Η προσάραξη του α/π Βόλος και τα προβλήματα στον φάρο
Στις 27/9/2020 δημοσιεύσαμε σε τούτη εδώ τη στήλη επετειακού χαρακτήρα σημείωμα για την κατασκευή και την αφή του φάρου πάνω στον ύφαλο Λευτέρη, στο μπουγάζι Μαγνησίας – Σκιάθου, ακριβώς 100 χρόνια πρωτύτερα. Στην εκατόχρονη φωτεινή παρουσία του ο φάρος ετούτος συνδέεται με αρκετά ατυχή περιστατικά, προσαράξεις και ναυάγια. Σημαντικότερη θεωρείται η πενταετής περίπου περιπέτεια με το ναυάγιο του α/π Βόλος στις αρχές της δεκαετίας του ‘30, όταν ο φάρος απειλήθηκε ακόμη και με κατάρρευση της όλης κατασκευής, που με τόσους κόπους πραγματοποιήθηκε, όπως είδαμε, στα 1920.
***
Ολα τα έγγραφα της δεκαετίας του ‘30, στον φάκελο του φάρου Λευτέρης, στο αρχείο της Υπηρεσίας Φάρων, αναφέρονται στο ναυάγιο του α/π Βόλος, που προκάλεσε αρκετά προβλήματα, απειλώντας την κατασκευή ακόμη και με κατάρρευση. Μάλιστα είναι τοποθετημένα σε χωριστό υποφάκελο με την ένδειξη του ναυαγίου, καθώς αφορούν στο συγκεκριμένο γεγονός και την πενταετή περίπου «παρενόχληση» του φάρου. Το φορτηγό ατμόπλοιο Βόλος της ανατολικής γερμανικής γραμμής DLL προσάραξε πάνω στον Λευτέρη κατά τη διάρκεια κακοκαιρίας το βράδυ της 20ής Φεβρουαρίου του 1931. Είχε αναχωρήσει νωρίτερα από τον Βόλο με προορισμό τη Θεσσαλονίκη, παρά τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, που χειροτέρεψαν ραγδαία, αφότου το πλοίο βγήκε από τον Παγασητικό. Ο καπετάνιος αποφάσισε να συνεχίσει το ταξίδι παρ’ ότι ο πλους γινόταν με πολύ κόπο από τον αέρα και τον κυματισμό, που μείωναν στο ελάχιστο την ταχύτητα του πλοίου. Σα να μην έφτανε η φουρτούνα, προέκυψε και βλάβη της μηχανής, με αποτέλεσμα το καράβι, έρμαιο των κυμάτων, να πέσει πάνω στον Λευτέρη από την ανατολική του πλευρά. Προφανώς ο καπετάνιος βλέποντας πως δεν μπορούσε να κατευθυνθεί βόρεια προς τη Θεσσαλονίκη, επειδή φυσούσαν θυελλώδεις ΒΑ-Α άνεμοι, ανάστρεψε προς τη Σκιάθο αναζητώντας καταφύγιο. Το σβήσιμο της μηχανής, όμως, ενώ πλησίαζε προς τη Σκιάθο, άφησε το πλοίο ακυβέρνητο και τα κύματα το παρέσυραν πάνω στον Λευτέρη (1). Αμεσα προσέτρεξε για βοήθεια ναυαγοσωστικό, που παρέλαβε το πλήρωμα και μόνον ο καπετάνιος, ο μηχανικός και ο ασυρματιστής παρέμειναν στο καράβι. Το ρυμουλκό επανήλθε την επομένη για την επιχείρηση αποκόλλησης, αλλά κάτι τέτοιο στάθηκε αδύνατο και η προσπάθεια εγκαταλείφθηκε, επειδή ήταν άγνωστες οι ζημιές, που είχε υποστεί το ατμόπλοιο και πιθανότατα δεν ήταν αξιόπλοο. Ετσι αφέθηκε στην τύχη του, έπειτα από τις εργασίες διάσωσης του φορτίου. Από δω και πέρα αρχίζει σοβαρή περιπέτεια για τον φάρο του Λευτέρη, καθώς το πλοίο σχεδόν ακουμπούσε πάνω του και πιθανή μικρή μετατόπιση λόγω των κυμάτων θα τον απειλούσε άμεσα με κατάρρευση. Επειδή σταμάτησαν οι προσπάθειες ανέλκυσης του ναυάγιου και ίσως να προέκυπταν δυσάρεστα επακόλουθα, αφού ήδη η φωτοβολία του φάρου περιοριζόταν, ο λιμενάρχης Βόλου αποστέλλει τηλεγράφημα για το συμβάν προς την Υπηρεσία Φάρων και ταχυδρομικά φωτογραφίες του ναυαγίου, ώστε να δοθεί πλήρης εικόνα των πραγμάτων:
«Γερμανικόν Βόλος προσήραξεν Υφαλον Λευθέρης εις μικράν απόστασιν από φάρου και έναντι ακτής Σκιάθου, αφ ης καθίσταται αφανής. Λεπτομερείας προσαράξεως εις φωτογραφίας υποβληθείσας ταχυδρομικώς. Φάρος ουδεμίαν βλάβη υπέστη και εξακολουθεί λειτουργών… (2)». Επιπλέον μαζί με τις αναφερόμενες φωτογραφίες στάλθηκε και κατατοπιστικό σχεδιάγραμμα, που απεικονίζει το πλοίο να απέχει από το βάθρο του φάρου τρεις οργιές από την ανατολική του πλευρά, με διεύθυνση σχεδόν βόρεια (17ο). Σημειώνονται επίσης και τα βάθη σε πόδια από τις δύο πλευρές του πλοίου, προς τη μεριά του φάρου είναι 3 – 4 και από την άλλη 8,5 έως 10, καθώς αρχίζουν τα υφαλοπρανή. Το α/π Βόλος εγκαταλείπεται στην τύχη του και στα μέσα Μαΐου ξέσπασε πυρκαγιά, που κράτησε μέρες κατακαίοντας το εσωτερικό του. Στην εφ. Σημαία διαβάζουμε:
«Πυρκαϊά εις το ατμόπλοιον Βόλος
Καθ’ α τηλεγραφεί προς την ενταύθα λιμενικήν αρχήν ο λιμεναρχών Πλατανιά, εξερράγη χτες τας μεσημβρινάς ώρας πυρκαϊά επί του προσαράξαντος προ 50 ημερών εις φάρον Λευτέρης γερμανικού εμπορικού ατμόπλοιου Βόλος. Πληροφορίαι περί των διαστάσεων ων έλαβεν η πυρκαϊά δεν έχει η ενταύθα λιμενική αρχή. Εκφράζονται φόβοι περί τελείας καταστροφής του ατμοπλοίου» (14/5/1931).
Νέο τηλεγράφημα προς το Λιμεναρχείο Βόλου στις 25/5 αναφέρει πως η φωτιά συνεχιζόταν και «το εσωτερικόν του σκάφους έχει αποτεφρωθεί καθ’ ολοκληρίαν» (3).
Αδιευκρίνιστες παραμένουν οι αιτίες της πυρκαγιάς, ενώ άρχισαν να εμφανίζονται και κρούσματα κλοπών στο εγκαταλελειμμένο ναυάγιο. Επ’ αυτοφώρω συνελήφθη Τρικεριώτης ναυτικός με το καΐκι του, που είχε ανέβει στο πλοίο «κλέπτων εργαλεία και άλλα χρήσιμα αντικείμενα» (4) και βέβαια δεν θα ήταν ο μόνος, που επιδιδόταν σε πλιάτσικο, κάτι συνηθισμένο σε τέτοιες περιπτώσεις.
Ομως με φθορές που προκάλεσε η πυρκαγιά και σε συνδυασμό με τις αφαιρέσεις αντικειμένων κατά τις διάφορες κλοπές, το ναυαγισμένο σκαρί ελάφρυνε, με αποτέλεσμα να πλησιάσει κοντά στον φάρο, ώστε σχεδόν να ακουμπά και με εμφανή τον κίνδυνο να προκληθούν ζημιές. Συνεχίζονταν επίσης και τα προβλήματα με την πλήρη ορατότητα του φάρου μιας και το α/π Βόλος εμπόδιζε από την ανατολική πλευρά.
Εναν και πλέον χρόνο αργότερα η Υπηρεσία Φάρων αποστέλλει έγγραφο προς το Λιμεναρχείο Βόλου, προκειμένου να υπάρξει έγκυρη ενημέρωση για την κατάσταση του φάρου:
«Περί φάρου Λευθέρη και ναυαγίου α/π. Βόλος
Εχω την τιμήν να σας παρακαλέσω όπως διατελείτε εν συνεννοήσει μετά της λιμενικής αρχής Σκιάθου, εν ανάγκη δε και μετά της κοινοτικής ή αστυνομικής αρχής Προμμυρίου ως προς τη λειτουργίαν του φάρου Λευθέρη ή την τυχόν διακοπήν αυτής. Επίσης όπως, εφ’ όσον είναι τούτο δυνατόν, λαμβάνητε και μεταβιβάζητε προς ημάς σχετικάς ειδήσεις παρ’ αλιέων, κυβερνητών μικροακτοπλοΐας ή πλοιάρχων ταχυδ. α/π περί του αν το κτίσμα του φάρου Λευθέρη έπαθε τυχόν βλάβην λόγω πιέσεως από το ναυάγιον του α/π. Βόλος.
Ο Διευθυντής Φάρων
(υπογραφή)» (5).
Πράγματι η μετατόπιση του ναυαγίου προκαλεί επιπλέον προβλήματα με περιορισμό της φωτοβολίας και επίσης άμεσος πια διαφαίνεται και ο κίνδυνος καταστροφής του φάρου, μιας και το πλοίο ακουμπούσε σχεδόν στο βάθρο. Η Πανελλήνιος Επαγγελματική Ενωσις Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού, επισημαίνοντας τη σοβαρότητα του προβλήματος, αποστέλλει στις 23/7/1932 προς την Υπηρεσία Φάρων σχετικό έγγραφο:
«Λαμβάνωμεν την τιμήν ν’ αναφέρωμεν υμίν ότι πλείστοι συνάδελφοι εκτελούντες την γραμμήν Βόλου – Θεσσαλονίκης μας ανέφεραν ότι το προσαράξαν γερμανικόν ατμόπλοιον Βόλος το οποίον ευρίσκεται εις τας υφάλους Λευτέρη, παρασυρθέν εν κακοκαιρίας έχει καλύψει μέρος της φωτοβολίας του φάρου των κατερχομένων εκ Θεσ/νίκης διά Βόλον. Ασφαλώς δε εις πρώτην κακοκαιρίαν του χειμώνος θέλει παρασύρει εξ’ ολοκλήρου τον περίβολον του φάρου, όστις τόσας υπηρεσίας πολυτίμους προσφέρει εις τους ναυτικούς. Οθεν παρακαλούμεν όπως ληφθώσιν ενωρίς τα εδεικνυόμενα μέτρα. Επί τη ευκαιρία ταύτη σας υπενθυμίζομεν παλαιοτέρας ενεργείας μας διά την τοποθέτησιν φάρου επί της πλευράς της Σηπιάδος άκρας. Διατελούμεν μετά τιμής:
Ο Πρόεδρος Ο Γεν. Γραμματεύς
(υπογραφή) (υπογραφή)» (6).
Στο παραπάνω έγγραφο δίνεται με σαφήνεια η σοβαρότητα της κατάστασης. Μείωση φωτοβολίας και άμεσος κίνδυνος κατάρρευσης, ενώ γίνεται λόγος και για την επίσης απαραίτητη τοποθέτηση φάρου στο ακρωτήριο Σηπιάς, ώστε ο δίαυλος να αποκτήσει πλήρη φωτεινή σήμανση προς διευκόλυνση των ναυτιλλομένων. Ωστόσο, πάλι δεν φαίνεται να δρομολογείται κάποια εξέλιξη, ώστε να ανακουφιστεί ο φάρος από το ναυαγισμένο πλοίο. Μόνο δημοσιεύεται προειδοποιητική «Αγγελία τοις ναυτιλλομένοις» από την Υδρογραφική Υπηρεσία του Ναυτικού στις 5/11/1932, που επισημαίνει την πιθανή παύση λειτουργίας του φάρου: «…Καθίσταται γνωστόν τους ναυτιλλομένους το ενδεχόμενον της διακοπής της λειτουργίας του φάρου Λευτέρη εκ του κινδύνου ον διατρέχει ούτος εκ του προσαράξαντος εγγύτατα τούτου και επί της υφάλου την οποίαν σημειοί, γερμανικού ατμοπλοίου Βόλος…» (7).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Εφημ. Σημαία 24/2/1931.
(2) Τηλεγράφημα και έγγραφο στις 9/3/1931 του Λιμεναρχείου Βόλου μαζί με την αποστολή φωτογραφιών και σχεδιαγράμματος από το προσαραγμένο πλοίο (Φάκελος Φάρου Λευτέρη, Αρχείο Υπηρεσίας Φάρων).
(3) Εφημ. Σημαία 25/5/1931.
(4) Εφημ. Σημαία 15/6/1931.
(5) Εγγραφο στις 6/7/1932, φάκελος φάρου οπ.π.
(6) Φάκελος φάρου οπ.π.
(7) Φάκελος φάρου οπ.π.
Συνεχίζεται
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
