Οσοι είχαν την τύχη ή την ατυχία τα χρόνια της κρίσης να ταξιδέψουν σε χώρες όπως η Πορτογαλία ή ακόμη περισσότερο η Ισπανία, θα διαπίστωσαν ότι σ’ αυτές τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου η κρίση εκφράστηκε με διαφορετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με την ελληνική κρίση. Οι ορδές των αστέγων και οι ομαδικές στρωματσάδες κυριολεκτικά κάτω από τα αστέρια χειμώνα καιρό για χιλιάδες ισπανικές οικογένειες ήταν το πιο εμφανές και συνάμα το πιο αποκρουστικό πρόσωπο της κρίσης.
Στην Ελλάδα η κρίση εκφράστηκε με το εκατομμύριο και πλέον των ανέργων, το πετσόκομμα μισθών και συντάξεων, την υπέρμετρη φορολογία και τα χαράτσια, αλλά ο Ελληνας όλα αυτά τα πέρασε στη θαλπωρή του σπιτιού του -έστω και φτωχικού- κάτω από το δικό του κεραμίδι και όχι εκτεθειμένος στην ύπαιθρο. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι από το 2008, πριν ακόμα εκφραστεί η ανθρωποβόρα οικονομική κρίση, η πρώτη και μοναδική κατοικία του Ελληνα πολίτη προστατεύτηκε με τρόπο απόλυτο και αδιαμφισβήτητο. Οχι η δεύτερη κατοικία ή το εξοχικό ή η βίλα στο νησί. Τέτοιου είδους ακίνητα κυριολεκτικά τα πήρε και τα σήκωσε η κρίση. Ομως η πρώτη κατοικία, προστατεύτηκε ακόμη και για τις περιπτώσεις των δανειοληπτών που επωφελήθηκαν από τους προστατευτικούς Νόμους προκειμένου να μην καταβάλουν ακόμα και όσα μπορούσαν να καταβάλουν.
Μπορεί να μη δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στα συγκεκριμένα προστατευτικά μέτρα, όμως υπήρξαν σπουδαία για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής. Δεν θέλουμε να σκεφτούμε τι θα είχε συμβεί αυτήν την πενταετία αν από τον άνεργο και απλήρωτο Ελληνα κάποιοι διανοούνταν να πάρουν και την πρώτη και μοναδική του κατοικία. Δεν θα υπήρχε απλά και μόνο μία κοινωνική έκρηξη αλλά εκτιμούμε ότι στη χώρα δεν θα είχε μείνει κυριολεκτικά πέτρα πάνω στην πέτρα. Οχι τόσο γιατί ο Ελληνας είναι συνδεδεμένος με την ιδιοκατοίκηση και την ιδιοκτησία γενικότερα, αφού δεν μπορείς να ισχυριστείς ότι ένα σπίτι με δάνειο που δεν έχει εξοφληθεί αποτελεί ιδιοκτησία σου, αλλά επειδή η προστατευμένη κατοικία για τους Ελληνες αποτέλεσε κυριολεκτικά το τελευταίο καταφύγιο μέσα στη θύελλα της κρίσης. Κάτι που δεν συνέβη σε άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου.
Τώρα όμως η τρόικα θέτει επιτακτικά, το έκανε από προχθές κιόλας, το θέμα της ρύθμισης των «κόκκινων» δανείων. Μιλάμε κυρίως για τα στεγαστικά δάνεια περίπου 300.000 ελληνικών οικογενειών. Αμεσο ενδιαφέρον για πάνω από ένα εκατομμύριο κόσμο. Βεβαίως κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι τα λεγόμενα «κόκκινα» δάνεια θα παραμείνουν για πάντα απλήρωτα. Πρέπει να πληρωθούν. Αλλωστε οι Τράπεζες για να δώσουν χρήμα πρέπει να πάρουν χρήμα. Η τρόικα θέτει το ζήτημα με επιμονή προτρέποντας η ρύθμιση να γίνει με ουδέτερο αποτέλεσμα. Δηλαδή, ούτε να κερδίσουν ούτε να χάσουν τόσο οι Τράπεζες όσο και οι δανειολήπτες. Θεωρητικά ακούγεται καλό και δίκαιο. Πρακτικά όμως πως μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο;
Ας υποθέσουμε ότι ένας εργαζόμενος που κέρδιζε περίπου 30.000 ευρώ το χρόνο προ της κρίσης έλαβε ένα δάνειο στεγαστικό της τάξεως των 100.000-150.000 ευρώ. Μέχρι το 2009 ή το 2010 αυτός ο συγκεκριμένος εργαζόμενος πλήρωνε κανονικά τις δόσεις του και ήταν συνεπής. Από κει και πέρα όμως αν ήταν τυχερός και διατήρησε τη δουλειά του δεν εισπράττει πλέον 30.000 ευρώ το χρόνο αλλά 15.000-20.000 ευρώ το χρόνο. Επιπλέον, ενώ πλήρωνε για φόρους, χαράτσια και τέλη όχι πάνω από 5.000 ευρώ τώρα μπορεί να πληρώνει 8.000-9.000 ευρώ ετησίως. Εξαρτάται από το εάν είναι μισθωτός ή ελεύθερος επαγγελματίας. Στην πρώτη πληρώνει σίγουρα τα διπλάσια, στη δεύτερη τα τριπλάσια. Πως είναι δυνατόν αυτός ο άνθρωπος να συνεχίσει με τα μισά έσοδα και τις διπλάσιες επιβαρύνσεις να είναι το ίδιο συνεπής; Μαθηματικά κάτι τέτοιο αποκλείεται. Εκτός κι αν είχε μαύρο χρήμα στο σεντούκι. Δε συζητάμε φυσικά για τέτοιες περιπτώσεις αλλά για νόμιμες και φυσιολογικές. Αλλωστε ο συγκεκριμένος δανειολήπτης εάν επιβαρύνθηκε τόσο στις απολαβές του όσο και στους φόρους του, ένας από τους βασικούς λόγους ήταν και η ανακεφαλαιοποίηση των Τραπεζών. Για να δώσουν οι εταίροι τα χρήματα της ανακεφαλαιοποίησης απαίτησαν τις συγκεκριμένες επιβαρύνσεις για τους δανειολήπτες και φυσικά και για όλους τους υπόλοιπους πολίτες. Δεν είναι αυτά τα χρήματα η πληρωμή των άλλοτε δόσεων; Ετσι ξαφνικά ο δανειολήπτης αποφάσισε από μόνος του να συμμετέχει στην ανακεφαλαιοποίηση των Τραπεζών;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα «κόκκινα» δάνεια πρέπει να «πρασινίσουν». Ο τρόπος όμως με τον οποίο θα γίνει αυτή η ρύθμιση και θα περάσουν οι συγκεκριμένες δανειακές υποχρεώσεις από το θολό πεδίο του κόκκινου στην ομαλή περιοχή του πράσινου είναι το ζητούμενο. Η ουσία της ρύθμισης είναι που μετράει. Μία ξαφνική και άδικη άρση της προστασίας είναι δυνατόν να αποτελέσει το εύφλεκτο υλικό μίας όψιμης κοινωνικής έκρηξης. Πιστεύουμε ότι χρειάζεται λογική και προοπτική. Οι ρυθμίσεις πρέπει να γίνουν. Δεν πάει άλλο ούτε για την οικονομία ούτε για τις Τράπεζες ούτε και για τους ίδιους τους δανειολήπτες που δεν μπορούν να προγραμματίσουν πλέον τη ζωή τους. Το ερώτημα είναι πως θα γίνουν αυτές οι ρυθμίσεις.
Πιστεύουμε, ότι τα ακίνητα πρέπει να τύχουν διαφορετικής αντιμετώπισης σε σχέση με την αντικειμενική τους αξία. Τα ακίνητα πολύ χαμηλής αντικειμενικής αξίας που εξυπηρετούν καθαρά και μόνο στεγαστικές ανάγκες πρέπει να τύχουν ελαστικότερης αντιμετώπισης. Τα ακίνητα που εκτός από τις στεγαστικές ανάγκες αποτελούν κι ένα είδους επένδυσης που είναι βέβαιο ότι θα ξανααποκτήσουν την αξία τους στο μέλλον οπωσδήποτε είναι μία άλλη κατηγορία. Αν όμως κι αυτά τα τελευταία αποτελούν την κύρια και μοναδική κατοικία πρέπει να τύχουν ευνοϊκής αντιμετώπισης. Από κει και πέρα η επιμήκυνση των δανείων χωρίς επιβαρύνσεις, η διαγραφή προστίμων και τόκων καθυστέρησης και υπερημερίας για την περίοδο της οικονομικής κρίσης, οι μακροχρόνιες μισθώσεις των ακινήτων τους στους δανειολήπτες με δικαίωμα απόκτησης με την εξόφληση των δανείων, η δυνατότητα παραχώρησης του ακινήτου στην Τράπεζα έναντι της διαγραφής του δανείου χωρίς πλειστηριασμούς και άλλα έξοδα και ταλαιπωρίες είναι ορισμένα μέτρα που έχουν καταξιωθεί και στη διεθνή πρακτική και αποδίδουν χωρίς να δημιουργούν κοινωνικά προβλήματα.
Ας μη ξεχνάμε ότι ο Ελληνας που δείχνει μπαταχτσής στα χρόνια της κρίσης τις πλήρωνε τις δόσεις του. Τις πλήρωνε με άλλο όνομα. Δεν ήταν δόσεις δανείου, ήταν μείωση μισθού και σύνταξης, κατακόρυφη αύξηση του φόρου, δυσβάσταχτα χαράτσια και κάθε είδους επιβάρυνση.
Τέλος, σε μία διμερή συμφωνία πρέπει να κερδίζουν και τα δύο μέρη. Σε διαφορετική περίπτωση η συμφωνία καταρρέει συνήθως με κρότο.
