ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Οι επιπτώσεις του δημογραφικού στην οικονομία

οι-επιπτώσεις-του-δημογραφικού-στην-ο-586198

Του Ευθύμιου Ζιγγιρίδη, BEngMScAMIEEMILT

Η σχέση μεταξύ γονιμότητας και οικονομίας είναι αμφίδρομη και παρουσιάζει ιδιαίτερη δυναμική. Για δεκαετίες η επιστημονική κοινότητα προσπαθεί να αξιολογήσει την επιρροή των δημογραφικών αλλαγών στην οικονομική ανάπτυξη βασισμένη σε τρεις άξονες, ότι η πληθυσμιακές αλλαγές περιορίζουν, προωθούν ή είναι ανεξάρτητες από την οικονομική ανάπτυξη. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, η έρευνα δείχνει να επικεντρώνεται περισσότερο στην αρνητική επιρροή της υπογεννητικότητας, του μειωμένου αριθμού γεννήσεων και της ηλικιακής δομής του πληθυσμού στην οικονομική ανάπτυξη.

Το σκεπτικό του όλου προβλήματος είναι μάλλον προφανές αφού όταν ο πληθυσμός αυξάνεται, αυξάνονται ταυτόχρονα η κατανάλωση αλλά και η εν δυνάμει παραγωγή της εγχώριας αγοράς, ενώ αντίθετα, η γήρανση του πληθυσμού και η αργή ανάπτυξη του εργατικού δυναμικού επιβραδύνουν το ΑΕΠ, οι νέοι σε ηλικία εργασίας καλούνται να στηρίξουν οικονομικά τους ηλικιωμένους και οι δημόσιοι προϋπολογισμοί καταπονούνται κάτω από το βάρος του υψηλότερου κόστους των προγραμμάτων υγείας και συνταξιοδότησης των ηλικιωμένων.

Το δημογραφικό δεν είναι πρόβλημα που αντιμετωπίζει μόνο η Ελλάδα, αλλά ολόκληρη η ΕΕ. Σύμφωνα με έκθεση της Pricewaterhouse Coopers για λογαριασμό του μη κερδοσκοπικού οργανισμού HOPEgenesis καταδεικνύεται ο αντίκτυπος της υπογεννητικότητας στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Είναι απαραίτητο τα επόμενα χρόνια να ληφθούν μέτρα από την Ελλάδα και την ΕΕ προκειμένου να αντιστραφεί η τάση μείωσης του επαγγελματικά ενεργού πληθυσμού. Μεταξύ άλλων, στην έκθεση επισημαίνεται ότι μια μείωση του ρυθμού γονιμότητας και η αύξηση του πληθυσμού άνω των 60 ετών κατά 10%, μειώνει το ρυθμό αύξησης του κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά 5,5%. Αντίθετα υπολογίστηκε ότι για κάθε αύξηση του δείκτη γονιμότητας κατά μία ποσοστιαία μονάδα, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ θα αυξάνεται κατά 2% περίπου. Το σταθερό και θετικό δημογραφικό είναι το πρώτο πράγμα που κοιτάνε οι ξένοι επενδυτές προκειμένου να κάνουν μια μακροχρόνια επένδυση σε μια χώρα, οπότε η επίλυση θα έχει άμεσες και έμμεσες θετικές επιπτώσεις.

Ο Νότος έχει τον χαμηλότερο δείκτη γονιμότητας στην Ευρώπη. Στοιχεία της έρευνας αναφέρουν ότι ουσιαστικά, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες οι γυναίκες αποκτούν λιγότερα παιδιά από όσα απαιτούνται για να μείνει σταθερός ο πληθυσμός τους. Στην κορυφή βρίσκεται η Ισλανδία με δείκτη γονιμότητας 2,2 παιδιών ανά γυναίκα, ακολουθούν η Ιρλανδία (2,08) και η Γαλλία (2,05). Στο Βορρά, η Νορβηγία, η Φινλανδία και η Σουηδία έχουν επίσης υψηλούς δείκτες γονιμότητας. Αντίθετα, η εικόνα είναι τελείως διαφορετική στο Νότο, καθώς Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία είχαν το χαμηλότερο δείκτη γονιμότητας κατά μέσο όρο (1,3 παιδιά ανά γυναίκα) με στοιχεία του 2016. 68η θέση κατέχει η Ελλάδα στη λίστα υπογεννητικότητας

Οι γεννήσεις στην Ελλάδα από το 2008 αγγίζουν την πτώση του 45% – 50%. Από 140.000 γεννήσεις το 2008, φέτος κυμαίνονται στις 75-80.000. Η μετανάστευση έχει παίξει σημαντικό ρόλο, καθώς από το 2010 πάνω από 400,000 νέοι Έλληνες έχουν φύγει από την Ελλάδα. To braindrain οδήγησε την Ελλάδα για πρώτη φορά σε αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων. Σύμφωνα με προβλέψεις δημογράφων, κατά τις επόμενες δεκαετίες στην Ελλάδα θα αντιστοιχούν 63 συνταξιούχοι σε κάθε 100 εργαζόμενους. Ενόψει αυτών των προβλεπόμενων δημογραφικών αλλαγών στην Ελλάδα, και σε κάποια άλλα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μικρότερους βαθμούς, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έκανε λόγο για μελλοντική αύξηση της συντάξιμης ηλικίας στα 70 χρόνια! Με άλλα λόγια, οι πολίτες θα εργάζονται μέχρι τα γεράματά τους.

Αρνητικές υπολογίζεται ότι θα είναι οι επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη, στις αποταμιεύσεις, καθώς και στο βιοτικό τις Ελλάδας από τη συνεχή αύξηση των συνταξιούχων. Οι κάτοικοι της Ελλάδα άνω των 65 ετών αποτελούν το 21% του πληθυσμού της, ποσοστό κατά πολύ υψηλότερο από τον μέσο όρο στην Ευρωζώνη. Εξίσου ανησυχητικό είναι το φαινόμενο ότι ο μέσος αριθμών παιδιών ανά οικογένεια στην Ελλάδα είναι ο χαμηλότερος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επιπρόσθετη ένδειξη ότι το ποσοστό των ηλικιωμένων θα συνεχίσει να αυξάνεται. Την πρώτη πενταετία της μνημονιακής περιόδου παρατηρήθηκαν σημαντικές δημογραφικές ανατροπές. Ο αριθμός των ατόμων σε παραγωγική ηλικία, από 20 έως 64 ετών, μειώθηκε από 7,045 εκατομμύρια άτομα σε 6,789 εκατομμύρια. Το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 20 έως 40 ετών (νέοι σε παραγωγική ηλικία) περιορίστηκε από το 46,05% στο 41,82% επί του συνόλου των εργαζομένων σε παραγωγική ηλικία. Οι αρνητικές εξελίξεις της πρώτης μνημονιακής πενταετίας επιδεινώθηκαν στη διάρκεια της τελευταίας τριετίας. Τα βασικά χαρακτηριστικά της είναι η συνέχιση του braindrain δηλαδή της φυγής των νέων στο εξωτερικό σε αναζήτηση καλύτερης επαγγελματικής και οικονομικής προοπτικής και το άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ θανάτων και γεννήσεων με αποτέλεσμα την επιτάχυνση της μείωσης του πληθυσμού.

Οι ειδικοί του ΔΝΤ εκτιμούν ότι ο δείκτης γονιμότητας, δηλαδή του αριθμού των παιδιών που γεννάει κατά μέσο όρο κάθε γυναίκα μειώθηκε από 1,5% που ήταν προ κρίσης στο 1,3% το 2016 με τάση παραπέρα μείωσης.

Η μείωση του συνολικού πληθυσμού της Ελλάδας, η μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας και η παραπέρα γήρανση του πληθυσμού θα ρίξουν, μακροπρόθεσμα το ρυθμό της οικονομικής ανάπτυξης. Εξαιτίας της αδυναμίας να επιτύχει σταθερή και δυναμική ανάπτυξη το ελληνικό Δημόσιο και γενικότερα η ελληνική οικονομία δεν θα μπορούν να καλύψουν τις χρηματοδοτικές τους ανάγκες από τις διεθνείς αγορές σε ανταγωνιστικά επιτόκια. Έτσι θα γίνει πιο δύσκολη η χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα, ενώ η εξέλιξη του δημόσιου χρέους δεν θα είναι ενθαρρυντική.

Το δημογραφικό πρόβλημα, λοιπόν, έχει πολλές μελλοντικές αρνητικές συνέπειες για την χώρα. Οφείλει η επόμενη κυβέρνηση να αντιστρέψει αυτήν την αρνητική τάση δίνοντας κίνητρα στους νέους ανθρώπους για να δημιουργήσουν οικογένειες. Μεγαλύτερο κίνητρο είναι η γνώση ότι θα μπορεί ένας νέος να αξιοποιήσει τις ικανότητες του στον εργασιακό στίβο ώστε να αμειφθεί ανάλογα και να μπορεί να δημιουργήσει οικογένεια με πολλά παιδιά. Επίσης οι νέοι πρέπει να γνωρίζουν ότι θα δουλεύουν για να αναπτυχθούν οι ίδιοι, χωρίς να έχουν μεγάλο συνεταίρο το κράτος, και να συμβάλλουν στην ανάπτυξη του κράτους με λογικούς συντελεστές φορολόγησης και ασφάλισης. Η παρούσα κυβέρνηση το μόνο που πέτυχε είναι να επιβαρύνει ακόμη περισσότερο το ήδη προβληματικό δημογραφικό ζήτημα. Ο επόμενος πρέπει να δώσει μεγάλη προσοχή σε αυτό το θέμα γιατί αφορά το μέλλον της Ελλάδας.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου