ίδρυση του πρώτου ελληνικού κράτους δημιουργήθηκε στην Αθήνα από Φαναριώτες λόγιους που έρχονταν για να βοηθήσουν, η Ρομαντική Σχολή και αποτελούνταν από ποιητές και πεζογράφους.
Οι δύο σχολές μεταξύ τους είχαν διαφορές αλλά το κοινό τους χαρακτηριστικό ήταν ότι οι οπαδοί τους επηρεάστηκαν τόσο από το ρομαντισμό, που τους έγινε τρόπος ζωής και αυτό καθόρισε την μετέπειτα πορεία της επανάστασης.
Αρκεί μόνο να αναφερθούν ενδεικτικά κάποια σπουδαία έργα όπως ο εθνικός ύμνος από τον «Ύμνο εις την Ελευθερία» και οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του Διονυσίου Σολωμού, ο «Αστραπόγιαννος» του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, και η «Πάπισσα Ιωάννα» του Εμμανουήλ Ροΐδη, όπως επίσης και τα έργα του Λόρδου Βύρωνα και του Ευγένιου Ντελακρουά που έκαναν διάσημο τον ελληνικό αγώνα στην ενδοχώρα και στην Ευρώπη, για να κατανοήσει και να αξιολογήσει κανείς το μέγεθος της σημασίας του κινήματος αυτού για την Ελλάδα.
