Της Λίτσας Παρισάκη, Καθηγήτριας
«Μακρύς ο λάκκος π’ άνοιξε
και κλεί τον γίγαντά μας».
Δ. Σολωμός
Ο ηρωικός θάνατος του Γρηγόρη Αυξεντίου, του παλικαριού που προδομένο πολέμησε πάνω από δέκα ώρες εναντίον εκατοντάδων Άγγλων στρατιωτών, μέχρι να βρει στο τέλος τραγικό, αλλά ηρωικό θάνατο, χωρίς να παραδοθεί. Ένα από τα πιο λαμπρά και υπέροχα παραδείγματα αυτοθυσίας και προσήλωσης στο υπέρτατο αγαθό της Ελευθερίας.
Από πολλούς μήνες πριν οι αγγλικές δυνάμεις κατοχής της Κύπρου, προσπαθούν να βρουν και να συλλάβουν τον ηρωικό αγωνιστή και υπαρχηγό του ΕΟΚΑ, Γρηγόρη Αυξεντίου.
Ασύλληπτος όμως ο νεαρός μαχητής κατορθώνει να τους παραπλανά συνεχώς, πότε επιτιθέμενος εδώ, πότε διαδίδοντας ψευδείς για τις κινήσεις του πληροφορίες.
Είναι η 3η Μαρτίου και ο Αυξεντίου με μια μικρή ομάδα τεσσάρων ανδρών του βρίσκεται στο κρησφύγετό του, όταν Άγγλοι, ειδοποιημένοι από έναν πληροφοριοδότη τους, κυκλώνουν την περιοχή.
Βλέποντας ο Γρηγόρης Αυξεντίου ότι δεν υπήρχε ελπίδα διαφυγής, διατάζει τους τέσσερις συντρόφους να βγουν από το κρησφύγετο και να παραδοθούν, προσθέτοντας «Εγώ θα πολεμήσω και θα πεθάνω. Πρέπει να πεθάνω».
Είπε το «πρέπει να πεθάνω» τέσσερις φορές και κάθε φορά που το επαναλάμβανε, το «πρόσωπό του φωτίζονταν περισσότερο, με μια υπερκόσμια και ακτινοβόλο λάμψη».
Όταν βγαίνουν οι άνδρες του έξω, οι Βρετανοί τον καλούν άλλη μια φορά με τ’ όνομά του να παραδοθεί «γιατί θα σου ρίξουμε βόμβες και θα σε σκοτώσουμε».
Μια ριπή αυτομάτου ήταν η απάντηση και ο δεκανέας Μπράουν που τον φώναζε να παραδοθεί σωριάζεται νεκρός.
Αμέσως οι στρατιώτες της γαληνοτάτης Βασιλίσσης, αντιδρούν με σπασμωδικές ενέργειες. Σπεύδουν να οχυρωθούν όπου βρουν, κι ένας από αυτούς ρίχνει βιαστικά μια χειροβομβίδα, η οποία τραυματίζει τον ήρωα στο λαιμό και στο γόνατο.
Ο Αυγουστής Ευσταθίου, ένα από τα παλικάρια του, στρέφεται προς τους Άγγλους. «Πέθανε. τι τον φωνάζετε;», τους λέει.
Σπρώχνουν βάναυσα οι Βρετανοί τον Ευσταθίου και τον στέλνουν να βγάλει έξω από την κρύπτη τον νεκρό.
Πηδάει μέσα στο κρησφύγετο αυτός και τους φωνάζει «ελάτε να μας πιάσετε. είμαστε δυο τώρα».
Οπλισμένοι οι γενναίοι του Χάρτινγκ με όλα τα σύγχρονα πολεμικά μέσα, δυο φορές εξορμούν και επιχειρούν να μπουν στο κρησφύγετο των δυο παλικαριών ρίχνοντας καταιγιστικά πυρά. Αλλά η αντίσταση των δυο μαχητών τους αναγκάζει να υποχωρήσουν.
Αυτή η μάχη κράτησε οκτώ ώρες με τους δυο και με τους πολλούς. Ο κλοιός όμως όσο πάει και περισφίγγεται. Ο Αυξεντίου βλέποντας τις εκατοντάδες Άγγλους που τους έχουν κυκλώσει, καταλαβαίνει πως πλησιάζει το τέλος τους.
-«Ο ΣΠΟΡΟΣ που σπείραμε, βλάστησε», λέει στον Ευσταθίου.
«Άναψε και φούντωσε η φλόγα στις καρδιές των Ελλήνων. Τίποτα δεν μπορεί να τη σβήσει. Η Λευτεριά θ’ ανατείλει όπου και να ‘ναι και ο θάνατός μας θα τη φέρει πιο γρήγορα».
Εξαγριωμένοι οι Άγγλοι από την αντίσταση των δύο νέων, αποφασίζουν να μεταχειριστούν τον πιο απάνθρωπο τρόπο δολοφονίας. Να τους κάψουν. Ρίχνουν βενζίνη μέσα στην κρύπτη και πετούν τρεις εμπρηστικές βόμβες.
Σε λίγο καπνοί αρχίζουν να βγαίνουν από το κρησφύγετο. Η φωτιά ζυγώνει τον τραυματισμένο ήρωα.
Καταπτοημένοι οι Βρετανοί από την τόση αντίσταση, μένουν μακριά φοβούμενοι να πλησιάσουν.
Σε λίγο οι φλόγες τον έχουν περιζώσει. Ατάραχος και αποφασισμένος ο ήρωας απευθύνει τις τελευταίες του λέξεις στο σύντροφό του «Μην φοβάσαι», την ίδια στιγμή που οι φλόγες αρχίζουν να καίνε τις σάρκες του.
Ο Ευσταθίου πετάγεται έξω από το κρησφύγετο για να γλιτώσει από τη φωτιά, ο Αυξεντίου όμως μένει.
Μένει και σε λίγο έχει γίνει ένα τραγικό ολοκαύτωμα στο βωμό της Ελευθερίας.
Είναι η 3η Μαρτίου, ώρα 2 μεσημέρι του 1957.
ΝΕΚΡΟ το παλικάρι και όμως και πάλι οι Άγγλοι φοβούνται να τον πλησιάσουν.
Συλλαμβάνουν τον Ευσταθίου και τον διατάζουν να σύρει έξω το νεκρό. Εκείνος επιχειρεί να σηκώσει τον ήρωα πιάνοντας το καρβουνιασμένο σώμα από τα πόδια και αμέσως τα αφήνει γιατί καίγεται.
Οι στρατιώτες τότε της Αλβιόνας απομακρύνουν μια μεγάλη πέτρα που έφραζε την είσοδο του κρησφύγετου και φαίνεται νεκρός ο Αυξεντίου, ή μάλλον ό,τι έχει απομείνει από αυτόν…
Έτσι πέθανε ο Αυξεντίου! 29 χρονών.
Στη μάχη ωστόσο που έγινε εκείνο το πρωινό της 3ης Μαρτίου του 1957 κοντά στη Μονή Μαχαιρά της Κύπρου, ο Αυξεντίου βγήκε ΝΙΚΗΤΗΣ.
Την Κυριακή 27 Φεβρουαρίου είχα την τύχη να παρακολουθήσω από την τηλεόραση του ΡΙΚ το πρωί τη Θεία Λειτουργία που τελέστηκε στον Καθεδρικό Ναό των Αποστόλων στον Βαρνάβα της Λευκωσίας και το μνημόσυνο που ακολούθησε στη μνήμη του Γρηγόρη Αυξεντίου, παρουσία όλων των πολιτικών, στρατιωτικών, πολιτιστικών συλλόγων, ανωτέρων εκπαιδευτικών, ηγεσιών, του Προέδρου της Δημοκρατίας και πλήθος κόσμου.
Μία ανεπανάληπτη στιγμή που οι λόγοι που εκφωνήθηκαν από τους διαφόρους, ράγισαν καρδιές.
