Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης σηματοδότης πολιτισμού, διαχρονικά – Παράδειγμα λιτής διαβίωσης η ζωή του
Η πεζή καθημερινότητα των ανθρώπων με την τάση υπερκατανάλωσης υλικών αγαθών και επίπλαστης ευτυχισμένης ζωής απειλεί να μηδενίσει αξίες και αρχές μιας ζωής με πνευματικά ενδιαφέροντα και πραγματική ευτυχία. Είναι οι αντιλήψεις της σύγχρονης εποχής, που κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος, που βιώνει το παρόν με αρχές και αξίες και ατενίζει το μέλλον με προσδοκίες, θέτοντας υψηλούς στόχους, προβληματίζεται και στοχάζεται.
Για να άρουμε προβληματισμούς και απορίες για το ποιος είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος ζωής για να μη χάνουμε τις αξίες μας, ξεπερνώντας τις παραδοσιακές μας ρίζες, αναζητάμε πληροφόρηση από πνευματικούς ηγέτες και δημιουργούς του λόγου και της τέχνης. Τόσο η σοφία των απόψεών τους, όσο και η ζωή τους αποτελούν παράδειγμα και χρήσιμη διδαχή. Στο σημερινό μας σημείωμα θα συναντήσουμε τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, ο οποίος με το αποτύπωμα, που μας κληροδότησε, κέρδισε την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη μας. Από έρευνα και προσωπικές εμπειρίες αλιεύσαμε πτυχές της ζωής του, που απαντούν στο ερώτημά μας και λύνουν απορίες, που τις καταγράφουμε.
Βρεθήκαμε, αρκετά χρόνια πριν, στην Αθήνα και επισκεφθήκαμε τον χώρο, που έντονα χρωματίζεται από την παρουσία του σύγχρονου αγίου των γραμμάτων, στην εκκλησία των Αγίων Αναργύρων στου Ψυρρή. Εκεί στον προαύλειο χώρο, σε παλιό σπιτάκι έζησε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης κάποια από τα δημιουργικά χρόνια της ζωής του, τη δεκαετία του 1880. Τη δεκαετία που έκανε και την πρώτη συγγραφική του εμφάνιση στην Αθήνα, με άρθρα, κριτικές και μεταφράσεις, που δημοσίευε σε εφημερίδες και περιοδικά.
Αντικρίσαμε ένα μικρό δωμάτιο, κελί θα λέγαμε, με λίγο φωτισμό και λιτή επίπλωση, ένα τραπέζι για γραφείο και ένα ράφι με στοιβαγμένα βιβλία. Μια γκλαβανή οδηγούσε σε μικρό πατάρι με ξύλινο δάπεδο και ένα στρώμα κάτω, ήταν το υπνοδωμάτιο του Σκιαθίτη δημιουργού. Στον τοίχο η εικόνα του Χριστού, η μόνη διακόσμηση του δωματίου. Απορήσαμε, όπως και κάθε επισκέπτης, κάνοντας σύγκριση με το σπίτι και τη διαβίωση κάποιου στην πόλη. Πώς μπόρεσε σε τόσο λιτό χώρο, που δεν κάλυπτε ούτε τις στοιχειώδεις συνθήκες διαβίωσης, να ζήσει ο άγιος των γραμμάτων τόσα χρόνια και μάλιστα τα πιο δημιουργικά. Και όμως ποτέ δεν παραπονέθηκε, αντίθετα ένιωθε ευτυχής εισπράττοντας τη χαρά των δημιουργημάτων του, που του χάριζαν ξεχωριστό νόημα στη ζωή του, επαληθεύοντας τη ρήση «ο πλούτος της φτώχειας». Ο Απόστολος Παύλος έρχεται να επιβεβαιώσει την αντίληψη λέγοντας «με άκραν ευχαρίστησιν θα καυχηθώ διά τας αδυναμίας μου». Οσο και αν τα παραπάνω φαίνονται περίεργα και εξωπραγματικά, είναι η πραγματικότητα, η αλήθεια, μάθημα και κεντρικό νόημα μιας διδασκαλίας, που δεν επιδέχεται αμφισβήτησης.
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής στηρίζεται περισσότερο στην απόκτηση υλικών αγαθών, που υπερβαίνουν τη λογική. Οι άνθρωποι και μάλιστα νοικοκυραίοι φτάνουν σε σημείο να μην ελέγχουν τις πραγματικές ανάγκες του σπιτιού και να προβαίνουν σε αγορές, που ξεπερνούν τις πραγματικές ανάγκες. Το ίδιο και στην παρασκευή φαγητών, υπερβαίνουν τα όρια της ενδεδειγμένης κατανάλωσης, ικανοποιώντας με τον τρόπο αυτό την αίσθηση επίπλαστης …ευμάρειας. Αποτέλεσμα να περισσεύουν φαγητά και να γεμίζουν οι κάδοι απορριμμάτων, μια εικόνα που δεν συνάδει με τη λογική της κοινωνικής και πολιτισμένης συμπεριφοράς. Είναι το σύνδρομο της υπερκατανάλωσης, που ανατροφοδοτείται από τις διαφημίσεις στα ΜΜΕ και στο διαδίκτυο, με τις δελεαστικές προσφορές διαφόρων εταιρειών, υποκύπτοντας στην πρόκληση. Εν πολλοίς θέτουμε σε προτεραιότητα την «καλή και χορτάτη ζωή», που λέει ο λαός μας, παραμελώντας μια ζωή με πνευματικά ενδιαφέροντα, που κάνουν τη διαφορά και δημιουργούν πυλώνες, που στηρίζουν μια ζωή ποιοτικά και πολιτιστικά και αξιόλογη.
Ο Παπαδιαμάντης, τον οποίο επικαλεστήκαμε, για να φωτίσει πλευρές κοινωνικής συμπεριφοράς και σωστής διαβίωσης, αν και τα δεδομένα αναφέρονται σε εποχή που όλα ήταν διαφορετικά, η θέση του προσεγγίζει την εποχή μας, γιατί διαπιστώνουμε, και στις μέρες μας, καταστάσεις ασυδοσίας, αντίθετες με τις αρχές και τις αξίες που κληρονομήσαμε. Με το παράδειγμά του υποβάλλει… ένσταση και εκφράζει την αντίθεσή του στην εκτός μέτρου καταναλωτική συμπεριφορά και μας προτρέπει να αλλάξουμε τρόπο ζωής, με λογική συμπεριφορά, ακολουθώντας την τακτική του μέτρου. Πρόθεσή του να βάλει φραγμό στις προκλήσεις, στους πειρασμούς και στο σύνδρομο της υπερκατανάλωσης, που μας οδηγούν σε ανεξέλεγκτο και εν πολλοίς ασύδοτο τρόπο ζωής. Ας εμπιστευτούμε την προτροπή του και ας γίνουν παράδειγμα και πολύτιμη διδαχή το έργο και η ζωή του, ακολουθώντας πάντα στη ζωή μας τη λογική του μέτρου.
Του Τάκη Παντελόπουλου
