Συνεχίζουμε σήμερα την κατάθεση κάποιων αναμνήσεων από τη θητεία μας στο Πολεμικό Ναυτικό, που, έχοντας κάποια ιδιαιτερότητα, παρέμειναν αξεθώριαστες στο πέρασμα του χρόνου.
Ο «υπόλογος», που έγινε… αρχηγός ΓΕΝ
Σε αντίθεση με τα σύγχρονα γερμανικά υποβρύχια, που διέθεταν εξελιγμένα συστήματα για τη φόρτωση ή την εκφόρτωση των τορπιλών, στα παλιά αμερικανικά (από την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ακόμη) οι εν λόγω εργασίες γίνονταν χειρωνακτικά με τρόπο χρονοβόρο και κοπιώδη, αφού τις ανεβοκατέβαζαν με χειροκίνητα παλάγκα (τροχαλίες). Η ομοχειρία του υποβρυχίου που εκτελούσε αυτή την εργασία ήταν πολυμελής με την επίβλεψη του υπεύθυνου αξιωματικού τορπιλών.
Στο υποβρύχιο Κατσώνης επικεφαλής της ομάδας ήταν ένας βαθμοφόρος προφανώς, που φορούσε μια ταλαιπωρημένη χακί ενδυμασία εργασίας, χωρίς διακριτικά και εργαζόταν με περισσή κινητικότητα και όρεξη ακόμα και από τους απλούς ναύτες. Πρώτος πάντοτε σε όλες τις κινήσεις, να αρματώσει το παλάγκο, να κοτσάρει την τορπίλη, να δώσει οδηγίες και προστάγματα με ξεχωριστή φιλοτιμία και διάθεση που μας έκανε εντύπωση μιας και συνήθως οι βαθμοφόροι έδιναν με ύφος εντολές στους κατώτερους και βέβαια στους τελευταίους στην ιεραρχία, ναύτες. Ιδιαίτερα ομιλητικός, φιλικός και οικείος προς όλους, παρά το σχετικά αυστηρό κι επιβλητικό παρουσιαστικό του, εισέπραττε συμπάθεια στο πρόσωπο του, από ολόκληρο το πλήρωμα που πάντοτε τον άκουγε προσεχτικά κι εκτελούσε την κάθε εργασία, που άλλωστε συμμετείχε κι ο… ίδιος. Ακόμη και με εμάς τα πληρώματα των Β.Β. μεταφοράς τορπιλών, ήταν το ίδιο προσιτός και συχνά πιάναμε κουβέντα στα μικρά διαλείμματα των εργασιών παραλαβής ή παράδοσης τορπιλών. Παρότι δεν γνωρίζαμε τον ακριβή βαθμό του, νοιώθαμε οικεία σα να τον γνωρίζαμε καιρό.
Σε κάποια ανάπαυλα κάθισε στο κατάστρωμα του υποβρυχίου, πάνω ακριβώς από τη λέμβο μας καταϊδρωμένος, λέγοντας προς εμάς:
- Εχει μπελά εδώ η διαδικασία, όλα με τα χέρια, καμιά σχέση με τα γερμανικά.
Νομίζοντας πως είναι κάποιος υπαξιωματικός (δεν γνωρίζαμε ότι η χακί χρώματος στολή εργασίας είναι των αξιωματικών) συμφώνησα μαζί του λέγοντάς τον «υπόλογο», δηλαδή υπεύθυνο υπαξιωματικό επισημαίνοντας τη διάθεσή του για εργασία.
- Πάντως τη περισσότερη δουλειά την πατάς εσύ υπόλογε απ’ ό,τι βλέπω.
Τότε γύρισε και μου είπε δήθεν αυστηρά.
- Ε όχι και υπόλογος, ναυτοδίοπε!
Δαγκώθηκα γιατί είχα κάνει, άθελά μου βέβαια, ατόπημα και μάλλον επρόκειτο για ανώτερο, παρά το γεγονός ότι δούλευε περισσότερο και από ναύτη. Μόλις σηκώθηκε για να ξαναπάει στο πόστο του, ρώτησα ένα ναύτη του υποβρυχίου.
- Ρε συ κληρούχα, ποιος είναι ετούτος και τι βαθμό έχει;
- Είναι ο αξιωματικός τορπιλών ανθυποπλοίαρχος Γιώργος Καραμαλίκης. Πατάει, όπως βλέπετε την περισσότερη δουλειά απ’ όλους.
Κατανόησα την αντίδρασή του που τον αποκάλεσα υπόλογο, όπως προσφωνούνται οι υπαξιωματικοί οι υπεύθυνοι σε κάποιο πόστο. Αυτή βέβαια η αστοχία δεν προκάλεσε κάτι περισσότερο από τη στιγμιαία αντίδραση του κι εξακολουθήσαμε, γνωρίζοντας πια ποιος είναι, να έχουμε φιλικές κουβέντες μαζί του όταν τύχαινε να επισκεφτούμε τον Κατσώνη. Ίσαμε ν’ απολυθώ, θυμάμαι πως προήχθη σε υποπλοίαρχο – Καλοκαίρι 1984 μάλλον – και αργότερα πρέπει να διετέλεσε ύπαρχος και κυβερνήτης υποβρυχίου. Η μεγάλη έκπληξη ήταν όταν τυχαία, κοντά δυόμιση δεκαετίες αργότερα, είδα στο περιοδικό Ναυτική Ελλάς, νομίζω, πως είχε προαχθεί σε Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού (Α/ΓΕΝ) την ανώτερη δηλαδή βαθμίδα της ιεραρχίας στο Πολεμικό Ναυτικό, ενώ υπήρχαν και οι σχετικές φωτογραφίες. Νωρίτερα είχε διατελέσει Διοικητής Υποβρυχίων και υπασπιστής του Προέδρου της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλου (τον είχα δει στην τηλεόραση) αλλά και Αρχηγός Στόλου πρίν γίνει Αρχηγός του Ναυτικού. Αν κρίνω από το δείγμα γραφής του ως κατώτερου αξιωματικού στον Κατσώνη, πιστεύω πως δίκαια έφτασε στην κορυφή. Κι ας τον είχα αποκαλέσει «Υπόλογο», τότε στη θητεία μου.
«Αρχιπλοίαρχος πες του!»
Γύρω στα μισά της θητείας θα ήτανε, δεν θυμάμαι καλά, έφτασε μια φουρνιά νέων μόνιμων αξιωματικών με βαθμό Δόκιμου Κελευστή, άρτι αποφοιτησάντων από τη σχολή του Πόρου. Ανάλογα με την ειδικότητα τους σε τεχνίτες τορπιλών ή ναρκών κατανεμήθηκαν στα αντίστοιχα συνεργεία. Όπως ήταν αναμενόμενα φέρονταν διστακτικά ως «ψαρωμένοι» κι εκτελούσαν, αγγαρείες, καθαρισμούς συνεργείων, αφού συνήθως δεν έφταναν οι ναύτες. Οι παλιότεροι κελευστές επίσης βρήκαν υποδεέστερους για ν’ ασκούν κι αυτοί τη ματαιοδοξία της εξουσίας τους και κοιτούσαν να τους αναθέτουν όποια εργασία μπορούσαν ν’ αποφεύγουν οι ίδιοι. Έτσι και στην θέση του συνοδού υπαξιωματικού στη μεταφορά (παράδοση ή παραλαβή) τορπίλης αναλάμβανε συνήθως το «νέο αίμα». Σε τούτο είχε συμβάλλει κι ο προϊστάμενος του Συνεργείου Ηλεκτρονικών Τορπιλών, Γιάννης Δοκός από το Βόλο που μου είπε με τη συνήθη αυστηρότητά του.
- Πατρίδα, δεν θα ψάχνεις υπαξιωματικό για συνοδεία. Θ’ αρπάζεις έναν νέο κι έφυγες χωρίς καθυστέρηση.
Ηταν βλέπεις συνηθισμένο το φαινόμενο να προσπαθούν οι υπαξιωματικοί ν’ αποφύγουν το δρομολόγιο, ώστε να πάει κάποιος άλλος στη θέση τους και συχνά καθυστερούσαν να επιβιβαστούν στο Β.Β.
Τις πρώτες μέρες αφότου ξεκίνησαν να έρχονται ως συνοδοί τορπίλης οι νέοι υπαξιωματικοί, έγινε φανερό πως διακατέχονταν από προβληματισμό και ανασφάλεια. Αν και τους είχαν δοθεί οι κατάλληλες οδηγίες για την παράδοση – παραλαβή των σχετικών εγγράφων, όπως και για το «σαμπανιάρισμα» της τορπίλης με τον ειδικό ιμάντα, οι πιτσιρικάδες αυτοί συχνά μας παρακαλούσαν να τους βοηθήσουμε. Δε μας πήγαινε η καρδιά ν’ αδιαφορήσουμε. Άλλωστε η συμβολή μας θα συντόμευε την όλη διαδικασία.
Καμιά φορά ο Παναγιώτης ο μηχανικός τους απόπαιρνε με προσποιητή βλοσυρότητα:
- Δε σας μάθανε τι πρέπει να κάνετε; Εμάς είναι άλλη η αρμοδιότητά μας.
Σ’ ένα δρομολόγιο, ταξιδεύοντας προς τον Ναύσταθμο στη Σαλαμίνα, πιάσαμε κουβέντα με τον συνοδό υπαξιωματικό που φαινόταν ψαρωμένος και μας μιλούσε με ιδιαίτερη συστολή. Κάποια στιγμή με ρώτησε διστακτικά.
- Εσείς τι βαθμό έχετε;
Προτού προλάβω ν’ απαντήσω ο Παναγιώτης έσκυψε στο αυτί μου και μου ψιθύρισε.
- Αρχιπλοίαρχος πες του!
Δε γινόταν βέβαια να πω ένα τόσο ηχηρό, εντελώς εξωπραγματικό, ψέμα, για να «τρομοκρατήσουμε» τον φοβισμένο, νέο υπαξιωματικό.
Του είπα, βέβαια πως είμαι απλός ναύτης, κι ο Παναγιώτης δίοπος. Ο τελευταίος βέβαια τότε δεν παρέλειψε να επισημάνει.
- Εγώ φίλε σ’ ένα μήνα θα είμαι ανώτερος κι από αρχιναύαρχος, κατάλαβες;
Εννοούσε βέβαια πως επρόκειτο ν’ απολυθεί, ενώ ο υπαξιωματικός τον κοιτούσε περίεργα.
***
Ομως την αποκάλυψη του βαθμού την… πλήρωσα αργότερα!
Με την πάροδο των μηνών οι νεαροί δόκιμοι κελευστές σιγά – σιγά εγκλιματίστηκαν και… ξεψάρωσαν. Μάλιστα κάποιοι άρχισαν να επιδεικνύουν ιδιαίτερη έπαρση – ανάμεσά τους κι αυτός που αναφέραμε πιο πάνω – να διατάσσουν συνεχώς τους ναύτες και γενικά να δείχνουν ένα διαφορετικό τρόπο συμπεριφοράς, εντελώς απαράδεκτο. Προσωπικά μάλιστα είχα μια απρόσμενη αντιπαράθεση μ’ αυτόν που ρωτούσε τι βαθμό έχω, όταν απείλησε πως θα με αναφέρει επειδή βρισκόμουνα στο καρέ υπαξιωματικών.
- Εμ έπρεπε να σου πω τότε πως είμαι αρχιπλοίαρχος, του απάντησα καθώς θυμήθηκα την κουβέντα του Παναγιώτη, και να μη σας βοηθούσαμε που ήσασταν όλοι στα χαμένα…
Δεν τόλμησε βέβαια να προχωρήσει περισσότερο. Αλλά όπως λέει κι ο σοφός λαός: «Μικρό κ… δεν έδειρες, μεγάλο φοβερίζεις».
Αστοχία υλικών
Μια από τις πιο κοπιώδεις εργασίες υπήρξε η παραλαβή και η παράδοση φόρτου τορπιλών στα παλιά αμερικάνικα υποβρύχια που χρονολογούνταν από την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ακόμη, και δεν διέθεταν εξελιγμένα συστήματα, όπως τα σύγχρονα γερμανικά. Ετούτο συνέβαινε όταν τα υποβρύχια επρόκειτο να μεταβούν στον Ναύσταθμο Κρήτης (Ν/Κ) για εκτεταμένες επισκευές (ΜΑΚ) που διαρκούσαν έξι μήνες ή μικρότερης διάρκειας (ΠΕΑΚ, κάπου ενάμισι μήνα). Παραλαμβάναμε και αντίστοιχα παραδίδαμε τον πλήρη φόρτο από 24, αν θυμάμαι καλά, τορπίλες ατμού και αμερικανικές ηλεκτρονικές ΜΚ37. Μετά την παραλαβή αποθηκεύονταν στις υπόγειες στοές (τορπιλαποθήκες) της Αμφιάλης για το διάστημα που το υποβρύχιο τελούσε υπό επισκευή – συντήρηση και όταν γύριζε τις ξαναπηγαίναμε. Επρόκειτο για μια επίπονη διαδικασία που κρατούσε δύο μέρες με πλήρη απασχόληση και των δυο Β.Β. μεταφοράς, κάτι που σήμαινε κούραση και ταλαιπωρία όλων των πληρωμάτων. Εάν δε προέκυπτε και κάποια άλλη μεταφορά τότε επιστρατεύονταν και η παλιά ξύλινη βάρκα που άντεχε ακόμη παρά την παλαιότητά της.
***
Μόλις επέστρεψε το υποβρύχιο Κατσώνης από την πολύμηνη επισκευή, καταπιαστήκαμε με την παράδοση του φόρτου τορπιλών του. Ευτυχώς όλα εξελίχτηκαν ομαλά ως την ολοκλήρωση της διήμερης απασχόλησης και για καλή μας τύχη ακολούθησε ένα τριήμερο σχετικής ηρεμίας, έως ότου ήρθε η αναπάντεχη ανακοίνωση.
- Παραλαβή φόρτου τορπιλών από τον Κατσώνη!
Τι είχε συμβεί; Η έκπληξη υπήρξε προφανής, αφού μόλις λίγες μέρες νωρίτερα είχε γίνει η παράδοση, όταν το υποβρύχιο επανέπλευσε από τον Ναύσταθμο Κρήτης.
- Μα καλά τι συμβαίνει; ρωτήσαμε τον προϊστάμενό μας.
Η απορία μεγάλωσε καθώς δεν πήραμε πειστική απάντηση. Είπαν κάτι έγινε, τι ακριβώς δεν διευκρινιζόταν, ίσως να μην ήθελαν να μας ενημερώσουν – το πιθανότερο. Θ’ αρχίζαμε άμεσα τα δρομολόγια με μάξιμουμ φόρτο στα Β.Β. που ήταν έξη τορπίλες τη φορά. Όταν όμως έφθασε η πρώτη βάρκα στον Κατσώνη αντικρίσαμε ένα περίεργο όσο και αναπάντεχο θέαμα. Το υποβρύχιο – που δεν το είχαν στη βάση Υποβρυχίων αλλά στην προβλήτα 9 – βρίσκονταν σε άθλια κατάσταση οπτικά καθώς είχε ξεφλουδίσει το μαύρο χρώμα σε ολόκληρη την επιφάνεια του. Σου έδινε μια εικόνα εγκατάλειψης, αν και μόλις είχε βαφεί, γδαρμένο και ταλαιπωρημένο. Σα να είχε δεχθεί επίθεση όχι από κάποιο όπλο αλλά με… ρεμούβερ, φέροντας αναρίθμητες πληγές διαφόρων διαστάσεων, αποτέλεσμα μιας αλλόκοτης ναυμαχίας. Ρωτήσαμε τους ανθρώπους του πλοίου.
- Καλά τι πάθατε ρε παιδιά;
- Ούτε ξέρουμε και μεις πώς έγινε, ξεφλούδισε όλο το χρώμα, έκαναν απορημένοι μη μπορώντας να εξηγήσουν την κατάσταση.
Τα πιθανά σενάρια ήταν δύο: α) κακής ποιότητας υλικά που δεν διέθεταν την απαιτούμενη πρόσφυση, β) ελλιπής υποδομή και προεργασία χωρίς να τηρούνται οι προδιαγραφές και οι οδηγίες χρήσης. Αλλιώς πώς να εξηγηθεί το καθολικό ξεφλούδισμα. Σίγουρα θ’ ακολουθούσε Ένορκη Διοικητική Εξέταση (ΕΔΕ) για τα αίτια της ζημιάς. Αποσύραμε τις τορπίλες στις αποθήκες της Αμφιάλης και το υποβρύχιο δεξαμενίστηκε στη μεγάλη δεξαμενή του Ναυτικού στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας για να μην ταξιδέψει πάλι στην Κρήτη.
Το μυστήριο παρέμενε αλλά όλοι μιλούσαν για «αστοχία υλικών» δηλαδή κακής ποιότητας χρώματα, υποστρώματα και υφαλόχρωμα. Το Πολεμικό Ναυτικό προμηθεύονταν αποκλειστικά όλα τα είδη χρωμάτων για το σύνολο του στόλου από γνωστό εργοστάσιο στην περιοχή του Ασπρόπυργου. Τέτοια ήταν κι αυτά που παίρναμε για τα Β.Β. κυρίως φαιό (γκρι) και σε μικρότερες ποσότητες άλλες αποχρώσεις για σημάνσεις ή εσωτερική χρήση. Έτυχε μάλιστα μια φορά να «οικειοποιηθώ» δύο μικρά κουτιά του κιλού με μπλε και κίτρινο χρώμα, από τα οποία το ένα ήταν εντελώς ξερό και σκόρπιζε σε σκόνη, ενώ το άλλο όταν το χρησιμοποίησα ξεφλούδιζε. Ήταν φαίνεται της ίδιας παρτίδας με του Κατσώνη.
***
Λίγους μήνες αφότου απολύθηκα, στις αρχές του 1985, είδε το φώς της δημοσιότητας τεράστιο οικονομικό σκάνδαλο με προμήθειες στο Πολεμικό Ναυτικό, όπου εμπλεκόταν υψηλόβαθμα στελέχη της αρμόδιας υπηρεσίας με τη γνωστή εταιρία χρωμάτων. Προφανώς παραδίδονταν κακής ποιότητας μπογιές με σκοπό το υπέρμετρο κέρδος από τυχόν συμφέρουσες «προσφορές». Στα λιγοστά στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν – ως εσωτερική υπόθεση του ΓΕΝ – είχε γίνει, απ’ όσο θυμάμαι, αναφορά και στην περίπτωση του Κατσώνη που μάλλον υπήρξε η πιο κραυγαλέα. Το μυστήριο είχε λυθεί.
***
Οι αναμνήσεις από τη θητεία στο Πολεμικό Ναυτικό ίσως να μην τελειώνουν κι εδώ. Αν επιβιώνει κάτι ακόμη στη θύμηση και προβάλλεται στην επιφάνεια ίσως υπάρξει και άλλη μνημονική επιστροφή στη θητεία.
Επρεπε να σαλπάρουμε άμεσα. Οι τορπίλες είναι ήδη φορτωμένες
