ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Μικρασία Ελλάδα μου

μικρασία-ελλάδα-μου-424673

Το χρονικό της τραγωδίας για να Θυμόμαστε, να μην Ξεχνάμε, να μαθαίνουμε από τα λάθη μας, αν θέλουμε να έχουμε ύπαρξη ως Εθνος…

Η αρχή έγινε με έναν διπλωματικό και στρατιωτικό θρίαμβο του Βενιζέλου, στις 2 Μαΐου του 1919 τα ελληνικά στρατεύματα ελευθερώνουν τη Σμύρνη. Ακολουθούν η Πέργαμος, το Αϊδίνι, η συνθήκη των Σεβρών, που εγγυάται τη μεγάλη Ελλάδα και μετά η καταστροφή.

Η εξαντλητική πορεία στον Σαγγάριο, ο εθνικός διχασμός, η άτακτη υποχώρηση, η πυρπόληση της Σμύρνης. Η μικρασιατική εκστρατεία ξεκίνησε με το όραμα της μεγάλης ιδέας και κατέληξε στον πανικό της φυγής. Το χρονικό της είναι το χρονικό ενός προδομένου αγώνα.

2 Μαΐου 1919: Τίποτε στη Σμύρνη δεν προμηνούσε τι επρόκειτο να ακολουθήσει τρία περίπου χρόνια μετά. Τα αισθήματα που επικρατούσαν στην πόλη εκείνο το πρωινό ήταν έξαρση και ενθουσιασμός για την αποβίβαση των ελληνικών στρατευμάτων στη γη της Ιωνίας.

8 Μαΐου 1919: Ο Βενιζέλος κατορθώνει να επιβάλει στο Ανώτατο Διασυμμαχικό Συμβούλιο, που συνέρχεται εκτάκτως, τις απόψεις του. Σκοπός του είναι να προελάσει ο ελληνικός στρατός σε βάθος και να διευρύνει τα προγεφυρώματά του. Στον νου του βρίσκεται η παραλιακή γραμμή των Κυδωνιών και της Εφέσου. Ο Λουδ Τζορτζ λησμονεί τους θυμούς του κατά των Ελλήνων και υποστηρίζει τις αξιώσεις του Βενιζέλου. Οι εντολές του προς τους αξιωματικούς είναι μετά από αυτά σαφείς: Να καταληφθούν η Μενεμένη και η Μαγνησία και να ανοίξει ο δρόμος προς τις Κυδωνίες και την Έφεσο. Στο μεταξύ καταλαμβάνονται το Αϊδίνι, το Οδεμήσι και η Πέργαμος.

Ιούνιος 1920: Η στρατιά της Μικράς Ασίας βαδίζει προς ανατολάς. Πρώτο στάδιο της επιχείρησης η Φιλαδέλφεια. Το σώμα στρατού της Σμύρνης καταλαμβάνει το Αξάριο και η μεραρχία της Ξάνθης μπαίνει στην Πέργαμο. Η μεραρχία Αρχιπελάγους θέτει υπό τον έλεγχό της την Προύσα. Στο μεταξύ ο Βενιζέλος κάνει τον δικό του πόλεμο στο διπλωματικό πεδίο. Υπογράφει τη Συνθήκη των Σεβρών και εξασφαλίζει στην Ελλάδα μια νίκη πρώτου μεγέθους: Η Ανατολική Θράκη μαζί με την Ίμβρο και την Τένεδο περιέχονται στην ελληνική επικράτεια, τα στενά, ο στόλος και ο στρατός της Τουρκίας διαλύονται, η Αρμενία και το Κουρδιστάν κερδίζουν την ανεξαρτησία τους.

Νοέμβριος 1920: Ο Βενιζέλος χάνει τις εκλογές και ο βασιλεύς Κωνσταντίνος επιστρέφει στην Ελλάδα ύστερα από δημοψήφισμα. Οι σύμμαχοι δεν έχουν τώρα λόγο να υπερασπιστούν τη μικρασιατική εκστρατεία. Οι Άγγλοι γνωρίζουν τα φιλογερμανικά αισθήματα του βασιλιά και οι Γάλλοι έχουν ήδη υπογράψει ανακωχή με τον Κεμάλ, τερματίζοντας τις εχθροπραξίες στην Κιλικία.

31 Μαΐου 1921: Ο βασιλεύς Κωνσταντίνος φτάνει στη Σμύρνη. Έχει φροντίσει προηγουμένως να αντικαταστήσει τους περισσοτέρους εμπειροπόλεμους αξιωματικούς που μετείχαν στην εκστρατεία και είχαν επάξια κερδίσει τα γαλόνια τους στον πόλεμο του 1912 – 1914. Δυστυχώς!! ο πολιτικός διχασμός μπαίνει και στον στρατό, η πίστη και η συνοχή δίνουν την θέση τους στο ρουσφέτι και στην κομματική διαπλοκή. Ο νέος αρχιστράτηγος της Μικρασίας Αναστάσιος Παπούλας αν και βασιλικός διαμαρτύρεται και αναφέρει ότι η Στρατιά της Ανατολής έχει μεταβληθεί σε στρατιά φαντασμάτων, εννοώντας τους απόστρατους που έχουν επαναφέρει κατά εκατοντάδες. Η ελληνική νίκη στη μάχη της Κιουτάχειας, που ακολουθεί είναι πύρρειος.

1η Αυγούστου 1921: Αρχίζει η πορεία προς τον Σαγγάριο. Ο Γούναρης έχει πείσει τον Κωνσταντίνο, ότι μόνο μια ελπίδα υπάρχει για να κρατηθεί στον θρόνο του, ο ελληνικός στρατός να καταλάβει την Άγκυρα, ακόμη και με τον κίνδυνο της ολοσχερούς καταστροφής…

28 Αυγούστου 1921: Τσακισμένο από τη δίψα, τη ζέστη και την εξάντληση το στράτευμα καταλαμβάνει το ύψωμα Καλέ Γκρότο με τρομακτικές απώλειες. Είναι η αρχή του τέλους.

11 Νοεμβρίου 1921: Φτάνει στο μέτωπο ο διάδοχος Γεώργιος. {Θέλουμε απολυτήρια} του φώναζαν οι ήρωες που σάρωσαν τη Μικρά Ασία με τα όπλα τους.

Μάιος 1922: Ο στρατηγός Χατζηανέστης αντικαθιστά τον Παπούλα, ο οποίος παραιτείται τάχα για λόγους υγείας… απλώς δεν θέλει να χρεωθεί το βάρος της καταστροφής που πλησιάζει. Μερικά χρόνια αργότερα θα παραπεμφθεί στο στρατοδικείο με την κατηγορία ότι έλαβε μέρος στο κίνημα του ΄35, θα καταδικαστεί και θα τουφεκιστεί.

13 Αυγούστου 1922: Το μέτωπο καταρρέει και ο Χατζηανέστης δίνει ψεύτικες ελπίδες στις ελληνικές αρχές της Σμύρνης, ότι κανένας δεν πρόκειται να κινδυνέψει από το μαχαίρι του εχθρού.

25 Αυγούστου 1922: Ο αρχιστράτηγος Πολυμενάκος αντικαθιστά τον Χατζηανέστη. Δεν βρίσκει, όμως, κανέναν στρατό να διοικήσει. Τα διαλυμένα τμήματα της στρατιάς ενδιαφέρονται μόνο για την επιβίβαση στα πλοία. Στρατιώτες κλέβουν και αρπάζουν ό,τι βρούνε μπροστά τους. Κάποιοι πουλάνε τα ελαστικά των στρατιωτικών αυτοκινήτων για να εξασφαλίσουν ένα κομμάτι ψωμί.

26 Αυγούστου 1922: Ο αρχιστράτηγος και ο Ελληνας αρμοστής Στεργιάδης εγκαταλείπουν την πόλη. Οι Τούρκοι πατάνε τον Μπουρνόβα. Πανικός και φυγή προς όλες τις κατευθύνσεις. Ο μόνος που προσπαθεί κάτι να κάνει είναι ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος: Οργανώνει στρατό σωτηρίας, συγκεντρώνει και μεταφέρει τρόφιμα, ναυλώνει καράβια για τις ελεύθερες ακτές.

27 Αυγούστου 1922: Οι Τούρκοι βγάζουν με τη βία τον Χρυσόστομο από τον μητροπολιτικό ναό της Αγίας Φωτεινής, όπου είχε κλειστεί με τον λαό του. Πεθαίνει κάτω από τις χειρότερες συνθήκες, τον λυντσάρουν έως θανάτου.

13 Σεπτεμβρίου 1922: Η Σμύρνη ρίχνεται στην φωτιά. Ο Αμερικανός γενικός πρόξενος Τζορτζ Χόρτον αναφέρει στον προϊστάμενό του, υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, ότι υπεύθυνοι για την πυρπόληση είναι οι Τούρκοι: « Όταν η φωτιά άρχισε να παίρνει μεγάλες διαστάσεις σε όλη την πόλη, ανέβηκα στην ταράτσα του προξενείου για να έχω μια γενική εικόνα της κατάστασης. Το μόνο που μπόρεσα να δω ήταν ένα τεράστιο μαύρο σύννεφο καπνού που έβγαινε από μια μεγάλη περιοχή. Οι φλόγες έκαναν στάχτη τον αρμένικο τομέα με τόσο ιλιγγιώδη ταχύτητα, ώστε μου γεννήθηκε με μιας η βεβαιότητα πως οι Τούρκοι τις υποδαύλιζαν με όσα μέσα είχαν στην διάθεσή τους. Έστειλα ναύτες στην αρμένικη γειτονιά και κατά την επιστροφή τους μου ανέφεραν ότι είδαν τούρκους στρατιώτες να ποτίζουν κουρέλια με πετρέλαιο και να τα πετάνε μέσα στα σπίτια των Αρμενίων και των Ελλήνων από τις πόρτες και τα παράθυρα ».

18 Σεπτεμβρίου 1922: Στη Μικρά Ασία δεν υπάρχει ούτε ένας Ελληνας στρατιώτης. Η Αγγλία υπογράφει σε λίγο καιρό την ανακωχή στα Μουδανιά με τον Κεμάλ και στην Ελλάδα οι βενιζελικοί υπό την ηγεσία του Πλαστήρα ρίχνουν την κυβέρνηση. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος εγκαταλείπει για άλλη μια φορά τη χώρα. Με τη συνθήκη της Λωζάννης, που υπογράφεται τον επόμενο χρόνο 24 Ιουλίου 1923, το θέμα της Μικράς Ασίας κλείνει οριστικά για την ελληνική πλευρά. Στη Θράκη ο Εβρος ορίζεται ως σύνορο ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα. Τα Δωδεκάνησα μένουν στην Ιταλία και η Βόρειος Ήπειρος στην Αλβανία. Οι Ιταλοί, που δεν έχουν ξεχάσει την πρώτη θριαμβευτική απόβαση του Βενιζέλου στη Σμύρνη, γράφουν με το δικό τους τρόπο τον επίλογο της ελληνικής τραγωδίας: Βομβαρδίζουν την Κέρκυρα.

Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις εκεί που πάει να σκύψει… Η Ρωμανίαν κιαν επέρασεν ανθή κε φέρει κι άλλο… Συνεχίζεται το αφιέρωμα στη Μ. Ασία…

Του Παύλου Μαβίδη

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου