ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΑ ΘΕΡΙΝΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ 100 ΧΡΟΝΙΑ
Είθισται στις καθιερωμένες πλέον «Καλοκαιρινές Αναδρομές» μας, από τούτη εδώ τη στήλη, να μνημονεύουμε πτυχές της θερινής καθημερινότητας πριν από 100 χρόνια ή άλλο ακριβή αριθμό δεκαετιών, ώστε να πληροφορούμαστε πώς περνούσαν οι παλιοί Βολιώτες τα καλοκαίρια τους. Σε τούτο τον κανόνα υπακούει και η σημερινή μας αναφορά με την παρουσίαση κάποιων γεγονότων και καταστάσεων από το καλοκαίρι του 1921, δηλαδή ακριβώς έναν αιώνα πρωτύτερα. Σταχυολογούμε ορισμένα δημοσιεύματα της εφημερίδας ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, που άπτονται των καλοκαιρινών δραστηριοτήτων και παρουσιάζουν ενδιαφέρον.
***
Η πλαζ του Αναύρου ήταν εκείνα τα χρόνια ακόμη η μοναδική οργανωμένη παραλία, από τα τέλη του 19ου αιώνα, για τα θαλάσσια «λουτρά» και συγκέντρωνε πλήθη λουόμενων. Τα μπάνια πραγματοποιούνταν με συγκεκριμένους κανόνες από τις υπερθαλάσσιες χαρακτηριστικές καμπίνες, χωριστά για γυναίκες και άντρες. Οι διάφορες άλλες παραλίες δεν ήταν βέβαια προσβάσιμες, αν και την ίδια περίπου εποχή είχαν αρχίσει να εμφανίζονται τα μικτά, ελεύθερα μπάνια στις παρακείμενες ακτές της πλαζ του Αναύρου, αλλά και απέναντι στα Πευκάκια, όπου η αστυνόμευση ήταν πιο δύσκολη. Εκεί λειτουργούσε από το 1919 το ομώνυμο κέντρο, που συγκέντρωνε πολλούς Βολιώτες τόσο την ημέρα, όσο και το βράδυ. Κάθε χρόνο για το ξεκίνημα της θερινής περιόδου η πλαζ του Αναύρου ανακοίνωνε νωρίς – νωρίς την έναρξη λειτουργίας της, διαφημίζοντας τις πλούσιες παροχές, που θα απολάμβαναν οι επισκέπτες της, τόσο στο μπάνιο τους, όσο και στο παραθαλάσσιο κέντρο. Στη σχετική ανακοίνωση του 1921 διαβάζουμε:
«Σαιζόν Αναύρου
Από της Κυριακής του Πάσχα εγκαινιάζεται η θερινή σαιζόν του Αναύρου υπό την νέαν διεύθυνσιν των κ.κ. Αθαν. Ι. Ανδρεοπούλου και Γ. Υφαντή. Το καφεστιατόριον του Αναύρου καθίσταται απαράμιλλον εν τη πόλει μας κέντρον. Ολα τα είδη καθαρά εκλεκτώτατα, τέλεια. Διά τας ημέρας του Πάσχα εξαιρετική ετοιμασία διά γεύματα» (17/4).
Οπως βλέπουμε, η έναρξη της θερινής σεζόν πραγματοποιούνταν αρκετά νωρίς, από τις μέρες του Πάσχα, που, με σύμμαχο τον καλό καιρό, αναμενόταν αυξημένη κίνηση στο κέντρο της πλαζ. Τα μπάνια άρχιζαν λίγο αργότερα.
***
Ομοίως νωρίς, από τον Μάιο, άρχιζαν και οι διάφορες θαλάσσιες εκδρομές με μηχανοκίνητα σκάφη, σε διάφορους παράλιους οικισμούς του Παγασητικού. Τότε, στις αρχές της δεκαετίας του ’20, προσδιορίζεται και η πρώτη παρουσία των βενζινακάτων, οι γνωστές βενζίνες του Βόλου, που μετέφεραν κόσμο στα Πευκάκια κυρίως και τον Αναυρο, αλλά και σε άλλους κοντινούς προορισμούς σε τακτικά ή έκτακτα δρομολόγια:
«Θαλασσινές εκδρομές
Από σήμερα αρχίζει τακτικές εκδρομές και έκτακτα ταξείδια η Νέα Ερμιόνη. Πράκτωρ ο κ. Πάνος Νόνης» (10/5).
Πιθανότατα το σκάφος Νέα Ερμιόνη να ήταν μια από τις πρώτες βενζίνες, που εμφανίστηκαν στον Βόλο. Ισως όμως να πρόκειται για κάποιο μεγαλύτερο μηχανοκίνητο σκαρί ή μικρό ατμόπλοιο από εκείνα που εκτελούσαν δρομολόγια και εκδρομές στον Παγασητικό, την ίδια πάνω κάτω περίοδο, όπως τα Νίνα και Κέφαλος που συναντούμε σε διάφορες καταχωρίσεις. Αλλωστε δεν γίνεται λόγος για δρομολόγια σε Πευκάκια ή Αναυρο, όπως επισημαίνεται σε κατοπινές ανακοινώσεις άλλων σκαφών.
***
Δεν λείπουν όμως και τα απρόοπτα στις αρχές του καλοκαιριού, το 1921, με την εμφάνιση ενός όχι και τόσο συνηθισμένου φαινόμενου:
«Φάλαιναι εν τω Παγασητικώ
Από της παρελθούσας Κυριακής δύο φάλαιναι μεγάλων διαστάσεων κυκλοφορούν από Τρίκερι μέχρι Χόρτου. Φαίνεται ότι αυταί εισήλθον εις τον κόλπον μας παρακολουθούσαι κανένα ατμόπλοιον. Μετά περιεργείας παρακολουθείται το θέαμα της αναδύσεως αυτών και της εκτινάξεως στήλης ύδατος» (27/5).
***
Στα καλοκαιρινού τύπου δημοσιεύματα εντάσσονται και οι ανακοινώσεις για την έναρξη λειτουργίας εξοχικών κέντρων, παραθαλάσσιων, αλλά και στα ενδότερα, όπως το παρακάτω στην περιοχή του Διμηνίου:
«Εξοχικόν καφενείον
Εις την θέσιν Λάμιαν ανοίγει από της προσεχούς Κυριακής τας πύλας του το εξοχικόν καφενείον του κ. Γεωργίου Βλαχογιάννη, εν τω οποίω θα ευρίσκωσιν οι προσερχόμενοι πλην του καθαρού και ανόθευτου καφέ, και διάφορα άλλα ποτά και γλυκά ως και αφθονίαν μεζέδων. Νερό δε περίφημο και ευφημισμένο τοιούτο της Λάμιας, ανώτερον του πάγου» (16/7).
Πράγματι, τα κέντρα αυτά, που δεν βρίσκονταν σε κάποια παραλία, αλλά σε δροσερά και ισκιωμένα σημεία, χαρακτηρίζονταν ως οάσεις δροσιάς και προτιμούνταν από πολύ κόσμο, που δεν είχε τη δυνατότητα να μεταβαίνει στη θάλασσα.
***
Το καλοκαίρι, ως εποχή ξηρότητας και υψηλών θερμοκρασιών, προκαλούσε, όπως και σήμερα, ποικίλα προβλήματα. Ενα σοβαρό ζήτημα, που προέκυπτε εκείνα τα χρόνια, ήταν και η σκόνη στους χωμάτινους ή σκυροστρωμένους δρόμους της πόλης. Φαίνεται πως η αρμόδια υπηρεσία του Δήμου Παγασών δεν έκανε συχνή χρήση του καταβρεχτήρα ακόμη και σε κεντρικές οδούς, με αποτέλεσμα να προκαλείται δυσφορία στον κόσμο. Το πρόβλημα ήταν σοβαρό και επιβαλλόταν να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, όπως καταγγέλλεται στο παρακάτω καυστικό σχόλιο:
«Το κατάβρεγμα
Με την παραμικράν πνοήν του ανέμου, σύννεφα σκόνης υψώνονται εις τους δρόμους της πόλεώς μας και την παραλίαν. Η δημοτική αρχή δεν φρονεί ότι αυτό δεν είναι καθόλου όχι μόνον κολακευτικόν διά την πόλιν μας, αλλ’ ουδέ καν συντελεστικόν της δημοσίου υγείας; Και δεν νομίζει ότι το κατάβρεγμα πρέπει να γίνη κάπως συχνότερον; Εκτός εάν γελασθέντες από τον βροχερόν Ιούνιον αναθέσαμεν εις τον ουρανόν την υπηρεσίαν του καταβρέγματος και ευρισκόμεθα εις αδυναμίαν να τον κηρύξωμεν… έκπτωτον, διά να ανεβάσωμεν εκεί επάνω άλλον καταλληλότερον!» (13/7).
***
Για τις εξοχικές, θρησκευτικές πανηγύρεις του καλοκαιριού έχουμε κάνει λόγο και σε άλλες παλιότερες αναδρομές, καθώς αποτελούσαν ιδιαίτερα γεγονότα, προσφιλή στον κόσμο ως διέξοδοι της καθημερινότητας με ευκαιρία ωραίας εκδρομής για προσκύνημα, αλλά και διασκέδασης, αφού συχνά συνοδεύονταν και με λαϊκό πανηγύρι. Μια τέτοια σπουδαία εορτή, όπως έχουμε ξαναπεί, ήταν και τότε εκείνη του Προφήτη Ηλία στον ομώνυμο λόφο πάνω από τις Αλυκές, «παρά τας αρχαίας Παγασάς». Ενημερωτικές ανακοινώσεις δημοσιεύονταν τόσο κατά τις παραμονές της πανήγυρης, όσο και ανήμερα ή και την επομένη ακόμα με περιγραφή των γεγονότων. Η καταχώριση στις 20/7/1921 παρουσιάζει και μια επιπλέον ιδιαιτερότητα, καθώς επικρατεί ένα άκρως φιλοβασιλικό κλίμα, απότοκο της επαναφοράς του βασιλιά Κωνσταντίνου (από τις 6/12/20) στον θρόνο. Η νέα πολιτική κατάσταση που έχει διαμορφωθεί συνεχίζει τον Εθνικό Διχασμό, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν. Οι νίκες, που αναφέρονται στο δημοσίευμα, αφορούν βέβαια στις επιχειρήσεις στο μέτωπο της Μικρασίας, έναν χρόνο πριν την οδυνηρή κατάρρευσή του:
«Θρησκευτική Πανήγυρις του Προφήτου Ηλιού (παρά τας αρχαίας Παγασάς)
Σήμερον εορτήν του Προφήτου Ηλιού εορτάζει και πανηγυρίζει ο παρά τον λόφον της Αλυκής φερώνυμος ναός του Προφήτου Ηλιού. Σήμερον την 8 ½ π.μ. άρχεται η λειτουργία παρατεινομένη μέχρι της 12ης μεσημβρινής. Χάριν των προσκυνητών κατά την ώραν της λειτουργίας θα τελεσθή δοξολογία διά τας περιλάμπρους νίκας του γενναίου, ενδόξου στρατού μας και του Δαφνοστεφούς τρισενδόξου Στρατηλάτου Βασιλέως μας Κωνσταντίνου και ολοκλήρου της βασιλικής οικογενείας. Παρακαλούνται οι φιλέορτοι και φιλόθρησκοι χριστιανοί, ίνα διά της παρουσίας των τιμήσουν την αγίαν εορτήν διά την οποίαν έχουν καταβληθή πάντα τα κατάλληλα μέσα ασφαλείας και υδρεύσεως των προσκυνητών παρά του ιδρυτού και επιτρόπου κ. Ανδρέου Α. Χριστοπούλου. Η πανήγυρις θα διαρκέση καθ’ όλην την ημέραν με εξαιρετικήν μεγαλοπρέπειαν. Οι επίτροποι» (20/7).
Ως ιδρυτής του εξοχικού ναού και έχων την ευθύνη της εορτής επίτροπος αναφέρεται ο Ανδρέας Χριστόπουλος, μεγαλύτερος αδερφός του γνωστού λαϊκού ζωγράφου, Νίκου. Η ίδια επισήμανση παρατίθεται και στις αντίστοιχες δημοσιεύσεις άλλων ετών εκείνα τα χρόνια.
***
Δεν λείπουν από την καλοκαιρινή καθημερινότητα και οι πεζοπορικές διαδρομές σε δροσερούς οικισμούς έξω από την πόλη, ανηφορίζοντας προς το Πήλιο. Οταν η αφόρητη ζέστη καθιστούσε αδύνατη την παραμονή μέσα στον Βόλο, κάτι τέτοιες εξορμήσεις αποτελούσαν εύκολη και ανακουφιστική λύση. Να πώς περιγράφει «πεζοπόρος» τη μετάβασή του στη περιοχή του Ανω Βόλου, όπου βρίσκει τη δροσιά που επιζητούσε, μαζί με την περιποιητική φιλοξενία των ντόπιων:
«Απ’ τα χωριά του Πηλίου – Ανω Βόλος
Η ζέστη ήταν φρικτή. Ούτε φύλλο δεν κουνιότανε. Τα τσιτσίρια βαζοκοπούσαν. Εγώ, στιγμιαία έξαψη, παραφορά ή τρελό, όπως θέλετε, κίνησα για τον Ανω Βόλο. Πήγα στην Αγία Τριάδα. Το μονοπάτι που μ’ έφερε, σα φίδι ανέβαινε μέσα από τις ελιές ίσαμε τα σπίτια… Ο κόσμος περιποιητικός. Το χωριό καλό, περιποιημένο, ώμορφο. Ο πρόεδρός του δραστήριος. Με δέχτηκαν σε ένα σπίτι λίγο γνωστό μου. Ολοι περιποιητικοί με καταϋποχρεώνουν. Στα ελληνικά χωριά μένει ακόμα το αίσθημα της φιλοξενίας των προγόνων μας και έχει θέσιν ακόμα ο ξένιος Ζεύς… Κατενθουσιασμένος και με άριστες εντυπώσεις άφησα το δροσερό χωριό… Πεζοπόρος» (20/7).
Ανάλογα δημοσιεύματα συναντούμε συχνά στις σελίδες του τοπικού Τύπου.
***
Αυτά και πολλά άλλα συνέβαιναν το καλοκαίρι του 1921. Σήμερα, 100 χρόνια μετά, παλεύουμε ακόμη να ξεφύγουμε από τον κορονοϊό!
Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗ, Μέλους της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών
