Τμήματα της παλαιοχριστιανικής πόλης των Φθιωτίδων Θηβών αποκαλύπτονται με αφορμή την εγκατάσταση του αποχετευτικού δικτύου της Νέας Αγχιάλου
Σημαντικές πληροφορίες για την παλαιοχριστιανική πόλη των Φθιωτίδων Θηβών και την οχύρωσή της αποτελούν τα νέα ευρήματα που έρχονται στο φως, με αφορμή την εγκατάσταση του αποχετευτικού δικτύου της Νέας Αγχιάλου. Τα ευρήματα, που τοποθετούνται χρονικά στον 5ο αιώνα μ.Χ. και παρουσιάζει για πρώτη φορά ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, περιλαμβάνουν τμήματα της παλαιοχριστιανικής πόλης, που ανέπτυξε σημαντική δραστηριότητα στο πέρασμα των αιώνων.
Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Στην πόλη της Νέα Αγχιάλου εκτελούνται επί ένα χρόνο αρχαιολογικές έρευνες, υπό τη διεύθυνση της προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας Ανθής Μπάτζιου και ομάδας αρχαιολόγων και συντηρητών, οι οποίες διεξάγονται στο πλαίσιο του Υποέργου 5 «Αυτεπιστασία Αρχαιολογίας» της Πράξης «Αποχέτευση Ακαθάρτων Παραλιακού Μετώπου Ν. Αγχίαλος – Βόλος», που υλοποιεί η ΔΕΥΑΜΒ στοΕ.Π. «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020» της Περιφέρειας Θεσσαλίας.
Το έργο της αποχέτευσης εκτελείται στα όρια του κηρυγμένου και οριοθετημένου Αρχαιολογικού Χώρου των Φθιωτίδων Θηβών – Ν. Αγχιάλου, ο οποίος περιλαμβάνει την παλαιοχριστιανική πόλη των Φθιωτίδων Θηβών, ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Στο πλαίσιο του έργου της αποχέτευσης διενεργείται παρακολούθηση των σκαπτικών εργασιών και διεξάγεται ανασκαφική έρευνα σε περίπτωση εντοπισμού αρχαιολογικών ενδείξεων. Οι έρευνες που διεξάγονται με αφορμή τη διάνοιξη των τάφρων για την εγκατάσταση του δικτύου αποχέτευσης, έχουν φέρει στο φως σημαντικά νέα ευρήματα που συνθέτουν την εικόνα των Φθιωτίδων Θηβών, ενώ αναμένεται η αποκάλυψη και νέων μέχρι την ολοκλήρωση του έργου.
Στα σημαντικότερα μεταξύ των ευρημάτων συγκαταλέγονται τμήματα από τον οχυρωματικό περίβολο της πόλης, η οποίος, σύμφωνα με τον ιστορικό του 6ου αιώνα Προκόπιο, επισκευάστηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Η περίμετρος του περιβόλου υπολογίζεται σε 2.000 μ. περίπου και η τειχισμένη έκταση σε 25 εκτάρια. Η τειχισμένη έκταση της αρχαίας πόλης εμπίπτει σήμερα στο τμήμα του πολεοδομικού ιστού που περικλείεται από τις οδούς Τσιτσίνια, Πατρ. Βασιλείου, Επ. Βασιλειάδου και Δημ. Σταυρίδη.
Τα νότια προάστια εκτείνονταν εκτός της κύριας οχύρωσης και προστατεύονταν από παράλιο τείχος στην προέκταση της θαλάσσιας οχύρωσης. Το αμυντικό σύστημα περιελάμβανε ισχυρά τείχη ενισχυμένα με πύργους επιμελημένης κατασκευής, τοποθετημένους σε πυκνή διάταξη. Στα σημεία που κατέληγαν οι κύριοι δρόμοι ανοίγονταν πύλες, ενώ ενδιάμεσα υπήρχαν και πυλίδες (μικρές κρυφές πύλες).
Ισχυρή οχύρωση
Τμήματα τειχών έχουν αποκαλυφθεί στις οδούς 30ης Ιουλίου, Τσιτσίνια, Ελευθερίας, Ελληνικής Αεροπορίας και Σταυρίδη, σε ορισμένα δε από αυτά μαζί με τμήματα πύργων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το τμήμα της οδού 30ης Ιουλίου, όπου διαπιστώθηκε τμήμα τείχους με πυλίδα, η οποία καταργήθηκε μετά την εξωτερική ενίσχυση του τείχους και την προσθήκη τετράπλευρου πύργου μπροστά από αυτήν.
«Σημαντικά είναι τα τμήματα τοίχων από κτήρια ιδιωτικής ή δημόσιας χρήσης, από αργούς ασβεστολιθικούς λίθους με χρήση ασβεστοκονιάματος. Πολλά από τα κτήρια εντοπίζονται έξω από τα προσδιορισμένα όρια της περιτειχισμένης πόλης των Φθιωτίδων Θηβών, αποδεικνύοντας ανθρώπινη κατοίκηση και δραστηριότητα εκτός των τειχών. Η έδρασή τους σε διαφορετικά αρχαιολογικά στρώματα συνδέεται με οικοδομικές φάσεις, των οποίων η ακριβής χρονολογική ένταξη θα οριστικοποιηθεί με τη μελέτη του υλικού» αναφέρει στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ η αρχαιολόγος Αννα Γιαλούρη.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αποκάλυψη τμήματος πλακόστρωτης οδού επιμελώς κατασκευασμένης, η οποία συνεχίζει προς τα νοτιοανατολικά την πορεία της κεντρικής λεωφόρου που είχε αποκαλυφθεί στις ανασκαφές κατά τα παρελθόντα έτη, νοτίως της βασιλικής του Αγίου Δημητρίου. Η πλακόστρωτη οδός ή λεωφόρος διέρχεται ανάμεσα από λείψανα λιθόκτιστων κτηρίων τα οποία λειτουργούσαν ως καταστήματα για την πόλη και σήμερα συμπεριλαμβάνονται στην έκταση του οργανωμένου και επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου των Φθιωτίδων Θηβών.
Η αποκάλυψη τοίχων στις δύο πλευρές του νεοαποκαλυφθέντος τμήματος της λεωφόρου ενισχύει τη σημαντικότητα της οδού καθώς συνδέεται με την εμπορική δραστηριότητα και γενικότερα την οικονομική ζωή της πόλης. «Η γειτνίαση με το λιμάνι της πόλης είναι καθοριστική για την άμεση προώθηση ή παραλαβή των εμπορευμάτων που μεταφέρονταν μέσω της θαλάσσιας οδού με τα πλοία της εποχής» υπογραμμίζει η αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας. Τμήματα αγγείων που έχουν συλλεχθεί από τους χώρους των καταστημάτων, θα εμπλουτίσουν τα δεδομένα για την οικονομική αλλά και την καθημερινή ζωή των κατοίκων. Εμπορικοί αμφορείς που αποκαλύφθηκαν σε αποθηκευτικό χώρο πιθανού καταστήματος, σε συνδυασμό με κεραμική ποικίλων τύπων θα συμβάλλουν στην ερμηνεία των νέων δεδομένων.
Τμήματα νεκροταφείων
Σε διάφορα σημεία της σύγχρονης πόλης έχουν αποκαλυφθεί τμήματα νεκροταφείων. Οι τάφοι που έχουν εντοπιστεί, ομαδοποιούνται με βάση την κατασκευαστική τους μορφή, σε κιβωτιόσχημους, κτιστούς, καμαροσκεπείς, λαξευτούς και καλυβίτες. Η αποκάλυψή τους σε επαρκή αριθμό εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε σαφή συμπεράσματα για την προγραμματισμένη ή μη ανάπτυξη αυτών των ταφικών χώρων.
«Επιπλέον, η αποκάλυψη αρχαιολογικών στρωμάτων με έντονα ίχνη καταστροφής κρύβουν σημαντικά στοιχεία για τη ζωή της πόλης, ενώ η συνέχιση της έρευνας σε ήδη εντοπισμένες αρχαιολογικές θέσεις, θα βοηθήσει στην ερμηνευτική προσέγγιση των ευρημάτων στο σύνολό τους» προσθέτει η κ. Γιαλούρη.
Το έργο της εγκατάστασης του αποχετευτικού δικτύου υλοποιείται σε πυκνά δομημένο αρχαίο αστικό ιστό, με αποτέλεσμα να εντοπίζονται σχεδόν καθημερινά αρχαιότητες, οι οποίες διερευνώνται, καταγράφονται και τεκμηριώνονται σχεδιαστικά και φωτογραφικά, πριν από την απόδοση του χώρου για την εγκατάσταση του δικτύου της αποχέτευσης.
«Η έρευνα που διεξάγεται στη Νέα Αγχίαλο φέρνει στο φως αξιόλογα ευρήματα που έρχονται να συμπληρώσουν τις έως τώρα γνώσεις μας για την ιστορία και τα μνημεία της πόλης, εμπλουτίζοντας σημαντικά το ιστορικό υπόβαθρο της περιοχής» επισημαίνει η ίδια. Πέρα από τη σημασία του έργου στο πεδίο της επιστημονικής έρευνας, η υλοποίησή του συμβάλλει στην οικονομία καθώς για την εκτέλεσή του απασχολείται εξειδικευμένο προσωπικό διαφόρων ειδικοτήτων, αρχαιολόγος, συντηρητής και εργατοτεχνίτες.
«Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας προσπαθεί στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της να βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στη σωτηρία των αρχαιοτήτων, την έρευνα και την προστασία τους, και την εξυπηρέτηση των πολιτών με τη δημιουργία των απαραίτητων υποδομών για τη σύγχρονη πόλη της Νέας Αγχιάλου, ώστε να είναι εφικτή η ομαλή συνύπαρξή της με την υποκείμενή της αρχαία πόλη, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της» υπογραμμίζει στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας, Ανθή Μπάτζιου.
Οι εργασίες επιβλέπονται από ομάδα αποτελούμενη από τους αρχαιολόγους Αννα Γιαλούρη, Πασχάλη Σταντζούρη και Πελαγία Τριανταφυλλοπούλου και τη συντηρήτρια Αναστασία Ντίνα. Η σχεδιαστική αποτύπωση των ευρημάτων γίνεται από την Σοφία Παπαμαργαρίτη. Για τις ανάγκες του ανασκαφικών ερευνών έχει προσληφθεί η αρχαιολόγος Μαρία Βλαχάκη.
Πλούσια ευρήματα
Οι ανασκαφές που γίνονται επί έναν αιώνα στη Νέα Αγχίαλο, έχουν φέρει στο φως πλήθος κοσμικών και θρησκευτικών κτιρίων και κινητών ευρημάτων, τα αρχαιότερα των οποίων ανάγονται στη μυκηναϊκή περίοδο τα δε οψιμότερα στον 9ο μ.Χ. αιώνα.
Η μεγαλύτερη ακμή της πόλης τοποθετείται χρονικά στον 5ο και 6ο μ.Χ. αιώνα, όπως μαρτυρούν ο ισχυρός οχυρωματικός της περίβολος, οι πολυάριθμες εκκλησίες – μέχρι στιγμής έχουν αποκαλυφθεί δέκαπαλαιοχριστιανικές βασιλικές – και τα μεγάλα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια αστικού χαρακτήρα με πλούσιο μαρμάρινο γλυπτικό διάκοσμο υψηλής τέχνης και πολυτελή εντοίχια και επιδαπέδια ψηφιδωτά, στα οποία αντανακλάται η οικονομική ευρωστία της πόλης-λιμάνι των Φθιωτίδων Θηβών.
Επίσης, έχει αποκαλυφθεί μεγάλο μέρος του πολεοδομικού ιστού απόπλακόστρωτους δρόμους, υδραγωγεία, δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης. «Από τα εκτεταμένα νεκροταφεία της πόλης έχει διερευνηθεί πλήθος τάφων όλων των τύπων (κτιστοί κιβωτιόσχημοι, καμαρωτοί, καλυβίτες και λακκοειδείς), από τους οποίους προέρχεται μεγάλος αριθμός κινητών ευρημάτων και ενεπίγραφων επιτυμβίων στηλών που εμπλουτίζουν τις γνώσεις μας για τη σύνθεση του πληθυσμού και τις δραστηριότητες των κατοίκων» αναφέρει η αρχαιολόγος Αννα Γιαλούρη.
Μεγάλος είναι ο αριθμός των αντικειμένων που περισυλλέχθηκαν κατά τις σωστικές ανασκαφές που διενεργούνται εντός της σύγχρονης πόλης εδώ και δεκαετίες και εξακολουθούν να περισυλλέγονται σήμερα κατά την εκτέλεση των εργασιών εγκατάστασης του αποχετευτικού δικτύου ακαθάρτων της Ν. Αγχιάλου. Πρόκειται για ευρήματα που αντιπροσωπεύουν όλους τους κλάδους της τέχνης γλυπτική, πλαστική, κεραμική, χρυσοχοΐα, ζωγραφική, μεταλλοτεχνία και αποτελούν έργα υψηλών προδιαγραφών. Ιδιαίτερη εντύπωση προξενούν τα εκτεταμένα ψηφιδωτά δάπεδα με τον πολύχρωμο και πλούσιο σε θέματα διάκοσμο τους, η έκταση των οποίων ξεπερνά τα 1.500 τ.μ.
