Στο σημερινό και τελευταίο για το αφιέρωμα στο Euro σημείωμά μας θα κάνουμε λόγο για την παρουσία της Εθνικής Ελλάδος στις έως τώρα διοργανώσεις στις προκριματικές φάσεις του θεσμού, αλλά και στις τελικές, όταν προκρίθηκε.
Συμμετοχή από την πρώτη διοργάνωση
Το 1960 στην παρθενική εμφάνιση του ευρωπαϊκού θεσμού η χώρα μας ανήκε στις 17, από τις 32 που δήλωσαν συμμετοχή. Η κλήρωση όμως στην α’ φάση των προκριματικών δεν υπήρξε ευνοϊκή, καθώς το αντιπροσωπευτικό μας συγκρότημα έπρεπε να αντιμετωπίσει σε διπλούς νοκ άουτ αγώνες την πανίσχυρη τότε Γαλλία του Κοπά, του Φοντίν και των άλλων άσων, που είχε τερματίσει τρίτη στο Μουντιάλ της Σουηδίας, λίγους μήνες νωρίτερα, με εντυπωσιακές εμφανίσεις και πολλά γκολ. Περιθώρια πρόκρισης βέβαια δεν άφηνε τέτοια κλήρωση, αλλά η πρώτη εμπειρία στο Κύπελλο Εθνών Ευρώπης προέκυψε οδυνηρή. Την 1/10/1958 στο Παρίσι η Εθνική μας γνώρισε μια από τις πιο βαριές ήττες στην ιστορία της, αφού συνετρίβη με 7-1. Στο α’ ημίχρονο το 3-0 διαμορφώθηκε σε 5 λεπτά (23’ – 28’) και το γκολ του Υφαντή στο 47’ «θύμωσε» τους Γάλλους, που μας φιλοδώρησαν με άλλα τέσσερα τέρματα για το τελικό 7-1. Στην τυπικού χαρακτήρα ρεβάνς στη Λεωφόρο (31/2/58) αποσπάσαμε τιμητική, όπως και να το δει κανείς, ισοπαλία 1-1 με έναν τόσο ισχυρό αντίπαλο. Το γκολ της ισοφάρισης της Εθνικής μας δεν είναι ξεκάθαρο αν το πέτυχε ο Παπαεμμανουήλ ή χρεώνεται ως αυτογκόλ στον Μαρς.
1964: Παράλογος αποκλεισμός
Η υπερβολική, αρρωστημένη θα έλεγε κανείς, κομμουνιστοφοβία αποτέλεσε τον λόγο της παραίτησης της Ελλάδος από τη δεύτερη διοργάνωση το 1964, καθώς κληρώθηκε να αγωνιστεί με την Αλβανία, με την οποία δεν υπήρχαν διπλωματικές σχέσεις, καθώς εξακολουθούσε να ισχύει η «εμπόλεμος κατάστασις» μεταξύ των δύο χωρών. Σίγουρα υπήρχε η δυνατότητα αποφυγής μιας τέτοιας προβληματικής συνάντησης από τους διοργανωτές στη διάρκεια της κλήρωσης ή ακόμη η περίπτωση να διεξαχθούν οι αγώνες σε ουδέτερα γήπεδα χωρίς θεατές. Ομως η Ελληνική Κυβέρνηση υπέδειξε άμεσα στην ΕΠΟ να παραιτηθεί από τις συναντήσεις, δίχως να προβεί σε αίτημα αλλαγής στην UEFA, πράξη απότοκη του ψυχροπολεμικού κλίματος που επικρατούσε ακόμη στις αρχές της δεκαετίας του ‘60. Ετσι οι αντίπαλοί μας πέρασαν ανώδυνα στη φάση των 16. Ανάλογα είχε πράξει και η Ισπανία στα 1960, όταν αρνήθηκε να αγωνιστεί με τους «κομμουνιστές» της ΕΣΣΔ στα προημιτελικά και αποκλείστηκε.
1968: Αξιοπρεπής εμφάνιση
Στο Κύπελλο Εθνών Ευρώπης το 1968 άλλαξε ο τρόπος διεξαγωγής της προκριματικής φάσης, με τις ομάδες να αγωνίζονται σε οκτώ ομίλους. Οι πρώτοι κάθε ομίλου συγκροτούσαν την προημιτελική φάση, από την οποία έβγαινε η τελική τετράδα. Η Ελλάδα κληρώθηκε στον 3ο προκριματικό όμιλο και η παρουσία της πανίσχυρης Σοβιετικής Ενωσης δεν άφηνε περιθώρια πρόκρισης. Μολαταύτα η πορεία της Εθνικής μας υπήρξε αξιοπρεπής και ελπιδοφόρα. Παρά τις δύο «φυσιολογικές» ήττες με τους Σοβιετικούς (4-0, 0-1) στα υπόλοιπα ματς πορευτήκαμε αήττητοι. Δύο νίκες έδρας με Φινλανδία 2-0 (Αλεξιάδης 39’ και 86’) και με Αυστρία 4-1 (με χατ τρικ του Γ. Σιδέρη) και ένα τέρμα του Μ. Παπαϊωάννου και δύο εκτός έδρας ισοπαλίες με το ίδιο σκορ 1-1. Το παιχνίδι στην Αυστρία διακόπηκε από την εισβολή φιλάθλων στον αγωνιστικό χώρο, στο 84ο λεπτό, χωρίς ποτέ να ολοκληρωθεί, ούτε βέβαια να κατακυρωθεί σε βάρος των γηπεδούχων, αν και μια τέτοια απόφαση δεν θα διαφοροποιούσε τη βαθμολογία.
1972: Φτωχή παρουσία
Μία από τις πλέον φτωχές παρουσίες κατέγραψε η Εθνική μας στα προκριματικά της επόμενης διοργάνωσης, που η τελική της φάση διεξήχθη στο Βέλγιο. Δύο ήττες από την Αγγλία (3-0, 0-2) και την Ελβετία (1-0, 0-1) δεν άφηναν κανένα περιθώριο διάκρισης με μόλις τρεις βαθμούς συγκομιδή από τα ματς με τον αδύναμο του 3ου ομίλου, τη Μάλτα (1-1, 2-0).
1976: Παραλίγο πρόκριση
Αντίθετα, στη διοργάνωση που ακολούθησε και οι τελικοί έγιναν στη Γιουγκοσλαβία το 1976, το αντιπροσωπευτικό μας συγκρότημα έκανε εντυπωσιακές εμφανίσεις επί ισχυρών αντιπάλων, αλλά η ζημιά προέκυψε από τον αδύναμο του ομίλου, που ήταν πάλι η Μάλτα. Με Βουλγαρία 3-3 εκτός και 2-1 εντός, με την κάτοχο του προηγούμενου Κυπέλλου Εθνών και του Παγκοσμίου Κυπέλλου το 1974 Δυτική Γερμανία 1-1 εκτός και 2-2 εντός, αλλά και απρόσμενο 2-0 στο νησί της Κεντρικής Μεσογείου. Ετσι μείναμε δύο βαθμούς πίσω από τους Γερμανούς, αλλιώς θα είχαμε ισοβαθμία μαζί τους.
1980: Πρώτη συμμετοχή στα τελικά
Από τούτη τη διοργάνωση τα πράγματα αλλάζουν, καθώς πλέον η τελική φάση διεξάγεται με οκτώ ομάδες σε δύο ομίλους, όπως περιγράψαμε στο προηγούμενο σημείωμά μας. Σημαδιακή η χρονιά (1980), αφού για πρώτη φορά η Εθνική μας αγωνίστηκε σε τελική φάση του θεσμού. Τη σπουδαία της πορεία στην προκριματική φάση ώς την πρόκριση και την αξιοπρεπή παρουσία στα γήπεδα της Ιταλίας με υπέρτερους αντιπάλους καταγράψαμε αναλυτικά στο προηγούμενο άρθρο μας.
1984: Με πιο ισχυρούς αντιπάλους
Δυστυχώς, η Ελλάδα δεν μπόρεσε να επαναλάβει την επιτυχία του 1980. Κληρώθηκε μάλλον σε δύσκολο όμιλο και τελικά έμεινε τρίτη πίσω από Δανία και Αγγλία σημειώνοντας θετικά και αρνητικά αποτελέσματα. Με την Αγγλία ηττάται 3-0 εντός και παίρνει παλικαρίσια ισοπαλία 0-0 στο Γουέμπλεϊ. Η Δανία επικρατεί και στα δύο ματς (1-0, 0-2). Αν και νικήσαμε στη Βουδαπέστη την Ουγγαρία με 2-3, εδώ περιοριστήκαμε στο 2-2. Βέβαια υπήρξαν και οι δύο νίκες (0-2, 1-0) με το Λουξεμβούργο.
1988: Η Ολλανδία ήταν ασυναγώνιστη
Ως ικανοποιητική θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η εμφάνιση της Εθνικής μας στα προκριματικά του EURO ‘88. Η κλήρωση μας έβαλε αντιμέτωπους με Ολλανδία, που κατέκτησε τελικά το τρόπαιο, Πολωνία, Ουγγαρία και Κύπρο. Στην αρχή τα πήγαμε καλά. Παρά την αρχική ήττα στην Πολωνία 2-1, κερδίσαμε την Ουγγαρία με το ίδιο σκορ και επικρατήσαμε στα δύο ματς με την Κύπρο (2-4, 3-1). Παλικαρίσια ισοπαλία 1-1 στο Ρότερνταμ και η νίκη επί της Πολωνίας με 1-0 έδωσαν ελπίδες πρόκρισης πριν την απογοήτευση. Κακή εμφάνιση στη Βουδαπέστη με 3-0 από το πρώτο τέταρτο και ήττα με το ίδιο σκορ από την Ολλανδία στη Ρόδο, μένοντας στη 2η θέση του 5ου ομίλου, πέντε βαθμούς πίσω από τους κατοπινούς πρωταθλητές.
1992: Και πάλι με δυνατούς διεκδικητές
Με Ολλανδία και Πορτογαλία στον 6ο όμιλο δεν υπήρχαν πάλι πολλές προσδοκίες, αφού χρειαζόταν γενναία υπέρβαση για την πρόκριση. Φινλανδία και Μάλτα συμπλήρωναν τον όμιλο. Στην αρχή η νίκη με τη Μάλτα (4-0) και η ήττα στην Ολλανδία με 2-0 ήταν αποτελέσματα φυσιολογικά. Η νίκη επί της Πορτογαλίας (3-2) και οι συναντήσεις με Φινλανδία, που ακολουθούν, (1-1 εκτός, 2-0 εντός) δίνουν ελπίδες, που τελικά χάνονται στο Ντα Λουζ με το 1-0 από την Πορτογαλία, για να ακολουθήσουν τυπικά οι συναντήσεις με Ολλανδία (0-2) και Μάλτα (1-1) και τερματισμός στην τρίτη θέση του ομίλου.
1996: Και πάλι τρίτοι στον όμιλο
Από τούτη τη διοργάνωση οι ομάδες της τελικής φάσης γίνονται 16, αλλά και πάλι υπήρξε αδυναμία πρόκρισης από το αντιπροσωπευτικό μας συγκρότημα, που είχε να αντιμετωπίσει τη Ρωσία, τη Σκωτία, τη Φινλανδία και τις αδύναμες Νησιά Φερόε και Σαν Μαρίνο στον 8ο όμιλο. Το ξεκίνημα ήταν εντυπωσιακό, 1-5 στα βόρεια νησιά, 4-0 τη Φινλανδία εντός, επαγγελματικά 2-0 το Σαν Μαρίνο και δύσκολα τη Σκωτία 1-0. Από κει και πέρα ήττες από τη Ρωσία 0-3 στη Θεσσαλονίκη, τη Φινλανδία 2-1 και τη Σκωτία 1-0. Το 4-0 με το Σαν Μαρίνο και το 5-0 με τα Νησιά Φερόε δεν αρκούσαν καν για κάτι ελπιδοφόρο, με ενδιάμεση ήττα 2-1 στη Ρωσία.
2000: Αποτυχία σε βατό όμιλο
Ο 2ος όμιλος για τα προκριματικά του EURO 2000, που συνδιοργανώθηκε, για πρώτη φορά, από δύο χώρες, Βέλγιο και Ολλανδία, ήταν μάλλον βατός για την Εθνική, που θα αντιμετώπιζε τις Νορβηγία, Γεωργία, Σλοβενία, Αλβανία και Λετονία. Ομάδες σαφώς στα μέτρα της Εθνικής μας ή υποδεέστερες. Ξεκινήσαμε με αστοχία στο εντός 2-2 με τη Σλοβενία, κερδίσαμε μετά τη Γεωργία 3-0, ακολούθησε το 0-0 στην Αλβανία, για να έρθει η πρώτη εντός έδρας ήττα από τη Νορβηγία (0-2) και να απολυθεί ο πολλά υποσχόμενος ομοσπονδιακός προπονητής Ανχελ Ιορντανέσκου. Με τον Βασίλη Δανιήλ πια έχουμε 0-0 στη Λετονία, νίκη 1-2 στη Γεωργία για να ακολουθήσουν δύο ήττες 1-2 εντός από τη Λετονία και 1-0 στη Νορβηγία, που εξανέμισαν κάθε προσδοκία. Οι νίκες επί της Αλβανίας (2-0) και επί της Σλοβενίας 0-3 ήταν άνευ ουσίας, καθώς και πάλι μείναμε στην 3η θέση πίσω από Νορβηγία και Σλοβενία.
2004: Το ελληνικό θαύμα
Παρά το χλωμό ξεκίνημα στους αγώνες της προκριματικής φάσης για τη διοργάνωση του 2004 στην Πορτογαλία με δύο ήττες από Ισπανία εντός και Ουκρανία εκτός, η συνέχεια κατέδειξε το διαφορετικό πνεύμα, που επικρατούσε στο αντιπροσωπευτικό μας συγκρότημα. Με νέο προπονητή τον Οτο Ρεχάγκελ, που δημιουργούσε πειθαρχημένο, δυσκολοκατάβλητο σύνολο, φάνηκε πως ο πήχης ήδη τοποθετούταν ψηλότερα με στόχο την πρόκριση, παρά τους δύσκολους αντιπάλους. Ακολούθησε σειρά έξι νικών, με σπουδαιότερες στην Ισπανία και εντός με Ουκρανία, αλλά και διπλές επικρατήσεις επί των «αδύναμων» του ομίλου Αρμενία και Β. Ιρλανδία. Πρώτοι στον όμιλο, οι Ισπανοί στα μπαράζ, και απευθείας πρόκριση για την Πορτογαλία. Εκεί στον α’ όμιλο δύσκολη η κλήρωση και πώς να ‘ναι βατή, αφού συμμετείχε γενικά η ποδοσφαιρική ευρωπαϊκή αφρόκρεμα. Οι διοργανωτές, οι Ισπανοί και οι Ρώσοι ήταν οι τρεις διαδοχικοί μας αντίπαλοι. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά και οι επιτυχίες παραμένουν αξεθώριαστες στη θύμηση κάθε Ελληνα. Πολλά έχουν γραφεί και έχουν αποτιμηθεί γεγονότα και καταστάσεις για εκείνη την ξέφρενη, απροσδόκητη πορεία, που έφερε την Εθνική Ελλάδος στην κορυφή της Ευρώπης. Πρόκριση στους 8, αφού στην ισοβαθμία με την Ισπανία και την ίδια διαφορά τερμάτων διαθέταμε καλύτερη επίθεση. Από κει και πέρα νίκες καρμπόν με το γνωστό, βασανιστικό 1-0 και η Ελλάδα πρωταθλήτρια, εκπλήσσοντας τους πάντες. Το ματς που σημάδεψε τους Ελληνες, νομίζω, πως δεν ήταν ο τελικός, αλλά εκείνος ο αλησμόνητος ημιτελικός με την Τσεχία. Ας μην επαναλάβουμε τις λεπτομέρειες του θριάμβου, που είναι σε όλους μας γνωστές και τις θυμόμαστε με νοσταλγία.
2008 – Σήμερα. Ικανοποίηση και απογοήτευση
Η δεύτερη συνεχόμενη παρουσία της Εθνικής μας, τρίτη συνολικά έως τότε, σε τελική φάση του EURO υπήρξε διαμετρικά αντίθετη από την προηγούμενη. Αν και η πρόκριση προέκυψε σχετικά εύκολα, ως επικεφαλής ομίλου των προκριματικών, ως κάτοχος του τροπαίου του 2004, το αντιπροσωπευτικό μας συγκρότημα απογοήτευσε και με τρεις ήττες κατάληξε στην τελευταία θέση του ομίλου, αλλά και της γενικής κατάταξης. Οι μετριότατες εμφανίσεις, με επιμονή στο παθητικό ποδόσφαιρο και το γεγονός πως μας είχαν καταλάβει πια οι αντίπαλοί μας χωρίς να μας υποτιμούν, οδήγησαν στην παταγώδη αποτυχία και την πλήρη αδυναμία υπεράσπισης του τίτλου. Αντίθετα η εμφάνιση στα τελικά του EURO 2012 καταγράφεται ως απόλυτα αξιοπρεπής με πρόκριση… ψυχής από τους ομίλους, αλλά και δίκαιη επικράτηση του αντιπάλου στη φάση των 8.
Για το 2016 και τα προκριματικά του 2020 τα γεγονότα είναι νωπά και επιβάλλεται να μην επαναληφθούν για την αξιοπρέπεια του αντιπροσωπευτικού μας συγκροτήματος. Οι προηγούμενες επιτυχίες ας γίνουν εφαλτήριο ανάκαμψης και επαναφοράς στη θέση, που του αξίζει.
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
