Μελέτες, που όμως έμειναν κλειδωμένες στα συρτάρια, έδειχναν εδώ και μία 15ετία τα επικίνδυνα σημεία στο ανατολικό Πήλιο για την εκδήλωση κατολισθητικών φαινομένων. Το ιστορικό των μελετών είναι αποκαλυπτικό της αδράνειας που υπήρξε μέχρι τη βιβλική καταστροφή: το 2003 είχε συνταχθεί αναγνωριστική μελέτη από το ΙΓΜΕ για την τότε Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Μαγνησίας. Με βάση αυτή τη μελέτη, το 2011 η Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας και Σποράδων συνέταξε προμελέτη για την περιοχή, αποτυπώνοντας 47 επικίνδυνα σημεία, για 15 εκ των οποίων είχε κάνει αναλυτικές προσεγγίσεις κόστους και έργων. Η μελέτη επικαιροποιήθηκε το 2016 και πάλι από την Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας και Σποράδων για να καταλήξει στα ίδια συμπεράσματα. Φεβρουάριος 2018: οι πρωτοφανείς βροχοπτώσεις προκάλεσαν εκτεταμένα κατολισθητικά φαινόμενα. Οι 120 θέσεις στις οποίες αποτυπώνονται οι καταστροφές στον χάρτη του ανατολικού Πηλίου, συμπίπτουν με τις θέσεις που υποδείκνυαν ως επικίνδυνες για κατολισθήσεις και οι τρεις μελέτες από το 2003.
Ρεπορτάζ: ΕΛΕΝΗ ΧΑΝΟΥ
Η περίπτωση του Ξουριχτίου και της εισόδου της Ζαγοράς, όπου εξελίσσονται έργα για την αντιμετώπιση των κατολισθητικών φαινομένων, είναι ενδεικτικές του τι θα μπορούσε να είχε προβλεφθεί αν είχαν γίνει εγκαίρως έργα βάσει των μελετών, που μολονότι έφθασαν στο πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ -σημερινό ΥΠΟΜΕΔΙ-, που είναι αρμόδιο για τη χρηματοδότηση έργων υποδομής, έμειναν αναξιοποίητες.
Τον Φεβρουάριο, σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου καταγράφηκαν στον Δήμο Ζαγοράς – Μουρεσίου 1.155 mm βροχής, ενώ στην περιοχή ο μέσος υετός υπολογίζεται για τον συγκεκριμένο μήνα στα 186 mm. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στα Ιωάννινα το ετήσιο ύψος του υετού φθάνει στα 1.053 mm. Στη Ζαγορά δηλαδή έβρεξε μέσα σε λίγες ημέρες όσο βρέχει έναν ολόκληρο χρόνο στα Ιωάννινα!
Κι όμως παρά την ένταση και τη διάρκεια των καιρικών φαινομένων, στο Ξουρίχτι και στην είσοδο της Ζαγοράς, τα έργα που βρίσκονταν σε εξέλιξη πέρασαν με επιτυχία το crash test.
Πρόκειται για δύο έργα που συμπεριλαμβάνονταν στον κατάλογο των 47 σημείων στα οποία έπρεπε να γίνουν έργα όπως υποδείκνυαν και οι τρεις μελέτες.
Συνολικά στον χάρτη του ανατολικού Πηλίου αποτυπώνονται 120 θέσεις, στις οποίες καταγράφονται κατολισθήσεις και ως εκ τούτου καταστροφές: καταπτώσεις πρανών, καταπτώσεις δέντρων, καταπτώσεις τεχνικών έργων όπως τοιχία ιδιοκτησιών, υποσκαφές επιχωμάτων, καταστροφή ασφαλτικού, ρηγμάτωση οδοστρωμάτων, υπερχείλιση υδατορεμάτων, συσσώρευση φερτών υλικών. Αυτές οι θέσεις, συμπίπτουν αν συγκρίνει κανείς τους δύο χάρτες, με τις 47 θέσεις των μελετών μέσω των οποίων μελετητές είχαν χτυπήσει εγκαίρως καμπανάκι για επικίνδυνα φαινόμενα.
Τι έδειχναν οι μελέτες
Και οι τρεις μελέτες, η μία ως συνέχεια της άλλης, αποτύπωναν τα ίδια προβλήματα και τα 47 συγκεκριμένα επικίνδυνα σημεία. Στην τελευταία, τον Μάρτιο του 2016, «Γεωτεχνική μελέτη καταγραφής αστοχιών – κατολισθήσεων εθνικού οδικού δικτύου ανατολικού Πηλίου», που υπογράφει ο γεωλόγος Θεόδωρος Τσιάμης, τα όσα καταγράφονται είναι αποκαλυπτικά για το σκηνικό της καταστροφής που ζει ο Δήμος Ζαγοράς – Μουρεσίου.
Σύμφωνα με τον μελετητή, «το φαινόμενο των καθιζήσεων και των κατολισθήσεων γίνεται ολοένα και πιο σύνηθες, με συνέπεια λόγω της επικινδυνότητας να δυσχεραίνει έτι περισσότερο την ομαλή, απρόσκοπτη και ασφαλή βατότητα του δρόμου, καθώς και την πλήρη αποκατάστασή του.
Με αφορμή λοιπόν την ύπαρξη αυτών των αστοχιών του οδικού δικτύου, καταγράφτηκαν οι πιο αξιόλογες και επιρρεπείς θέσεις, στις οποίες έχουν εκδηλωθεί τέτοιου είδους φαινόμενα κατά μήκος του εθνικού και επαρχιακού οδικού δικτύου του ανατολικού Πηλίου, με σκοπό να διερευνηθούν περαιτέρω όλες εκείνες οι γεωλογικές και γεωτεχνικές συνθήκες που επικρατούν στις συγκεκριμένες θέσεις».
Στη μελέτη διαπιστώθηκαν συνολικά 47 θέσεις εκ των οποίων ορισμένες χρήζουν άμεσης επέμβασης και αποκατάστασης. «Ο αριθμός αυτός είναι πολύ μεγαλύτερος, αφού δεν καταχωρήθηκαν οι θέσεις που κρίθηκαν απλώς αμελητέας επικινδυνότητας, κατασκευαστικών κακοτεχνιών και φθοράς λόγω χρόνου και χρήσης. Για τους σκοπούς της παρούσας μελέτης εξετάσθηκαν συνολικά 47 θέσεις κατά μήκους του εθνικού δικτύου του ανατολικού Πηλίου, ορισμένες εκ των οποίων χρήζουν άμεσης επέμβασης και πλήρους αποκατάστασης», αναφέρεται στη μελέτη.
Αναλυτικά μελετήθηκαν 6 διαδρομές και τα επικίνδυνα σημεία τους:
• Διαδρομή 1: Χάνια – Πουριανός Σταυρός. Καταγράφηκαν 6 θέσεις σε μήκος 7 χιλιομέτρων
• Διαδρομή 2: Χάνια – Καράβωμα. Καταγράφηκαν 10 θέσεις σε απόσταση 14 χιλιομέτρων
• Διαδρομή 3: Καράβωμα – Ζαγορά – Πουρί. Καταγράφηκαν 8 θέσεις σε απόσταση 25 χιλιομέτρων
• Διαδρομή 4: Καράβωμα – Κισσός. Καταγράφηκαν 6 θέσεις σε απόσταση 12,1 χιλιομέτρων
• Διαδρομή 5: Δέλτα Μηλεών – Κισσός. Καταγράφηκαν 11 θέσεις σε απόσταση 28,2 χιλιομέτρων
• Διαδρομή 6: Ζαγορά – Χορευτό. Καταγράφηκαν 6 θέσεις σε απόσταση 7,6 χιλιομέτρων.
Για κάθε μία από τις θέσεις στη μελέτη, απεικονίζεται η χιλιομετρική θέση, οι συντεταγμένες του σημείου, ο δείκτης επικινδυνότητας, η περιγραφή του φαινομένου, οι προτάσεις αποκατάστασης των αστοχιών και οι προτεινόμενες μελέτες.
Σημειώνεται ότι τέσσερα από τα 47 σημεία βαθμολογήθηκαν με «5», τον υψηλότερο βαθμό επικινδυνότητας, και επιπλέον τρία με «4».
Τα συμπεράσματα
Στη μελέτη δεν αποτυπώνονται απλώς οι επικίνδυνες θέσεις. Ο μελετητής καταγράφει και τα αίτια της επικινδυνότητας: ανθρώπινες παρεμβάσεις, μορφολογία εδάφους, επιφανειακά και υπόγεια νερά, γήρανση, απουσία ριζικών έργων συντήρησης, έλλειψη έργων και μεγάλα φορτία δυσανάλογα των αντοχών του δικτύου.
Αγροτικοί δρόμοι καταστρέφουν την ισορροπία: Σύμφωνα με τον μελετητή, η ανθρωπογενής παρέμβαση στη φύση παίζει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία όλων των επιβαρύνσεων που δέχονται τόσο το
οδόστρωμα όσο και τα πρανή. Η αγροτική και δασική οδοποιία καταστρέφει όχι μόνο την ισορροπία των πρανών αλλά και οδεύει τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα συγκεντρωτικά στο κυρίως οδικό δίκτυο, επιβαρύνοντας και δυσχεραίνοντας κατά αυτόν τον τρόπο την ομαλή απορροή των υδάτων στους φυσικούς αποδέκτες που είναι τα φρεάτια της οδού και φυσικά οι μισγάγγειες και τα ρέματα.
Γεωλογία και νερά: Η γεωλογική διάρθρωση των περιοχών οι οποίες δομούνται κυρίως από την παρουσία μιας έντονα κατακερματισμένης σχιστολιθικής διάπλασης, η οποία στα επιφανειακά της τμήματα παρουσιάζει μία αυξημένη αποσάθρωση καθώς και έντονη ύπαρξη υδροπερατότητας.
Μεταξύ του υγιούς σχιστολιθικού υποβάθρου και του υπερκείμενου μανδύα αποσάθρωσης δημιουργείται πολλές φορές ένας υδροφόρος ορίζοντας, ο οποίος είναι και η αιτία πολλαπλών αστοχιών.
Η ανυπαρξία, η καταστροφή και ο μη επιμελής καθαρισμός των ρείθρων του οδοστρώματος έχουν σαν αποτέλεσμα το νερό να απορρέει ανεξέλεγκτα και να επιβαρύνει τα πρανή, ανατρέποντας την ισορροπία τους και δημιουργώντας σοβαρές αστάθειες σε αυτά.
Η μορφολογία είναι ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας που συμβάλλει καθοριστικά, και συνεπικουρούμενη από τους παραπάνω αναφερθέντες παράγοντες προσδίδει επικίνδυνες εξελίξεις στα κατολισθητικά φαινόμενα, αλλά και καταστροφικές συνέπειες σε τεχνικά έργα οδοποιίας και αντιστήριξης πρανών. Στις περισσότερες των περιπτώσεων έχουμε πρανή πολύ έντονης και απότομης τοπογραφικής κλίσης, στερουμένων πολλές φορές δενδρώδους φυτοκάλυψης, στοιχείο απολύτως απαραίτητο για τη συγκράτηση του επιφανειακού αποσαθρωμένου μανδύα.
Τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα, τα οποία αυξάνουν το ειδικό βάρος των υλικών μειώνοντας ταυτόχρονα την συνοχή των και επομένως την ευστάθεια τους προσδίδοντας κατά αυτόν τον τρόπο τον μηχανισμό ενεργοποίησης κατολισθητικών φαινομένων.
Συνεχής άρδευση: Η συνεχής άρδευση των κτημάτων ακόμη και τους χειμερινούς μήνες μέσω των αρδευτικών τσιμενταυλάκων, που δυστυχώς λόγω υπερχείλισης του νερού επιβαρύνουν τα ευπαθή πρανή, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται χωμάτινες ροές και αποσυντονισμός της ισορροπίας.
Σοβαρές επιβαρύνσεις: Μέρος όμως όλων των σημείων αναφοράς που σχετίζονται και εμπλέκονται με τις σοβαρές επιβαρύνσεις που δέχεται και συνεχώς δοκιμάζεται το συγκεκριμένο οδικό δίκτυο, καταλαμβάνει η γήρανση του οδικού δικτύου σε απόλυτο συνδυασμό με την επιβάρυνση
του με φορτία κυκλοφορίας πολύ μεγαλύτερα από αυτά που υπήρχαν κατά
τον χρόνο κατασκευής του. Επιπλέον καταγράφεται απουσία ριζικής επισκευής του δρόμου σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις που διαπιστώθηκαν βλάβες (ασφαλτικές στρώσεις μεγάλου πάχους από τη συνεχή επίστρωση ασφαλτικού, ανεπάρκεια στην αποκατάσταση των βλαβών, ελάχιστη επέμβαση στην συντήρηση κ.ά.). Τέλος, δεν υπάρχουν οργανωμένα δίκτυα απορροής των όμβριων υδάτων αλλά και άρδευσης, γεγονός που επιβαρύνει σε μεγάλο βαθμό άμεσα και έμμεσα το οδικό δίκτυο.
Μικρότερες στοχευμένες μελέτες
Από την πρώην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Μαγνησίας είχαν γίνει και μικρότερες στοχευμένες μελέτες εστιάζοντας σε περιοχές στο Πήλιο:
-Το 2008 εκπονήθηκε γεωτεχνική μελέτη για την περιοχή της Ζαγοράς.
-Επίσης το 2008, γεωτεχνική μελέτη εκπονήθηκε και για την περιοχή της Μακρυράχης.
-Την ίδια χρονιά συντάχθηκε γεωτεχνική μελέτη για την περιοχή της Τσαγκαράδας.
