ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ιατρική και Λογοτεχνία

ιατρική-και-λογοτεχνία-776553

Αφιερώνεται τιμητικά και με βαθύτατη ευγνωμοσύνη στον Καθηγητή της Ορθοπαιδικής κ. Καραχάλιο Θεόφιλο, του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Λάρισας, για τις παντελώς άψογες και χρονικά υπομονητικές ιατρικές και χειρουργικές του υπηρεσίες προς τη μητέρα μου

Της Ράνιας Γάτου

Α. ΠΟΙΗΜΑ ΤΗΣ ΡΑΝΙΑΣ ΓΑΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΑΠΟΛΛΩΝ – Ο ΚΟΙΝΟΣ ΘΕΟΣ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

Της Ράνιας Γάτου

Νέκταρ και αμβροσία της Θέμιδος

Στα βήματα της γέννησής σου

Βυθός που βύζαξε το ταξίδι σου

Στο χρόνο με τη γέννησή σου Θεέ Απόλλωνα

Προστάτη των καλών τεχνών και αιώνιε έφηβε.

Η γη κι ο ουρανός σε φανερώνουν

δυνατά ως θεό της θεραπείας

φιλοξενώντας σε η αρχαία Ελλάδα

θεό του φωτός

Εσύ που σκότωσες τον δράκοντα Πύθωνα

Μας έμαθες να σε τιμούμε σήμερα

Καταφεύγοντες σε νέους χρησμούς

Τη νύμφη Ιατρική.

Όμορφος ανάμεσα στους ανθρώπους

Αρμονικός και ζηλευτός

πλάι στην ερωμένη σου Δάφνη

την κόρη του θεού Πηνειού της Θεσσαλίας.

Ιερό δέντρο της αγάπης και του έρωτα

Ξαναπέκτησες σήμερα την ιερή τέχνη της Ιατρικής

Προσφέροντας το θρόνο σου και τη συγκομιδή σου

Στους νέους φερέλπιδες της αθάνατης τέχνης.

Β. Η ΑΡΧΑΙΑ ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Η σχέση της ιατρικής με τις καλές τέχνες, ιδίως με τη λογοτεχνία και ειδικότερα με την ποίηση, και με τη μουσική, ανάγεται στην κλασική αρχαιότητα, όταν στα περισσότερα από 500 ασκληπιεία – τις πρώτες μονάδες υγείας όχι μόνο του ελληνικού χώρου αλλά και όλου του δυτικού πολιτισμού, οι οποίοι ταυτόχρονα ήταν και ναοί του θεού της Ιατρικής Ασκληπιού – ασκούνταν η ολιστική ιατρική. Το να αναλύσει κάποιος τον ολισμό αντιβαίνει στον ολισμό, διότι το όλον υπερβαίνει το άθροισμα των μερών του. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ολισμός είναι όλα όσα λέμε και συνάμα ο τρόπος που όλα συνταιριάζονται.

Από τον πατέρα της Ιατρικής Ιπποκράτη και έκτοτε, η ολιστική ιατρική, την οποία μετέρχονταν οι ασκληπειάδες, οι αρχαίοι ιατροί, περιλάμβανε, εκτός από τη ρασιοναλιστική (ή επιστημονική) ιατρική (η οποία για την ακρίβεια άρχισε να εφαρμόζεται 1.000 χρόνια πριν τον Ιπποκράτη από τους Αρχαίους Αιγυπτίους), και άλλες θεραπευτικές μεθόδους, την θρησκευτική τόνωση και βίωση, την ποίηση, τη μουσική, το τραγούδι, και τις λοιπές καλές τέχνες, οι οποίες, είναι γνωστό σήμερα, ότι ενισχύουν το αμυντικό (ανοσοποιητικό) σύστημα. Ο Απόλλωνας ήταν κοινός θεός ης Ιατρικής και της Ποίησης. Ο θεός Ορφέας, με την ποίησή του, θεράπευε την ψυχή. Ο διάσημος ιατρός Γαληνός ασχολήθηκε και με τη φιλοσοφία.

Η ρασιοναλιστική (ή επιστημονική) ιατρική προέρχεται από την αρχαιότερη θρησκευτική θεραπευτική, που είχε για επίκεντρό της στους Αρχαίους Αιγυπτίους τον θεό Ιμχοτέπ, και στους Αρχαίους Έλληνες τον αντίστοιχο θεό Ασκληπιό. Οι άρρωστοι διέμεναν στο ασκληπιείο και εκεί τους φρόντιζαν οι ιερείς με επιδέσεις, μαλάξεις ή φάρμακα.

(Βλ. Εμμ. Χελιδόνη, Λογοτεχνία και Ιατρική, https://www.google.gr/search?q=%CE%9B%CE%9F%CE%93%CE%9F%CE%A4%CE%95%CE%A7%CE%9D%CE%99%CE%91+%CE%9A%CE%91%CE%99+%CE%99%CE%91%CE%A4%CE%A1%CE%99%CE%9A%CE%97+%CE%95%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%AE%CE%BB+%CE%A7%CE%B5%CE%BB%CE%B9%CE%B4%CF%8C%CE%BD%CE%B7%CF%82&oq=%CE%9B%CE%9F%CE%93%CE%9F%CE%A4%CE%95%CE%A7%CE%9D%CE%99%CE%91+%CE%9A%CE%91%CE%99+%CE%99%CE%91%CE%A4%CE%A1%CE%99%CE%9A%CE%97+%CE%95%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%AE%CE%BB+%CE%A7%CE%B5%CE%BB%CE%B9%CE%B4%CF%8C%CE%BD%CE%B7%CF%82&aqs=chrome..69i57j69i61.710j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8. Τ. Πίντσακ – Ρ. Κλαρκ, Η Ιατρική, μετάφραση Βασίλης Τομανάς, εκδ. Επιλογή, Θεσσαλονίκη 1984, σελ. 9 και 164-165. Τα θαύματα στα αρχαία Ασκληπιεία!!, https://skafidaszaxos.blogspot.com/2015/12/t.html).

Γ. ΧΗΜΙΚΗ-ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΚΑΙ ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΕΣ – ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΤΟΥΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ

Διαφαίνεται ότι αρχίζουμε να επιστρέφουμε στην ολιστική ιατρική ύστερα από 2000 χρόνια – αν και είναι άγνωστο ακόμη η θετική ή αρνητική αντίδραση προς αυτήν την κατεύθυνση του ιατρο-βιομηχανικού συμπλέγματος – για τους εξής ιδίως λόγους: 1) το κίνημα για την επιστροφή στην ολιστική ιατρική, 2) οι περικοπές των δημόσιων δαπανών για την υγεία, 3) η υπερανάπτυξη της ιατρικής τεχνολογίας και της φαρμακολογίας, 4) οι όχι σπάνιες παρενέργειες των φαρμακευτικών σκευασμάτων, 5) η φεμινιστική αμφισβήτηση της ανδροκρατικής ιατρικής πρακτικής, 6) ο ανταγωνισμός των εναλλακτικών. Η ολιστική ιατρική, με αφορμή την αρρώστια του συγκεκριμένου ατόμου και με σκοπό τη θεραπεία του, χρησιμοποιεί πρωτίστως την ιατρική έρευνα του ατόμου, της κοινωνίας και του περιβάλλοντος, καθώς και τις γνωστές από την αρχαιότητα θεραπευτικές μεθόδους της θρησκείας και των καλών τεχνών και μάλιστα της λογοτεχνίας και ιδίως της ποίησης, και της μουσικής, ενώ καταφεύγει στη χημική – εργαστηριακή ιατρική όταν τούτο είναι αναγκαίο και αναπόφευκτο.

Η σύγχρονη ιατρική επιστήμη αναπτύχθηκε έχοντας σαν βάση μια επιμέρους ερμηνεία του κόσμου, δηλαδή την υλιστική. Από τον Ρενέ Ντεκάρτ (1596-1650) και μετά, οι δυϊστές, δηλ. οι οπαδοί της διπλής υπόστασης του ανθρώπου, της ύλης και του πνεύματος, προσπάθησαν να αποσυναρμολογήσουν τον κόσμο με σκοπό να τον καταλάβουν.

Στην ιατρική ο τρόπος με τον οποίο έβλεπαν τον άνθρωπο, αποτέλεσε την αφετηρία μιας ριζικής ρήξης με την μέχρι τότε κλασική παράδοση. Για τον Αριστοτέλη, που ακολούθησε τον Ιπποκράτη, η αρρώστια ήταν κάτι που έθιγε τον άνθρωπο στο σύνολό του. Για να τον γιατρέψεις, έπρεπε να επαναφέρεις στο σύνολο τη χαμένη του αρμονία. Ο Παράκελσος (1493-1541), αμφισβήτησε τα απαρχαιωμένα δόγματα της μέχρι την εποχή του κλασικής ιατρικής και έδωσε έμφαση στον εμπειρισμό. Αυτός έριξε τους σπόρους της σύγχρονης θεραπευτικής. Η νέα ιατρική το πρώτο που έκανε, ήταν να διασπάσει αυτό το σύνολο, καταρχάς σε νου, σώμα και πνεύμα. Έπειτα από τον Ντεκάρτ, το πνεύμα το έβαλαν κατά μέρος. Ο νους έγινε αντικείμενο της ψυχολογίας. Στην ιατρική έμεινε το σώμα, το μόνο, όπως έλεγε ο Ντεκάρτ, αντικείμενο πρόσφορο για επιστημονική μελέτη (εξαντικειμενισμός του σώματος).

Στην επόμενη φάση, η ιατρική επιστήμη αναλύθηκε σε επιμέρους συστατικά στοιχεία (αναγωγική μέθοδος), και η κακή υγεία έπαψε να θεωρείται δυσαρμονία του ατόμου και αντιμετωπίστηκε σαν παρασιτική προσβολή των οργάνων από οντότητες αρρώστιας. Ο εξαντικειμενισμός και η αναγωγική μέθοδος ήταν οι απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της επιστημονικής ιατρικής.

Ο Ρούντολφ Βίρχοφ (1821-1902), ο μεγαλύτερος ίσως παθολόγος όλων των εποχών, έδωσε το τελειωτικό κτύπημα στις μέχρι τότε κλασικές ιδέες για την αρρώστια. Είπε ότι η ζωή είναι μια συνεχής διαδοχή κυττάρων, η αρρώστια είναι μια αναστάτωση της διαδικασίας. Ο Βίρχοφ, όμως, τάχθηκε υπέρ της ολιστικής ιατρικής. Όταν η κυβέρνηση της Πρωσίας το 1848 τον έστειλε να κάνει έρευνα σχετικά με την επιδημία τύφου στην Σιλεσία, εκεί διαπίστωσε ότι τα βαθύτερα αίτια της επιδημίας ήταν οι πολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν. Στην αναφορά του επέκρινε την κυβέρνηση και ζητούσε να γίνουν κοινωνικές αλλαγές. Η ίδια κυβέρνηση τον απάλλαξε από τα καθήκοντά του και, ύστερα από οκτώ μέρες, ξέσπασε η επανάσταση του Βερολίνου, όπου βρέθηκε στα οδοφράγματα.

Σε ένα ποίημά του ο Γερμανός ποιητής Μπέρτολτ Μπρεχτ (1898-1956) αναφέρεται στην αξία της ολιστικής ιατρικής και γράφει εμπνευσμένα:

«Είσαι ικανός να γιατρέψεις

Όταν ερχόμαστε σε σένα

Τα κουρέλια μας είναι ξεσκισμένα

Και συ ακροάζεσαι όλο το γυμνό μας κορμί

Όσο για τα αίτια της αρρώστιας μας

Μια ματιά στα κουρέλια μας

Θα σου πει περισσότερα.

Είν’ η ίδια αιτία αυτή που λιώνει

Τα κορμιά μας και τα ρούχα μας».

Οι κυριότεροι παράγοντες που προκάλεσαν τη βελτίωση της υγείας του πληθυσμού από τον 18ο αιώνα και μάλιστα μετά το 1870, ήταν η καλύτερη διατροφή και οι καλύτερες συνθήκες ζωής. Και αυτοί οι παράγοντες οφείλονταν στην αύξηση των μισθών. Περί το 1900 οι πραγματικοί μισθοί ήταν 90% περίπου υψηλότεροι από εκείνους του 1850.

Μη έχοντας τα εφόδια για να ασχοληθούν με τα κοινωνικά και τα πολιτικά αίτια της αρρώστιας, οι γιατροί είναι υποχρεωμένοι να επικεντρώνουν την προσοχή τους στην παθολογία του κάθε περιστατικού ξεχωριστά.

Η επιστημονική ιατρική αποτελείται από δύο μέρη: 1) την παθολογία που μελετά τις αλλοιωμένες συνθήκες της ύπαρξης και τα αλλοιωμένα φυσιολογικά φαινόμενα, και 2) τη θεραπευτική που αναζητά τα μέσα με τα οποία θα αποκαταστήσει και θα διαφυλάξει τις φυσιολογικές συνθήκες της ύπαρξης.

Μετά τον 16ο αιώνα, η ιατρική χωρίστηκε, χοντρικά, στη χειρουργική και στην εσωτερική παθολογία. Από τον 16ο αιώνα μέχρι τον 19ο αιώνα, κανένας από τους δύο αυτούς τρόπους προσέγγισης δεν πέτυχε να βελτιώσει ικανοποιητικά την υγεία. Η ικανοποιητική βελτίωση άρχισε από τα μέσα του 19ου αιώνα στη Βρετανία και στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι δύο μεγάλοι επιχειρηματικοί πάτρωνες της επιστημονικής ιατρικής είναι ο Τζον Ροκφέλερ (1839-1937) και ο Άντριου Κάρνεγκι (1835-1919). Συμφώνησαν μεταξύ τους ο μεν πρώτος να ασχολείται με την επιχειρηματικότητα της επιστημονικής χημικής και εργαστηριακής ιατρικής, ο δε δεύτερος με την επιχειρηματικότητα της ιατρικής εκπαίδευσης. Το 1901 ιδρύθηκε το Ινστιτούτο Ιατρικών Ερευνών Ροκφέλερ. Ακολουθώντας το παράδειγμα του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς, το Ινστιτούτο είχε ως σκοπό την εργαστηριακή ιατρική. Το 1907 ο Αμερικανικός Ιατρικός Σύλλογος ζήτησε από το Ίδρυμα Κάρνεγκυ να εποπτεύει όλες τις ιατρικές σχολές. Έτσι οι μεγαλο-επιχειρηματίες αυτοί μπόρεσαν να μονοπωλήσουν την ιατρική επιστήμη προς την κατεύθυνση της χημικής – φαρμακευτικής και εργαστηριακής ιατρικής.

Το βάρος που δόθηκε στην εργαστηριακή ιατρική, μετέτρεψε την υγειονομική περίθαλψη σε πανάκριβο εμπόρευμα, που είχε μια δική του δυναμική. Η διαδικασία αυτή αξιώνει ολοένα και περισσότερη έρευνα και ολοένα και μεγαλύτερες επενδύσεις. Η υγεία έχει γίνει ένα εξαιρετικά επικερδές εμπόρευμα σε ολόκληρο τον κόσμο.

Σήμερα που έφτασαν στα μικρότατα σωματίδια (άτομα) και που βρήκαν πως αδυνατούν να προχωρήσουν παρακάτω, οι σύγχρονοι φυσικοί αρχίζουν να προσβλέπουν σε μια νέα κοσμοαντίληψη, την ολιστική, που θα τους βοηθήσει να προχωρήσουν παρακάτω. Η ολιστική αυτή φιλοσοφία αρχίζει να διεισδύει και στη σύγχρονη ιατρική. Είναι γνωστό ότι σήμερα το ένα τρίτο (1/3) των ιατρικών σχολών στις ΗΠΑ έχουν εισάγει στα προγράμματα σπουδών τους τη λογοτεχνία ως μάθημα και τελευταία σε άλλες χώρες. Η εισαγωγή αυτή άρχισε από το 1972.

Ο (υλιστικός) δυισμός είναι ουσιαστικά μια μηχανιστική φιλοσοφία. Περιγράφει έναν κόσμο αντικειμένων που λειτουργεί σαν πολύπλοκη μηχανή. Ο A.C. Crombie (The History of Science from Augustine to Galileo) έγραψε σχετικώς τα εξής: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο δυϊσμός της μηχανιστικής φιλοσοφίας έκανε το ανθρώπινο πνεύμα να αισθάνεται θλιβερά απομονωμένο μέσα στην απάνθρωπη απεραντοσύνη της κινούμενης ύλης». Αυτός ο τρόπος μηχανιστικής προσέγγισης μας έδειξε πολλά για τις αρρώστιες. Με τον τρόπο του, όμως, συγκέντρωσε την προσοχή στην αρρώστια και όχι στον άρρωστο. Οι ολιστές θέλουν να ξαναδώσουν στη σχέση γιατρού – αρρώστου το θεραπευτικό της περιεχόμενο. Σ’ έναν κόσμο που έχει γίνει ένα μεγάλο χωριό, που αγκαλιάζει όλο τον πλανήτη μας, ο ολισμός φαίνεται ότι έχει τα κατάλληλα εφόδια για να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται μεταξύ τους οργανικά τα πράγματα. Αυτό που μας αρρωσταίνει, δεν είναι μόνον η μόλυνση του σώματός μας, εξίσου σημαντική για την αρρώστια είναι και η μόλυνση του εξωτερικού περιβάλλοντος.

Η απάντηση στην αρρώστια της επιστημονικής χημικής και εργαστηριακής ιατρικής μέχρι τώρα είναι να βομβαρδίσουμε την αρρώστια με χημικές ουσίες. Σ’ αυτόν τον πόλεμο, όμως, του γιατρού με την αρρώστια το άτυχο θύμα μπορεί συχνά να είναι ο άρρωστος. Οι ολιστές τονίζουν ότι θα πρέπει να βλέπουμε την αρρώστια σαν μια θετική φυσιολογική απάντηση του οργανισμού σε διαφόρων ειδών πιέσεις. Αυτό που μας θεραπεύει, είτε υπάρχει ιατρική παρέμβαση είτε όχι, είναι η έμφυτη ικανότητα του σώματός μας.

Η ολοένα και μεγαλύτερη εξειδίκευση μας έφερε σ’ ένα σημείο όπου χάσαμε από την ορατότητά μας τα γενικά πλαίσια της αρρώστιας, τη σχέση της με το άτομο και την κοινωνία. Ο άρρωστος ενδιαφέρεται κυρίως για τα βάσανά του και για το τί σημαίνουν αυτά για τη ζωή του. Οι κανόνες που έχουν θεσπίσει για να κάνουν τη δουλειά τους οι επιστήμονες, δεν τους επιτρέπουν να ασχοληθούν με τέτοια πράγματα. Ο ολιστικός τρόπος προσέγγισης παίρνει υπόψη του τα συναισθήματα και τις ανθρώπινες σχέσεις. Θεωρεί ότι ο συγκεκριμένος άρρωστος έχει τις χαρακτηριστικά δικές του σχέσεις με τον κοινωνικό και φυσικό κόσμο και προσπαθεί να τις επηρεάσει δημιουργικά με στόχο τη βελτίωση της υγείας.

(Βλ. Τ. Πίντσακ – Ρ. Κλαρκ, Η Ιατρική, ο.π., σελ. 20-21, 27-29, 31-33, 56-58, 100, 103-105, 109, 114, 158-161, 168).

Δ. Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΙΑΤΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, ΑΠΟ ΤΟΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΕΠΩΦΕΛΟΥΝΤΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

Ο καθηγητής της Ωτορινολαρυγγολογίας, του Πανεπιστημίου Κρήτης, Εμμανουήλ Χελιδόνης αναφέρει για τους εξής λόγους για τους οποίους η Λογοτεχνία είναι απαραίτητη για τους ιατρούς και τους φοιτητές της Ιατρικής:

1 – Η μελέτη της Λογοτεχνίας βελτιώνει την ευχέρεια στην καθημερινή γλώσσα, την ικανότητα παρατήρησης και έκφρασης και το ενδιαφέρον για διήγηση. Όταν ένας ιατρός ή φοιτητής γράφει για ασθενείς ή για ιατρικές πράξεις με τρόπο λογοτεχνικό και όχι τεχνικό, αυτό του επιτρέπει να γνωρίσει καλύτερα τους ασθενείς και τον εαυτό του.

2 – Η ενασχόληση με την Λογοτεχνία είναι ουσιώδης για την εξάσκηση της Ιατρικής. Επιτρέπει τη εμβάθυνση και κατανόηση γεγονότων, καταστάσεων και εμπειριών που κάποιος δεν είχε ποτέ ή δεν μπορεί να έχει και προσφέρει άφθονο υλικό για τη μελέτη θεμάτων που αφορούν την ιατρική ηθική.

3 – Η κατανόηση των δυνατοτήτων της διήγησης βοηθάει τους ιατρούς να αναπτύξουν μια δυναμική σχέση με καθημερινές πολύπλοκες ιστορίες διαφόρων ιατρικών δραστηριοτήτων.

4 – Η Λογοτεχνία αποτελεί πηγή πληροφόρησης για τη φύση των ανθρώπινων συναισθημάτων και συμπεριφορών και για το λόγο αυτό π.χ. τα έργα ταλαντούχων συγγραφέων με ψυχιατρικές διαταραχές είναι μια πλούσια πηγή γνώσης για τις νοητικές παθήσεις. Αυτό συμβαίνει, διότι η ικανότητα των συγγραφέων αυτών να περιγράφουν τις εμπειρίες τους είναι καλύτερη από όλους.

5 – Η περιγραφή μιας ασθένειας είναι και αυτή μια τέχνη, όπως το μυθιστόρημα, γιατί απαιτεί τη βαθειά κατανόηση της νόσου και των επιπτώσεών της στον ασθενή.

6 – Οι εμπειρίες με τους ασθενείς, γι’ αυτούς που έχουν ευαισθησία, ενόραση και λογοτεχνικό ταλέντο, αποτελούν πολύτιμο λογοτεχνικό υλικό που δρα ευεργετικά στην εξάσκηση της Ιατρικής. Η μεταφορά των εμπειριών αυτών στο χαρτί, είναι η πράξη που συνδέει την Ιατρική με την Λογοτεχνία.

7 – Η Λογοτεχνία συμβάλλει στην αύξηση της ευαισθησίας του αναγνώστη και τον βοηθάει να κατανοήσει την πολυπλοκότητα των χαρακτήρων των ανθρώπων, καθώς και την αντίληψη που έχουν για τον εαυτό τους και τους άλλους.

8 – Ένας από τους κύριους λόγους της εισαγωγής ανθρωπιστικών επιστημών, όπως η Λογοτεχνία, στα προγράμματα των ιατρικών σπουδών στις Ιατρικές Σχολές είναι ότι η υπερεκτίμηση της επιστήμης σήμερα έχει τόσο πολύ διαστρεβλώσει την εξάσκηση της Ιατρικής, ώστε και οι δύο, ο ασθενής και ο ιατρός, έχουν πέσει θύματα της τεχνολογικής προόδου η οποία έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις. Αυτό προκαλεί μια διαταραχή στον τρόπο σκέψεως από την παθολογική υπερεκτίμηση της γνώσης, γεγονός το οποίο οδηγεί στη χαλάρωση των κοινωνικών δεσμών, την αυξανόμενη ηθική διαφθορά, την έλλειψη ανθρωπιάς, την προσωπική αποδιοργάνωση και την υποεκτίμηση των ανθρώπινων σχέσεων. Αυτό το οποίο χρειάζεται, είναι η επανενσωμάτωση των ανθρώπινων αξιών, όπως η συμπόνοια και η φροντίδα στην εξάσκηση της σύγχρονης τεχνολογικής ιατρικής. Χρησιμοποιώντας λογοτεχνικά κείμενα, οι λογοτέχνες, ιατροί και μη, διδάσκουν τους φοιτητές πώς να ακούνε πιο προσεκτικά την περιγραφή των ενοχλημάτων από τον ασθενή και πώς να καταλαβαίνουν καλύτερα την ασθένεια και τη θεραπεία που θα γίνει από την πλευρά του ασθενούς, όπως αυτός την αντιλαμβάνεται. Π.χ. διδάσκονται σεμινάρια σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο που διερευνούν ευαίσθητα θέματα, όπως η σχέση ιατρού και ασθενούς, οι γυναίκες στην Ιατρική, η γήρανση, το AIDS, η διαδικασία του θανάτου, ο θάνατος κ.τ.λ. Στα σεμινάρια αυτά η λογοτεχνική αφήγηση και επεξήγηση κειμένων ενσωματώνεται στο αναλυτικό έργο της Ιατρικής. Σε μερικά δε από αυτά ζητείται από τους φοιτητές να περιγράψουν την ασθένεια από την πλευρά του ασθενούς. Η Ιατρική, η υγεία και η νόσος στη Λογοτεχνία παρουσιάζονται από τη λογοτεχνική σκοπιά και όχι από την Ιατρική. Εν τούτοις, υπάρχουν κείμενα όπου η περιγραφή προσωπικών βιωμάτων από κάποια ασθένεια, ή οι αναφορές ασθενειών μπορούν να βοηθήσουν τους φοιτητές να κατανοήσουν καλύτερα την ασθένεια και να καταλάβουν τί αισθάνεται ο πάσχων. Η εισαγωγή της Λογοτεχνίας στις Ιατρικές Σπουδές χαρακτηρίστηκε ως η αισθητική προσέγγιση, η οποία αντιπαρατίθεται αλλά και συμπληρώνει το τεχνικό περιεχόμενο της Ιατρικής. Ήδη ο γρήγορα εξελισσόμενος ανθρωπιστικός κλάδος Ιατρικής και Λογοτεχνίας αποτελεί αναγνωρισμένο πεδίο λογοτεχνικών σπουδών που έχει τα δικά του περιοδικά επαγγελματικές εταιρίες, μεταπτυχιακά προγράμματα

9 – Η λογοτεχνική παράσταση ορισμένων γεγονότων της ζωής του ιατρού ή συγκεκριμένων ιατρικών γεγονότων, προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες για άλλους ιατρούς που αντιμετωπίζουν παράλληλες ή ανάλογες καταστάσεις στη ζωή τους.

10 – Η λογοτεχνική μελέτη βελτιώνει την ικανότητα επικοινωνίας του ιατρού με τον ασθενή. Μέσα από τη μελέτη της διήγησης, ο ιατρός μπορεί να καταλάβει καλύτερα τις ιστορίες των ασθενών που αψηφούν την ασθένειά τους και του επιτρέπει να καταλάβει ότι η διαδικασία της θεραπείας προϋποθέτει και άλλες προσεγγίσεις εκτός από τις καθαρά επιστημονικές και τεχνικές ιατρικές πράξεις.

11 – Μεγάλα λογοτεχνικά έργα που αφορούν την Ιατρική, δίνουν τη δυνατότητα στους ιατρούς να καταλάβουν τις επιπτώσεις που έχουν για τους ασθενείς, αυτών τα οποία κάνουν.

12 – Η λογοτεχνική ενασχόληση βελτιώνει την ευχέρεια και την ακρίβεια συγγραφής επιστημονικών βιβλίων, επιστημονικών εργασιών και ερευνητικών πρωτοκόλλων, γεγονός που συμβάλλει στην πρόοδο της Ιατρικής.

13 – Η κατανόηση των εμπειριών των ασθενών εμπλουτίζει την ικανότητα των φοιτητών να αντιμετωπίζουν ηθικά προβλήματα και τους κάνει καλύτερους κλινικούς ιατρούς με δυνατότητα καλύτερης ανθρώπινης επικοινωνίας με τους ασθενείς και τους οικείους τους. Γενικά παράγει ένα διαφορετικό είδος ιατρού. Ενός που είναι πλουσιότερος και ώριμος σαν άτομο, σε θέση να καταλαβαίνει και να φροντίζει τους ασθενείς του με συμπόνοια.

13 – Η λογοτεχνική ενασχόληση έχει, σύμφωνα με τις νεότερες ιατρικές εξελίξεις, ευεργετικές επιπτώσεις τόσο για τον ιατρό όσο και για τον ασθενή, διότι ενισχύει και βελτιώνει την ψυχική υγεία και των δύο, γεγονός που έχει θετική επίδραση στην εξέλιξη της νόσου. Οι ιατρικοί κλάδοι που μελετούν τις ευεργετικές επιπτώσεις που έχει η σύνδεση των ανθρωπιστικών κλάδων της όπως της Ιατρικής, Λογοτεχνίας, Ανθρωπολογίας και Φιλοσοφίας, είναι κυρίως η Ψυχιατρική, η Ογκολογία, η Νευροενδοκρινολογία, η Νευροανοσολογία και η Ιατρική Απεικόνιση. Αποδεικνύεται πλέον επιστημονικά αυτό που αιώνες τώρα γνώριζαν οι Ανατολικοί λαοί, ότι, δηλ. ο εγκέφαλος επηρεάζει θετικά ή αρνητικά όλο το σώμα και κυρίως τους αμυντικούς και ορμονικούς μηχανισμούς. Η ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων επιδρά στα νευρωνικά δίκτυα του εγκεφάλου, όπως έχουν δείξει μελέτες κυρίως με τη χρήση Λειτουργικής Μαγνητικής Τομογραφίας. Έτσι, σε ψυχιατρικές κλινικές χρησιμοποιούνται λογοτεχνικά κείμενα, μουσικά κομμάτια και video ταινίες για την αντιμετώπιση ασθενειών όπως π.χ. η κατάθλιψη και η σχιζοφρένεια. Με τον ίδιο τρόπο και ένας ιατρός ο οποίος αντιμετωπίζει ανθρώπινα και με υπομονή τον ασθενή κερδίζει την εμπιστοσύνη αυτού και των οικείων του και έτσι επιδρά θετικά στην πορεία της ασθένειάς του μέσα από το φαινόμενο Placebo, που όπως είναι γνωστό έχει σχέση με την παραγωγή ουσιών από τον εγκέφαλο του ασθενούς που βελτιώνουν το αμυντικό του σύστημα.

14 – Όταν ο ιατρός αντιμετωπίζει ένα ασθενή στο γραφείο του ή στο κρεβάτι του ασθενούς, ο πάσχων παρουσιάζει μια πολύπλοκη και με πολλές φάσεις ιστορία. Χρησιμοποιώντας φάσεις και κινήσεις, ο ασθενής διηγείται τα ενοχλήματα και τα συναισθήματα που του προκαλεί η αρρώστια, ενώ το σώμα του λέει υπό τη μορφή φυσικών ευρημάτων, ακτινογραφιών, βιοψιών και εργαστηριακών μετρήσεων εκείνα που ο ασθενής δεν γνωρίζει. Εάν ο ασθενής είναι διστακτικός ή χαοτικός αφηγητής, ο ιατρός πρέπει να τον ακούσει προσεκτικά μέχρι τέλος για να καταλήξει σε κάποια υπόθεση. Για να αποσπάσει τις κατάλληλες κλινικές πληροφορίες, ο ιατρός πρέπει να έχει αφηγηματικές ικανότητες. Η αφηγηματική εμπειρία και γνώση μεταφράζει απλά γεγονότα σε ιστορίες που έχουν νόημα. Εάν τα άρθρα εφημερίδων, οι μύθοι και τα μυθιστορήματα αποτελούν παραδείγματα αφηγήσεων, τότε και τα γεγονότα της εμφάνισης και εξέλιξης μιας ασθένειας αποτελούν και αυτά αφηγήσεις.

15 – Τελευταία, οι αφηγηματικές τεχνικές και μέθοδοι χρησιμοποιούνται για την έρευνα ιατρικών γεγονότων όπως π.χ. οι πιθανοί παράγοντες κινδύνου σε περιπτώσεις αντικαταστάσεως του ισχίου σε ηλικιωμένους, στην ικανότητα των ασθενών να κατανοήσουν χρόνιες παθήσεις και στο χειρισμό ογκολογικών ασθενών (Εμμ. Χελιδόνη, Λογοτεχνία και Ιατρική, ο.π.).

Ο Ομότιμος Καθηγητής του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Φοίβος – Βασίλειος Γκικόπουλος παραπέμπει στον Ιταλό συγγραφέα Κάρλο Καττάνεο (1801-1869), ο οποίος εξηγούσε το διώνυμο ιατρικό επάγγελμα και λογοτεχνικό πάθος ως εξής: «Η ιατρική επιστήμη προϋποθέτει εξαιρετικές σπουδές και διορατικό μυαλό, και η ενασχόληση μ’ αυτήν απαιτεί μια ζωή σοβαρή, αφοσιωμένη στο καθήκον, γεμάτη άγχος, χωρίς διαλείμματα και αλλαγές, και η λογοτεχνία πρέπει να είναι το μόνο καταφύγιο όπου ο ιατρός, χωρίς να απαρνηθεί την κλίση του, μπορεί να προστρέξει και να πάρει βοήθεια».

Στη συνέχεια ο ίδιος Ομότιμος Καθηγητής δίνει τον εξής δικό του λόγο για την αξία της Λογοτεχνίας για τους ιατρούς και τους φοιτητές της Ιατρικής: Ο ιατρός συναντά χιλιάδες άτομα, χιλιάδες ασθενείς. Όλοι διαφορετικοί ως προς την ηλικία τους, την ιστορία τους, την κουλτούρα τους, την κοινωνική τους θέση, τον ψυχισμό τους, και ταυτόχρονα όλοι ίσοι μπροστά στην αρρώστια και τον θάνατο. Έτσι λοιπόν, αν ο ιατρός καθημερινά συναναστρέφεται με τους ανθρώπους και ειδικότερα με τους ασθενείς, θα πρέπει να αγαπά τις τέχνες που μιλούν για τον άνθρωπο, ενδεικτικά τη λογοτεχνία, το θέατρο, τη ζωγραφική, τον κινηματογράφο (Φ. – Β. Γκικόπουλου, Λογοτεχνία και Ιατρική, Η Αυγή, http://www.avgi.gr/article/10812/7343093/logotechnia-kai-iatrike. Βλ. επίσης, Steve Parker, Kill Or Cure – An Illustrated History of Medicine, DK, London/New York/Munich/Melbourne/Delhi 2003. The Codification of Medical Morality, vol. 1, επιμ. Robert Baker – Dorothy Porter, εκδ. Springer-Science-Business Media, B.V., 1993. Music As Medicine – The History of Music Therapy since Antiquity, επιμ. Peregrine Horden, Routledge, London/New York, 2000).

Ε. ΟΙ ΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΜΕ ΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Οι ασχολούμενοι με την Ιατρική στη Λογοτεχνία είναι είτε συγγραφείς, ποιητές ή πεζογράφοι, οι οποίοι χρησιμοποιούν την ιατρική στα έργα τους, είτε ιατροί που είναι λογοτέχνες.

Έλληνες μη ιατροί λογοτέχνες που ασχολήθηκαν με την ιατρική στα έργα τους, είναι ιδίως οι εξής: 1) οι ποιητές Κωνσταντίνος Καβάφης, Κωστής Παλαμάς, Κώστας Κρυστάλλης, Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, Νίκος Καρούζος, Ανέστης Ευαγγέλου, και 2) οι πεζογράφοι Νίκος Καζαντζάκης («Ελ Γκρέκο»), Λορέντζος Μαβίλης, Ανδρέας Καρκαβίτσας, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.

Έλληνας ιατρός – λογοτέχνης είναι ο Ντίνος Οικονόμου («Η πλαγιά με τα Νίφαστρα», εκδ. Καστανιώτη, 2006).

Ξένοι συγγραφείς που χρησιμοποίησαν την ιατρική στα έργα τους, είναι ο Τσάρλς Ντίκενς (1812-1870) («Ο Ντόμπυ και ο Γιός»), ο Λέων Τολστόι (1828-1910) («Ιβάν Ίλιτς»), ο Τόμας Μαν (1875-1955) («Το Μαγικό Βουνό»), ο Αλμπέρ Καμύ (1913-1960) («Πανούκλα»), ο Αλεξάντρ Σολζενίτσιν (1918-2008) («Ο όροφος του καρκίνου»), ο Φίλιπ Μίλτον Ροθ (1933-2018) («Καθένας»).

Όσον αφορά τους ιατρούς ή τους σπουδάσαντες εν μέρει ή εξ ολοκλήρου την Ιατρική, ο Καθηγητής Χελιδόνης (Λογοτεχνία και Ιατρική, ο.π.) γράφει ότι ο κατάλογος των ανδρών και των γυναικών που συνδύασαν τη Λογοτεχνία με την Ιατρική είναι μεγάλος. Στη συνέχεια προβαίνει σε ομαδοποίηση αυτών. Μερικοί συγγραφείς άρχισαν αλλά δεν τελείωσαν κάποια Ιατρική Σχολή. Μερικοί τελείωσαν αλλά δεν εξάσκησαν ποτέ το ιατρικό επάγγελμα. Άλλοι το εγκατέλειψαν για να αφιερωθούν στη Λογοτεχνία. Οι λιγότεροι σε αριθμό πέτυχαν να ασχοληθούν και με τα δύο στη ζωή τους.

Ιατροί – λογοτέχνες διερεύνησαν λεπτομερώς τη σχέση Ιατρικής και Λογοτεχνίας μέσα από την περιγραφή ιατρών, ασθενών και νόσων, όπως ιδίως ο Φρανσουά Ραμπελαί (1494-1553), ο Άντον Τσέχωφ (1860-1906) («Πτέρυγα Έξι»), ο Ουίλιαμ Σόμερσετ Μομ (1874-1965). Άλλοι ιατροί – λογοτέχνες είναι ενδεικτικά ο Γουϊλιαμ Κάρλος Γουϊλιαμς (1883-1963), ο Γουόλκερ Πέρσυ (1916-1990), ο Άλλεν Ρίτσαρντ Σέλζερ (1928-2016), ο Όλιβερ Σάκς (1933-2015) («Αφυπνίσεις»).

Ο Άντον Τσέχωφ περιέγραψε ως εξής τη διπλή ζωή του: «Η Ιατρική είναι η νόμιμη σύζυγός μου και η Λογοτεχνία η ερωμένη μου». Ο Ρίτσαρντ Σέλζερ ανέφερε ότι από τη στιγμή ο καλλιτέχνης σηκώνει την πένα του, δεν είναι ο εαυτός του και δεν ανήκει πια σε αυτό τον κόσμο. Επίσης, πρόσθεσε ότι αυτό που του αρέσει στην αρχή περισσότερο στη χειρουργική και το γράψιμο, είναι η τέχνη, ότι αυτή τον ώθησε να γίνει χειρουργός, ότι του άρεσε να μαθαίνει πώς να κόβει, να ράβει και να απολινώνει, και ότι το ίδιο, όταν άρχισε να μαθαίνει να γράφει, ήταν το ράψιμο μαζί των λέξεων σε προτάσεις και η επιλογή και το σκόρπισμά τους που τον χαροποιούσε ιδιαίτερα. Ο Γουϊλιαμ Κάρλος Γουϊλιαμς, ο γνωστότερος ίσως ιατρός – ποιητής, είπε ότι η Ιατρική ήταν η αιτία που έγινε ποιητής και ότι δεν θα μπορούσε να εξασκήσει τη μια χωρίς την άλλη.

ΣΤ. Ο ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Ο γρήγορα εξελισσόμενος ανθρωπιστικός κλάδος Ιατρικής και Λογοτεχνίας αποτελεί αναγνωρισμένο πεδίο λογοτεχνικών σπουδών που έχει τα δικά του περιοδικά, επιστημονικές εταιρίες, μεταπτυχιακά προγράμματα και χρηματοδοτήσεις για εκπαίδευση και έρευνα. Ένα τέτοιο περιοδικό είναι το Literature and Medicine (Λογοτεχνία και Ιατρική) (https://www.press.jhu.edu/journals/literature-and-medicine). Μια τέτοια επιστημονική εταιρία είναι η Παγκόσμια Ένωση Ιατρών Συγγραφέων (Union Mondiale des Ecrivains Medicins) (https://en.wikipedia.org/wiki/Union_Mondiale_des_%C3%89crivains_M%C3%A9d%C3%A9cins).

Μια ανθολογία λογοτεχνίας, ποίησης και πεζογραφήματος, που αφορά την ιατρική στη λογοτεχνία συνιστά το βιβλίο με τίτλο «Imagine What It’s Like (Φανταστείτε Τί Είναι Όπως) – – Humanities at the heart of health care (Οι ανθρωπιστικές επιστήμες στην καρδιά της φροντίδας υγείας)», επιμ. Ruth Nadelhaft με τη Victoria Bonebakker, εκδ. Maine Humanies Council, ΗΠΑ 2008. Η ανθολογία αυτή ετοιμάστηκε στα πλαίσια του προγράμματος «Literature and Medicine: Humanities at the heart of health care (Λογοτεχνία και Ιατρική: Οι ανθρωπιστικές επιστήμες στην καρδιά της φροντίδας υγείας)» από το Συμβούλιο Ανθρωπιστικών Επιστημών του Maine (Maine Humanities Council), με αφορμή σχετικό σεμινάριο στους επαγγελματίες ιατρούς του Ιατρικού Κέντρου του Ανατολικού Maine, στο Bangor του Maine. Στην εισαγωγή της ανθολογίας αυτής αναφέρονται τα εξής: «Οι περισσότεροι που έχουν συμμετάσχει στις ομάδες ανάγνωσης και συζήτησης του σεμιναρίου «Λογοτεχνία και Ιατρική» λένε ότι, κατά κάποιο τρόπο, η ζωή τους είναι διαφορετική κατ’ αποτέλεσμα. Οι επαγγελματίες της φροντίδας υγείας έχουν πραγματοποιήσει αλλαγές στον τρόπο που μεταχειρίζονται τους ασθενείς. Οι επιστήμονες έχουν ανακατευθύνει την έρευνα και τη διδασκαλία τους. Στο Maine και σε άλλες Πολιτείες, όπου η «Λογοτεχνία και η Ιατρική» έχει γίνει μέρος της κουλτούρας, οι έννοιες της ιεραρχίας και τα νοσοκομειακά έθιμα έχουν αμφισβητηθεί. Όχι απλώς η «ιατρική», αλλά οι σχέσεις έχουν εξανθρωπιστεί».

Η ανθολογία αυτή της ιατρικής σε λογοτεχνικά κείμενα αποτελείται από τα εξής πέντε (5) τμήματα με τα περιεχόμενα σε αυτά λογοτεχνικά έργα:

Α – Πρώτο Τμήμα με τίτλο «Η Εμπειρία της Ασθένειας», το οποίο περιέχει τα εξής λογοτεχνικά έργα:

1 – Μουσείο Καλών Τεχνών (W. H. Auden)

2 – Της Κατάρτισης (Michel Eyquem de Montaigne)

3 – Αθώοι στο εξωτερικό (Robert Lipsyte)

4 – Αιτούντες (Felicia Nimue Ackerman)

5 – Ο Ναυαγός (William Cowper)

6 – Απόρριψη: Μια Ωδή (Samuel Taylor Coleridge)

7 – Γιατροί (Anne Sexton)

8 – Ο Τοίχος (Anne Sexton)

9 – Ο Ποιητής της Άγνοιας (Anne Sexton)

10 – Καθάρισμα (Darcy Wakefield)

11 – Στο Σπίτι του Κάφκα (Leonard Kriegel)

12 – Φόρος Τιμής στον Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ (Susan Fromberg Schaeffer)

13 – Σιωπηλό Χιόνι, Μυστικό Χιόνι (Conrad Aiken)

14 – Αίσθηση απειλής (Jane Lazarre)

15 – Νοσοκομείο (Molly Holden)

Β. Δεύτερο Τμήμα με τίτλο «Αρχές και Τέλη», το οποίο περιέχει τα εξής λογοτεχνικά έργα:

1 – Γάλα (Eileen Pollack)

2 – Τρεις Γενεές των Εμπειριών Γέννας Αυτόχθονων Αμερικανών Γυναικών (Joy Harjo)

3 – Εργαστήρια της Αγάπης (Ruth Nadelhaft)

4 – Γεννήθηκα Ινδιάνος Κρόου (Fred W. Voget, με τη βοήθεια της Mary K. Mee)

5 – Το Κουτί της Άμμου (Edward Albee)

6 – Η Διαρκής Ψύχρα (Flannery O’Connor)

7 – Η Κόρη του Ραππατσίνι (Nathaniel Hawthorne)

8 – Μαύρο Βουνό, 1977 (Donald Antrim)

9 – Ας έχουμε Γιατρούς της Δικής μας Ωριμότητας (Ανώνυμος Ασθενής)

10 – Γειά, Γειά Χένρι – Οι Τελευταίες Λέξεις του Χένρι Μάνλεϊ (Maxine Kumin)

11 – Τί Παραμένει; (Emma Donoghue)

12 – Καλοκαιρινή Τραγωδία (Arna Bontemps)

13 – Ελεγεία (Dylan Thomas)

14 – Μη Πηγαίνετε Ευγενικά Σε Κείνη την Καλή Νύχτα (Dylan Thomas)

15 – Και ο Θάνατος Δεν Θα Έχει Κυριαρχία (Dylan Thomas)

16 – Άρνηση Θρήνου του Θανάτου, από Φωτιά, Παιδιού στο Λονδίνο (Dylan Thomas)

17 – Το Χαμόγελο Ήταν (Dannie Abse)

18 – Ντελίβερυ (Toi Derricotte)

19 – Άστεγος (Juliet S. Kono)

20 – Παιδί, Μετά την Προσπάθεια (Juliet S. Kono)

21 – Ο Πρώτος Καιρός (Juliet S. Kono)

22 – Βασιλικά Νευρικοί (Juliet S. Kono)

23 – Φωλιά (Juliet S. Kono)

24 – Ο Αγώνας (Juliet S. Kono)

25 – Η Άδεια (Juliet S. Kono)

26 – Βιάζομαι (Juliet S. Kono)

27 – Ο Δρόμος (Juliet S. Kono)

Γ. Τρίτο Τμήμα με τίτλο «Τραύμα και θεραπεία», το οποίο περιέχει τα εξής λογοτεχνικά έργα:

1 – Το Αδιάβροχο Ατσάλι (Mikhail Bulgakov)

2 – Αυτή η Κόκκινη Διαρροή (Jeanne Bryner)

3 – Κριτική Επιτροπή των Συνομηλίκων Της (Susan Glaspell)

4 – Προδοσία του «Τί είναι Σωστό» (Jonathan Shay)

5 – Η Μέρα Που ο Πατέρας Μου Προσπάθησε Να Μας Σκοτώσει (Pat Staten)

6 – Τί Είδα από Όπου Στεκόμουν (Marisa Silver)

7 – Καρίκωμα (Sallie Bingham)

8 – Βασανιστήριο (Jean Amery)

Δ. Τέταρτο Τμήμα με τίτλο «Ερχόμενοι στους όρους», που περιέχει τα εξής λογοτεχνικά έργα:

1 – Το έργο της Ομιλίας (Marianne A. Paget)

2 – Χωρίς (Donald Hall)

3 – Η Ορίντα Πάνω στον Μικρό Έκτορ Φίλιπς (Katherine Philips)

4 – Η Μητέρα (Gwendolyn Brooks)

5 – Ζητείται να Γράψει ένα Ποίημα στη Μνήμη της Αν Σέξτον Οκτόμπερ, Πάρκο του Γέλοουστόουν (Maxine Kumin)

6 – Πόνυς που Μαζεύονται στο Σκοτάδι (Anita Endrezze)

6 – Καθεδρικός (Raymond Carver)

7 – Στάχτες σε Στάχτες προς Στάχτες (Ruth Nadelhaft)

8 – Γλυκίνη (Leslie Nyman)

9 – Πρόωρη Ελεγεία (Ακολουθία Ποιημάτων) (Florence Elon)

10 – Αναφορά από το Νοσοκομείο (Wislawa Szymborska)

11 – Το Δωμάτιο της Αυτοκτονίας (Wislawa Szymborska)

12 – Στον Έπαινο του Να Νοιώθεις Κακό Για τον Εαυτό του (Wislawa Szymborska)

13 – Καταπλήσσοντας τον Τυφλό (Jack Hodgins)

14 – Άνθρωποι Σαν Ότι Είναι οι Μόνοι Άνθρωποι Εδώ: Κανονική Φλυαρία στο Πιντ Ονκ (Lorrie Moore)

Ε. Πέμπτο Τμήμα με τίτλο «Κόστος Θεραπείας», που περιέχει τα εξής λογοτεχνικά έργα:

1 – Είσοδος, Παιδική Μονάδα (Theodore Deppe)

2 – Ο Ενδέκατος (Henri Barbusse)

3 – Βάπτιση με Περιστροφή (Mikhail Bulgakov)

4 – Τί Αρέσει η Νοσοκόμα (Cortney Davis)

5 – Αποσπάσματα από το Νοσοκομείο (Jan de Hartog)

6 – Πόλεμος Μιας Γυναίκας (Frank T. Vertosick, Jr.)

7 – Μυστήριο και Δέος (Rachel Naomi Remen)

8 – Ο Τραυματίας (Walt Whitman)

9 – Νύχτα (Louisa May Alcott)

10 – Η Ιστορία Μιας Νοσοκόμας (Peter Baida)

11 – Ξεχωριστό Είδος: Σχέσεις με τον Κόσμο και με τους Εαυτούς Μας (Marion Deutsche Cohen)

12 – Απόσπασμα από την Ελεγεία για τον Ίρις (John Bayley)

13 – Ιστορικό Υποθέσεων (Dannie Abse)

14 – Δέκα Ασθενείς και Ένας Άλλος (Raphael Campo)

15 – Ο 10.000ος Θάνατος Από AIDS στο Σαν Φραντζίσκο (Raphael Campo)

16 – Στην Τυφλότητά Του (John Milton)

Ζ. ΕΝΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΟΙΗΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ «ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΙΑΤΡΙΚΗ» (σελ. 631-632) ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ

Ο 10.000ος θάνατος από AIDS στο Σαν Φραντζίσκο

Του RaphaelCampo

Ιανουάριος 1993

Μια γυναίκα έσπευσε πίσω μου στο δρόμο

Σήμερα, υπενθυμίζοντάς μου ότι δεν είναι ένα όνειρο:

Ενώ έτρωγε ένα ακριβό γεύμα σε μερικούς

Ακριβό εστιατόριο της Καραϊβικής

Πάντα φαντάζομαι ότι είναι ιδιοκτησία της Κούβας,

Παρατηρώ ότι εξακολουθώ να φαντάζομαι

Ο χώρος του AIDS, όπου είδα έναν άνδρα της ηλικίας μου

Να πεθαίνει χθες. Δεν μπορώ να πω γιατί, αλλά πότε

Με κοίταξε ότι ήθελα να τον φιλήσω

Το πρόσωπό μου. Ήθελα να ζήσει μαζί μου

Και μου λέει ιστορίες, ιστορίες δεκαεπτά

Ή δεκαοκτώ ώρες, που αφορούν σεξ

Κάτω από τα αστέρια ή με διασημότητες

Κάτω από κάποια τέλεια, αμέτρητα αστέρια, περίπου

Οι ημέρες πριν από την εξόντωση της επιδημίας

Τόσοι πολλοί χιλιάδες άνθρωποι. Θέλοντας τον

Να ζήσει, Στάθηκα όρθιος δίπλα στο κρεβάτι του,

Θέλοντας τον. Το ίδιο το σεξ ήταν υπέροχο,

Είμαι βέβαιος, αλλά αυτό που θα ήθελα πραγματικά να ξέρω

Ήταν το πώς αισθάνθηκε να το ξέρει ότι μετά το γεύμα

Σε κάποιο ακριβό εστιατόριο, τους φίλους σας

Θα ήταν ζωντανοί. Οι φίλοι σας θα ήταν ζωντανοί –

Να ξέρει κανένας φίλος δεν θα πεθάνει έτσι,

Από κρυπτοκοκκική μηνιγγίτιδα, ή

Ένα άλλο είδος μηνιγγίτιδας, ή

Μια λοίμωξη των πνευμόνων τόσο σοβαρή που κάνει

Ένα φιλί αδύνατο λόγω της ανάγκης

Η αναπνοή είναι ακόμα μεγαλύτερη. Βιαστικά,

Πληρώνω το λογαριασμό, γιατί πρέπει να αναπνεύσω

Και ξαφνικά βλέπω αστέρια, βλέπω

Είμαι έξω από κάποιο κουβανέζικο εστιατόριο.

Μια γυναίκα έσπευσε πίσω μου, συνοφρυωμένη, μακριά.

(Το ποίημα «Ο 10.000ος Θάνατος από AIDS στο Σαν Φραντζίσκο» περιέχεται στο βιβλίο «Τί Είπε το Σώμα» του Raphael Campo, εκδ. Duke University Press).

*Η Ράνια Γάτου είναι Ποιήτρια, Δοκιμιογράφος και Εικαστικός.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου