Γρηγόρης Καρταπάνης: Θαλασσινές ειδήσεις 1920 – 1926

γρηγόρης-καρταπάνης-θαλασσινές-ειδή-592585

Πολλές φορές οι διάφορες ειδήσεις και τα κάθε λογής δημοσιεύματα, που συναντούμε στις παλιές τοπικές εφημερίδες, παρουσίαζαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, προσελκύοντας και τον σημερινό αναγνώστη, έστω και με … καθυστέρηση κάποιων δεκαετιών ή ακόμη και ενός περίπου αιώνα. Ανάλογα με τη θεματολογία τους και βέβαια με τη χαρακτηριστική γραφή της εποχής, παραμένουν ελκυστικά αναγνώσματα, που μεταφέρουν στο σήμερα γεγονότα, καταστάσεις και απόψεις, ζωντανά και παραστατικά αποδίδοντας την αναλλοίωτη εικόνα μιας μακρινής καθημερινότητας. Μια ξεχωριστή κατηγορία αποτελούν οι δημοσιεύσεις θαλασσινού περιεχομένου με ιστορίες και ζητήματα από την αντίστοιχη δραστηριότητα σε όλες τις εκφάνσεις, με δεδομένο το ενδιαφέρον του περιπετειώδους, επίπονου και επικίνδυνου ναυτικού βίου. Είναι επίσης γνωστό πως ο γράφων δείχνει μια ιδιαίτερη προτίμηση σε αυτού του είδους τα δημοσιεύματα, για αυτό και έχουν παρουσιαστεί, σε τούτη εδώ τη σελίδα, κι άλλες φορές ποικίλες ειδήσεις θαλασσινής θεματολογίας, ενίοτε σκόρπιες, χωρίς ενιαίο θεματικό άξονα, αλλά ενδιαφέρουσες και αξιοπερίεργες, με έντονη την παρουσία του υγρού στοιχείου. Ετσι και σήμερα θα παρουσιάσουμε μια σειρά τέτοιων παλιών δημοσιεύσεων από τη χρονική περίοδο 1920 – 1926 και τα φύλλα της εφημερίδας Ταχυδρόμος.

***

Συχνά οι τοπικές εφημερίδες αναφέρονται και στις χειμωνιάτικες κακοκαιρίες, που επέφεραν ένα σωρό δυσκολίες, ιδίως όταν η ένταση των φαινομένων ήταν ακραία. Περιγράφεται η κατάσταση σε στεριά και θάλασσα με τις ταλαιπωρίες που υφίστανται οι κάτοικοι των περιοχών που πλήττονται. Ετούτα τα δημοσιεύματα, άλλοτε διεξοδικά και άλλοτε πιο σύντομα, αποδίδουν μια παραστατική εικόνα της χειμερινής καθημερινότητας. Ετσι και το παρακάτω δημοσίευμα με τίτλο: «Η χιονοθύελλα – σφοδρά θαλασσοταραχή», αφού πρώτα αναφέρεται στην πυκνή χιονόπτωση στο Πήλιο και τα ενδότερα της Θεσσαλίας (στον Βόλο ήταν πιο αραιή), όπου προκάλεσε σημαντικά προβλήματα κυρίως στις συγκοινωνίες, συνεχίζει με την αντίστοιχη εικόνα στη θάλασσα: «Εις το πέλαγος επικρατεί από της προχθεσινής νυκτός σφοδρά θαλασσοταραχή. Το ατμόπλοιον Ελβίρα ηναγκάσθη να επαναπλεύσει εις τον λιμένα μας, μη δυνηθέν, λόγω της πυκνής ομίχλης αφ’ ενός και της τρικυμίας αφ’ ετέρου, να συνεχίσει τον πλουν. Διά τον λόγον αυτόν δεν απέπλευσε χθες το ατμόπλοιον Καλλιόπη» (25/1/1924).

Οι βαριές κακοκαιρίες πάντοτε προκαλούσαν αρρυθμίες στα ακτοπλοϊκά δρομολόγια με αναβολή απόπλου, επιστροφή στο λιμάνι και άλλες αναπόφευκτες καθυστερήσεις.

***

Δεν απουσιάζουν από την ειδησεογραφία και τα ναυτικά ατυχήματα ή δυστυχήματα. Διάφορα περιστατικά άλλοτε με υλικές μόνο ζημιές και άλλοτε με θύματα, που βέβαια καταδείχνουν τους κινδύνους της θαλασσινής δραστηριότητας σε όλες της τις πτυχές. Σε δημοσίευμα με τίτλο «Τραγικόν δυστύχημα» περιγράφεται ο φρικτός θάνατος μηχανικού σε ατμόπλοιο, όταν εν πλω προσπάθησε να επιδιορθώσει μία απρόσμενη και όχι σοβαρή βλάβη: «Χθες επί του ατμόπλοιου Παναγία τραγικόν δυστύχημα έλαβε χώραν υπό τας ακολούθους περιστάσεις. Ενώ το ατμόπλοιον τούτο έπλεε μεταξύ Σκοπέλου και ακρωτηρίου Τρικκέρων, ο μοχλός του ατμοφράκτου της μηχανής έπεσε εντός του κύτους, ο θερμαστής Δημ. Πιλαρινός προσπάθησε αρχικώς να τον ανασύρη διά λοστού, αλλά δεν το κατόρθωσε. Ως εκ τούτου ηναγκάσθη να σταματήση την μηχανήν και προσπάθησε ν’ ανασύρει τον μοχλόν διά των χειρών του. Αλλά την ώραν κατά την οποίαν εις την εργασίαν ταύτην απησχολείτο, η ατμομηχανή του ατμοπλοίου αυτομάτως εκινήθη και τότε ο θερμαστής έυρεν οικτρόν θάνατον. Η κεφαλή του συνεθλίβη τελείως και ο θάνατος επήλθεν αμέσως. Ο ατυχής Δημ. Πιλαρινός ήτο ηλικίας 28 ετών, κατήγετο εκ Κεφαλληνίας και επρόκειτο την προσεχήν Κυριακήν να τελέση τους γάμους του εν Πειραιεί. Η κηδεία του εγένετο το απόγευμα εις την πόλιν μας» (12/2/1925). Πρόκειται για μια από τις τραγικότερες περιπτώσεις απώλειας ναυτικού, που έχουμε επισημάνει στις θαλασσινές ειδήσεις.

***

Αντίθετα, χωρίς θύματα επήλθε η σύγκρουση πλοίου των τοπικών ακτοπλοϊκών γραμμών με άλλο σκάφος κοντά στο Τρίκερι, αν και το δεύτερο, προφανώς μικρότερο, βυθίστηκε και οι ναυαγοί περισυνελέγησαν από το ατμόπλοιο. Τέτοια περιστατικά συγκρούσεων στον δίαυλο του Τρικερίου συναντούμε αρκετά, που βέβαια προέρχονταν από την κακή τήρηση των κανόνων ασφαλούς ναυσιπλοΐας: «Σύγκρουσις ατμοπλοίων. Το αναχωρήσαν την 20 τρέχοντος διά Πειραιά, ατμόπλοιον Κέφαλος, συνεκρούσθη, έξωθεν των Τρικκέρων μεθ’ ετέρου πλοίου, το οποίον και κατεβυθίσθη. Οι επιβαίνοντες ναυτικοί διεσώθησαν. Του ατμοπλοίου Κέφαλος δεν επέβαινον επιβάται. Σχετικών ανακρίσεων επελήφθη το Λιμεναρχείον Πειραιώς» (30/7/1926).

***

Εχουμε κάνει λόγο κάποιες φορές παλιότερα για φονικά απομεινάρια στη θάλασσα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που επέφεραν οδυνηρά ναυάγια με πλήθος θυμάτων. Βέβαια επρόκειτο για «αδέσποτες» νάρκες, που αποκομμένες από τα οργανωμένα ναρκοπέδια διέφευγαν από τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των ναρκαλιευτικών ή άλλες μαγνητικές και ακουστικές, που επίσης παρέμεναν ανεύρετες. Τέτοια όμως απομεινάρια υπήρξαν και από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που οι νάρκες χρησιμοποιήθηκαν (όπως και οι τορπίλες) για πρώτη φορά σε ευρεία κλίμακα και εντοπίζονταν κάποιες παρασυρμένες σε ακτή. Στα δύο δημοσιεύματα που ακολουθούν γίνεται λόγος για «περιπλανώμενες τορπίλες». Βέβαια πρόκειται για νάρκες με προφανή τη σύγχυση ανάμεσα στα δύο «ύφαλα όπλα», που εμφανίζονται περίπου ταυτόχρονα και ο πολύς κόσμος δεν γνώριζε τη διαφορά. Αλλωστε οι τορπίλες, όταν δεν είχαν εκραγεί είτε από κακή λειτουργία, είτε από μη ανεύρεση στόχου, όντας βαριές επικάθονταν στον βυθό, σε αντίθεση με τις νάρκες, που όταν αποκοπούν από το αγκύριό τους ανέρχονται στην επιφάνεια. Διαβάζουμε στον Ταχυδρόμο στις 7/11/1925: «Εκβρασμός τορπίλλης εις την παραλίαν της Συκής. Ως μας γράφουν εκ Συκής εις την εκεί αμμώδη παραλίαν και ακριβώς εις την θέσιν Πανταζή εξεβράσθη προ ημερών υπό της θαλάσσης τορπίλλη, ήτις μέχρι της στιγμής δεν μετεφέρθη εκείθεν και οι κάτοικοι αναφέρθησαν εις την αστυνομικήν αρχήν της Αργαλαστής. Η παραμονή της τορπίλλης εις την παραλίαν είναι επικίνδυνος διότι το μέρος αυτό είναι πολυσύχναστον προπαντός δε από μικρά παιδιά».

Η απομάκρυνσή της δεν ήταν εύκολη δουλειά, αφού απαιτούνταν ειδικοί πυροτεχνουργοί για την εξουδετέρωση ή την ελεγχόμενη έκρηξή της. Δύο μήνες αργότερα έχουμε και νέα εμφάνιση νάρκης, ετούτη τη φορά στη Σκόπελο, η οποία εξερράγη καθώς προσέκρουσε μάλλον σε βραχώδη ακτή, ευτυχώς χωρίς να προκληθούν θύματα: «Εκβρασμός τορπίλλης εις Σκόπελον. Ο σταθμάρχης Σκοπέλου τηλεγραφικώς αναφέρει ότι εις την θέσιν Χλιά της περιφέρειας Σκοπέλου εξερράγη άνευ δυστυχημάτων περιπλανώμενη τορπίλλη προσκρούσασα επί της ακτής» (3/2/1926).

***

Τα περίεργα περιστατικά δεν λείπουν από τις θαλασσινές ειδήσεις, όπως το επόμενο που αναφέρεται στην εμφάνιση περίεργων κητών, αγνώστου είδους, μέσα στον Παγασητικό. Για την παρουσία καρχαριοειδών ή άλλων ασυνήθιστων ψαριών (π.χ. φεγγαρόψαρα) έχουμε κάνει λόγο σε ορισμένα παλιότερα δημοσιεύματά μας, ψάρια που προκαλούσαν φόβο σε αλιείς και κολυμβητές, ενώ εκδίδονταν και σχετικές ανακοινώσεις μέτρων προστασίας από το Λιμεναρχείο. Οταν το φαινόμενο έπαιρνε διαστάσεις, οργανώνονταν επιχειρήσεις καταδίωξης ή αλίευσής τους με πενιχρά εννοείται αποτελέσματα. Τα αλλόκοτα, τρομακτικά πλάσματα, που αναφέρονται στο σχετικό δημοσίευμα, παραμένουν απροσδιόριστα ως προς την ταυτότητά τους και πιθανολογείται η έλευσή τους από άλλες θάλασσες λόγω της διαφοροποίησης των συνθηκών διαβίωσής τους, δηλαδή της κλιματικής αλλαγής. Ανάλογα φαινόμενα είχαν παρουσιαστεί και κάποια χρόνια νωρίτερα:

«Τα κήτη του Παγασητικού. Εις τας εφημερίδας ανεγράφη ότι μεγάλα κήτη εμποιούντα τρόμον ανεφάνησαν εντός του Παγασητικού Κόλπου. Τα κήτη ταύτα συνήθως ζώσιν εις τας μεγάλας θάλασσας, φαίνεται δε ότι ένεκα των παρατεταμένων πάγων απεμακρύνθησαν των θαλασσών των, εισήλθον εις την Μεσόγειον κι έφθασαν εις το Αιγαίον Πέλαγος. Το τοιούτον δεν συμβαίνει πρώτην φοράν. Προ 30 ίσως και πλέον ετών παρόμοιον κήτος περιεπλανάτο περί την Σκιάθον ή Σκόπελον όπου επιτέλους και εφονεύθη. Το δέρμα του όμως, οι σάρκες του και ο σκελετός του δεν εγνώσθη τι απέγιναν. Εξ’ όλου όμως εκείνου του κήτους, ο μακαρίτης Νικ. Αποστολίδης, καθηγητής ζωολογίας εν τω Πανεπιστήμιω, κατόρθωσε να περισώση έναν όδοντα, έχοντα μήκος 10 εκ. μέτρου και διάμετρο 3 περίπου» (4/6/1921).

***

Το συμβάν που ακολουθεί δεν είναι θαλασσινό, αφού σημειώθηκε στο εσωτερικό της Μαγνησίας, αλλά μπορεί έμμεσα να εκληφθεί ως τέτοιο, επειδή μεταφέρθηκαν βάρκες από τον Βόλο στον κάμπο, ο οποίος από τις πλημμύρες έγινε… θάλασσα. Η παρατεταμένη και σφοδρή βροχόπτωση προκάλεσε έντονα πλημμυρικά φαινόμενα με αποκλεισμό χωριών και μετατροπή αγροτικών εκτάσεων σε απέραντη λίμνη. Οπότε για τη διάσωση και τον απεγκλωβισμό όσων κινδύνευαν και τη μεταφορά τους σε ασφαλείς περιοχές επιστρατεύτηκαν «λέμβοι εκ Βόλου», μιας και όπως φαίνεται αποτελούσαν τη μόνη σίγουρη λύση. Δεν διευκρινίζεται αν επρόκειτο για λιμναίου τύπου βάρκες με επίπεδη καρίνα και μικρό βύθισμα (όπως στην Κάρλα), κατάλληλες για μια τέτοια περίπτωση ή για κανονικές … θαλασσινές. Πιθανότερο το δεύτερο, αφού σημειώνεται πως μεταφέρθηκαν από τον Βόλο. Διαβάζουμε σχετικά: «Λέμβοι εκ Βόλου. Την μεσημβρίαν εστάλησαν εκ Βόλου 7 λέμβοι αι οποίαι ωδηγήθησαν εις τα πέριξ αποκλεισμένα χωριά και περιβόλια προς διάσωσιν των κινδυνευόντων ανθρώπων και προβάτων. Μέχρι της στιγμής δεν υπάρχουν θύματα. Λέγεται μόνον ότι παρά το Τσίστιον(;) επνίγησαν δύο αγωγείς» (8/12/1920). Ετούτα τα ολίγα για τη σημερινή θαλασσινή αναδρομική ειδησεογραφία.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου