Με τον όρο σχολικό εκφοβισμό αναφερόμαστε στην εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.
Ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να πάρει διάφορες μορφές μεταξύ των μαθητών:
Συναισθηματικός: αρνητικές φήμες, περιθωριοποίηση από την ομάδα των συνομηλίκων, μειωτικά σχόλια, κλπ.
Ηλεκτρονικό bullying (cyberbullying): εκφοβισμός μέσω κινητού τηλεφώνου ή του διαδικτύου.
Για ποιούς λόγους ένα παιδί μπορεί να δέχεται επιθέσεις εκφοβισμού και βίας στο σχολείο;
Το παιδί που δέχεται επιθέσεις εκφοβισμού δεν έχει κάνει κάτι λανθασμένο που να δικαιολογεί την εκδήλωση τέτοιου είδους συμπεριφορών εναντίον του.
Στόχος των παιδιών που εκφοβίζουν είναι το “διαφορετικό” (π.χ. το χρώμα του δέρματος, η εθνικότητα, το φύλο, το βάρος, η σχολική επίδοση, η κοινωνική συστολή, κ.α.).
Ο καθένας μπορεί να γίνει στόχος εκφοβιστικών και βίαιων συμπεριφορών σε κάποια φάση της ζωής του και συνεπώς το συγκεκριμένο φαινόμενο μας αφορά όλους.
Για ποιους λόγους κάποιοι μαθητές αναπτύσσουν εκφοβιστικές και βίαιες συμπεριφορές;
Συχνά αποδεικνύεται ότι οι μαθητές που εκφοβίζουν ήταν και οι ίδιοι αποδέκτες εκφοβιστικών και βίαιων συμπεριφορών.
Οι μαθητές που αναπτύσσουν εκφοβιστικές και βίαιες συμπεριφορές αντλούν μια αίσθηση ανωτερότητας καθώς αντλούν ισχύ και δύναμη από τις συγκεκριμένες μορφές συμπεριφοράς.
Στοχεύουν στο να τραβήξουν την προσοχή, να τύχουν αποδοχής και να γίνουν περισσότερο δημοφιλείς από ότι ήταν στο παρελθόν (αντίθετα η πλειοψηφία της μαθητικής κοινότητας τους φοβάται και προσπαθεί να τους αποφύγει).
Σε μια προσπάθεια σκιαγράφησης της προσωπικότητας των μαθητών που εκφοβίζουν και των μαθητών που εκφοβίζονται καταλήγουμε στα εξής συμπεράσματα:
Oι μαθητές – θύτες σχολικού εκφοβισμού παρουσιάζουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά προσωπικότητας:
Έχουν έντονη, παρορμητική προσωπικότητα και είναι ιδιαίτερα εξωστρεφείς
Είναι παιδιά που δεν δείχνουν ανοχή στη διαφορετικότητα
Συνήθως είναι άτομα χειριστικά
Εναλλάσσονται σε ρόλους θύτη-θύματος
Δικαιολογούν τις πράξεις τους ως πρόκληση του θύματος
Έχουν στοιχεία ναρκισσιστικής προσωπικότητας.
Oι μαθητές – θύματα σχολικού εκφοβισμού συνήθως:
Είναι τα παιδιά που εκδηλώνουν ανασφάλειες, είναι αγχώδη, μοναχικά κι παρουσιάζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση (τα λεγόμενα παθητικά θύματα)
Είναι τα αντιδραστικά παιδιά, που είναι συνήθως αδέξια, αυθόρμητα και συχνά υπερκινητικά με δυσκολία συγκέντρωσης (τα λεγόμενα προκλητικά θύματα)
Τις περισσότερες φορές οι μαθητές-θύματα ανήκουν σε μειοψηφική ομάδα (όσον αφορά την εθνικότητα, θρήσκευμα, αναπηρία, σεξουαλικός προσανατολισμός, σωματική εμφάνιση, παχυσαρκία, κλπ).
Ο ρόλος των γονέων είναι πολύ σημαντικός στην προσπάθεια εξάλειψης του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού αλλά και στην πρόληψή του. Οι γονείς χρειάζεται:
Nα εξασφαλίζουν κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης και ελευθερίας λόγου.
Να ενθαρρύνουν συνεχώς το παιδί να μιλάει για το πρόβλημα που το απασχολεί και να μη φοβάται.
Να ενθαρρύνουν το παιδί να δημιουργεί ουσιαστικές φιλικές σχέσεις.
Να μην αγνοούν και να μην ανέχονται τον εκφοβισμό.
Να φροντίζουν το παιδί να βρίσκει διεξόδους και να εκτονώνει δημιουργικά την ενεργητικότητα του.
Να παρέχουν ασφάλεια και συναισθηματική στήριξη στο παιδί καθώς και ενίσχυση της αυτοεκτίμησης/αυτοπεποίθησής του.
Να μη διστάσουν να συμβουλευτούν ειδικό, όταν νιώθουν ότι δεν μπορούν να βοηθήσουν επαρκώς.