Με την κατ’ έτος επισήμανση και παρουσίαση των ναυαγίων και των υπόλοιπων ατυχημάτων της ναυσιπλοΐας, τα σχετικά γεγονότα μπαίνουν σε σειρά, από την οποία καθίσταται πιο ευχερής η παραπέρα διερεύνηση και η διάκριση ανάλογα με την σοβαρότητά τους, την αιτία που τα προκάλεσαν και τον τόπο που σημειώθηκαν. Παρέχεται, δηλαδή, με αυτόν τον τρόπο συνεχής χρονική καταγραφή, ώστε, κάποια στιγμή, να συγκροτηθεί ένα «ναυαγιακό πανόραμα» των δυσάρεστων και οδυνηρών περιστατικών στις θάλασσες του Παγασητικού, των αιγαιοπελαγίτικων ακτών του Πηλίου και των Β. Σποράδων. Σήμερα θα εστιάσουμε την προσοχή μας σε ναυάγια, που σημειώθηκαν στα 1921, δηλαδή ακριβώς πριν από 100 χρόνια.
Στα 1921 συναντούμε λιγότερα περιστατικά σε σχέση με το προηγούμενο έτος, όπως είχαμε μνημονεύσει στο αντίστοιχο άρθρο μας, παλιότερα. Ετούτο πιθανότατα οφείλεται στη μείωση των ναυτικών ατυχημάτων τη συγκεκριμένη χρονιά (1921) ή στο γεγονός ότι κάποια συμβάντα δεν έφθασαν, για διάφορους λόγους, στις σελίδες των τοπικών εφημερίδων. Σε αυτή τη δεύτερη πιθανή περίπτωση ίσως συμβάλλουν καταλυτικά και τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα της εποχής. Από τον Νοέμβριο του 1920, με την παταγώδη αποτυχία των βενιζελικών στις εκλογές και την επικράτηση της φιλοβασιλικής παράταξης, που επανέφερε στην Ελλάδα τον έκπτωτο βασιλιά Κωνσταντίνο, διαφοροποιείται ριζικά το πολιτικό πεδίο σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Επίσης, το 1921 αρχίζει και εξελίσσεται η μάταιη εκστρατεία στα βάθη της Ανατολής, με τον στρατό να προωθείται πέρα από τη γραμμή Εσκί – Σεχίρ (Δορύλαιο) – Αφιόν Καραχισάρ (Ακροηνό), ώστε να χτυπηθεί ο Κεμάλ στις βάσεις του, με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη της Αγκυρας! Η πολεμική και πολιτική επικαιρότητα στην εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ είναι εξαιρετικά πλούσια και κυριαρχεί, πέρα από τα κεντρικά ρεπορτάζ, σε όλες τις στήλες της εφημερίδας, κάτι που αποβαίνει σε βάρος της υπόλοιπης, και της τοπικής, ειδησεογραφίας. Πιθανόν, με αυτή την εξέλιξη, να μη βγαίνουν στο φως της δημοσιότητας και οι περιπτώσεις κάποιων ναυαγίων. Πάντως και το 1921 συναντούμε κάποια αξιοπρόσεχτα συμβάντα, που εμπλουτίζουν τη σχετική καταγραφή.
***
Η νέα χρονιά αρχίζει με σοβαρό ναυτικό ατύχημα, πλοίου της ακτοπλοΐας, στις 2 Ιανουαρίου. Πρόκειται για το α/π Ανατολή της Ανατολικής Ατμοπλοΐας, που προσάραξε σε βραχώδη ακτή της Σκιάθου, όταν βρέθηκε σε πυκνή ομίχλη κατά το δρομολόγιό του από Θεσσαλονίκη προς Βόλο. Στο πρώτο, σύντομο δημοσίευμα, που μας παρέχονται οι πρώτες, ασαφείς ακόμη, πληροφορίες, αναφέρεται πως το σκάφος προσάραξε στον ύφαλο Λευτέρης, στο μέσον του διαύλου Μαγνησίας – Σκιάθου, όπου είχαν σημειωθεί, όπως και κατοπινά, σοβαρά ναυάγια. Ομως από τον Σεπτέμβριο του 1920 είχε τοποθετηθεί και λειτουργούσε φάρος, έπειτα από πρωτόγνωρη και τιτάνια προσπάθεια, για τις δυνατότητες της εποχής, με την εγκατάσταση τσιμεντένιου βάθρου πάνω στον επικίνδυνο ύφαλο, σε δύσκολο σημείο με συνεχή ρεύματα και συχνό κυματισμό. Αλλά ακόμη και αν λειτουργούσε ο φάρος, η ομίχλη αποτελεί πάντοτε το σοβαρότερο εμπόδιο για τη ναυσιπλοΐα. Στην πρώτη αναφορά για το συμβάν επισημαίνεται πως η είδηση δεν είχε ακόμη πλήρως επιβεβαιωθεί.
«Προσάραξις Ατμοπλοίου
Εγνώσθη χθες τη νύκτα ότι το ατμόπλοιον Ανατολή προσερχόμενον εκ Θεσσαλονίκης διά τον λιμένα μας, προσήραξεν παρά την θέσιν Λευτέρι της Σκιάθου, ένεκα πυκνής ομίχλης. Η είδησις λόγω του προκεχωρημένου της ώρας παρέμεινε ανεξακρίβωτος» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 3/1/21).
Την επομένη (4/1) σε εκτενέστερο μονόστηλο, με τίτλο «Λεπτομέρειαι της προσαράξεως της Ανατολής» δίνεται ακριβής πληροφόρηση για το ατύχημα. Το πλοίο είχε προσαράξει σε βραχώδη ακτή της Σκιάθου στη θέση Αγκιστρος και μάλλον είχε υποστεί σοβαρές ζημιές, αλλά ευτυχώς επικρατούσε μπουνάτσα και δεν κινδύνευσε κανείς από τους επιβαίνοντες. Οι επιβάτες παραλήφθηκαν την επομένη από άλλο ατμόπλοιο, που προσέγγισε την προσαραγμένη Ανατολή και αναμένονταν ναυαγοσωστικά ρυμουλκά για την αποκόλλησή της:
«Νεώτεραι πληροφορίαι αναφορικώς με την προσάραξιν του ατμοπλοίου Ανατολή αναφέρουν ότι τούτο, λόγω της πυκνής ομίχλης, εξόκειλε παρά την θέσιν Αγκιστρος της Σκιάθου, σφηνωθέν εις βραχώδη ακτήν. Υπέστη σημαντικήν βλάβην η δεξιά μάσκα της πρώρας και το μηχανοστάσιον. Ευτυχώς δεν επεκράτει θαλασσοταραχή, θύματα δεν υπάρχουν. Οι επιβάται είκοσι περί τον αριθμόν μετεφέρθησαν χτες ενταύθα διά του ατμοπλοίου Αιγαίον. Εζητήθη η αποστολή ναυαγοσωστικού προς ρυμούλκησιν του ατμοπλοίου».
Λίγες μέρες αργότερα (8/1) πληροφορούμαστε την αίσια έκβαση της περιπέτειας. Το ατμόπλοιο, όπως φαίνεται, δεν είχε υποστεί τελικά σοβαρές ζημιές και ήταν θέμα λίγων ημερών η ρυμούλκησή του στον Πειραιά για επιδιόρθωση των βλαβών, αφού βέβαια ολοκληρώνονταν οι πρόχειρες παρεμβάσεις, ώστε να καταστεί πλεύσιμο το προσαραγμένο σκάφος:
«Διά την ρυμούλκησιν της Ανατολής
Διά την ρυμούλκησιν του παρά το Αγκίστρι της Σκιάθου, εξοκείλαντος ατμοπλοίου Ανατολή, εστάλησαν εκ Πειραιώς δύο ρυμουλκά. Αι βλάβαι τας οποίας υπέστη το ατμόπλοιον τούτο έγινε τοιαύται δυνάμεναι να επισκευασθώσι ευκόλως εις τα ναυπηγεία Πειραιώς».
Να σημειώσουμε ότι στο βορειοδυτικό άκρο της Σκιάθου προσάραξε έντεκα χρόνια αργότερα (8/2/32) το ατμόπλοιο Υπεροχή, ευτυχώς και αυτό χωρίς δυσάρεστες συνέπειες.
Οσο για το ατμόπλοιο Ανατολή, ο καπετάν Αν. Τζαμτζής στο βιβλίο του «Ελληνική Επιβατική Ακτοπλοΐα α’ περίοδος 1830 – 1940» εκδ. Finatec, στη σελ. 88 αναφέρει πως απωλέστηκε από θαλασσοταραχή, δίχως χρονική επισήμανση, προφανώς μετά το ατύχημα της Σκιάθου.
***
Μπορεί στην περίπτωση της προσάραξης του α/π Ανατολή να επικρατούσε νηνεμία, οι σφοδρές γεναριάτικες φουρτούνες όμως δεν έλειψαν τουλάχιστον στο β’ μισό του μήνα. Σε δημοσίευμα με τίτλο «Η προχθεσινή τρικυμία» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 19/1/21), σημειώνονται δύο ναυάγια ιστιοφόρων σε Πλατανιά και Καλά Νερά. Μάλιστα στο πρώτο συμβάν υπήρξε σύγκρουση σκαφών, που πιθανότατα να προήλθε από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Διαβάζουμε σχετικά: «Ναυάγιον ιστιοφόρου. Εις το ενταύθα λιμεναρχείον ελήφθη χθες τηλεγράφημα αγγέλον ότι το ιστιοφόρον του Ι. Βισβίκη εβυθίσθη παρά την θέσιν Πλατανιά της περιφερείας Προμυρίου συνεπεία συγκρούσεως μετά του ιστιοφόρου Ευαγγελίστρια».
Στο άλλο συμβάν, στα Καλά Νερά το πλεούμενο παρασύρθηκε από τα κύματα, ενώ ήταν φουνταρισμένο και αγνοούταν η τύχη του. Τι απόγινε τελικά το σκάφος δεν γνωρίζουμε, αφού τις επόμενες μέρες δεν παρέχεται κάποια σχετική πληροφορία:
«Ιστιοφόρον αγνοούμενον
Επίσης ανηγγέλθη εις το λιμεναρχείον ότι το ιστιοφόρον Νέος Απόστολος του πλοιάρχου Αθαν. Καρπόνη, ηγκυροβολημένον εις Καλά Νερά, εξέφυγε του αγκυροβολίου, λόγω της σφοδράς θαλασσοταραχής και ήδη αγνοείται η τύχη του».
***
Προς τα τέλη Ιανουαρίου του 1921 καταγράφεται άλλο ένα σοβαρό ναυάγιο πλοίου της ακτοπλοΐας, που δεν σημειώθηκε βέβαια στις θάλασσες της Μαγνησίας, αλλά στην Αντίμηλο. Επρόκειτο για το α/π Μαργαρίτα της ναυτικής εταιρείας Σταματόπουλου, που εκτελούσε το δρομολόγιο Θεσσαλονίκη – Βόλος – Χαλκίδα – Πειραιάς και συνέχιζε στις Κυκλάδες φθάνοντας προφανώς στην Κρήτη, όπως γινόταν στις δρομολογιακές συνδέσεις εκείνα τα χρόνια. Δηλαδή, μερικές μέρες νωρίτερα από το τραγικό συμβάν το πλοίο είχε διέλθει και από τον Βόλο, όπως σημειώνεται στο σχετικό δημοσίευμα. Ως πιθανές αιτίες του ναυαγίου αναφέρονται η πρόσκρουση σε ύφαλο λόγω της πυκνής ομίχλης, χωρίς να αποκλείεται η επαφή σε νάρκη, απομεινάρι του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπως είχε συμβεί σε αρκετές περιπτώσεις. Ευτυχώς διασώθηκαν όλοι οι επιβαίνοντες:
«Η Μαργαρίτα κατεβυθίσθη
Ελήφθη χθες τηλεγράφημα αγγέλον ότι το ατμόπλοιον Μαργαρίτα των κ.κ. Αδελφών Σταματοπούλου το οποίον την παρελθούσαν Πέμπτην είχε αναχωρήσει εκ του λιμένος μας, κατεβυθίσθη παρά την Αντίμηλον. Λεπτομέρειαι του ναυαγίου δεν διεβιβάσθησαν μέχρι χθες το εσπέρας. Φαίνεται ότι το ατμόπλοιον τούτο λόγω της πυκνής ομίχλης την οποίαν ενδέχεται να συνήντησε κατά τον πλούν προσέκρουσεν επί υφάλου. Δεν αποκλείεται εν τούτοις να κατεβυθίσθη συνεπεία συγκρούσεως επί νάρκης. Το μόνον εξακριβωμένον γεγονός το οποίον υπήρχε μέχρι χθες ήτο ότι το πλήρωμα και οι επιβάται της Μαργαρίτας διεσώθησαν άπαντες» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 27/1/21).
Παρ’ ότι το περιστατικό ήταν ιδιαίτερα σοβαρό δεν υπήρχε στις επόμενες μέρες κάποια σχετική είδηση.
***
Τα ναυάγια μικρών ιστιοφόρων σημειώνονται συχνά τους χειμερινούς μήνες, ειδικά όταν ταξίδευαν φορτωμένα. Ευάλωτα στις άγριες διαθέσεις του καιρού δεν κατάφερναν, πολλές φορές, να αντεπεξέρχονται στο επίπονο ταξίδι τους, ειδικά σε αλίμενες και εκτεθειμένες σε τρικυμία περιοχές. Συχνά τα ναυάγια αυτά συνοδεύονταν από ανθρώπινες απώλειες, αλλά ευτυχώς στο παρακάτω συμβάν δεν υπήρξαν θύματα:
«Ναυάγιον ιστιοφόρου
Μεταξύ Βενέτου και Πουρίου εναυάγησε προημερών το ιστιοφόρον του Κ. Κούτρα, όπερ μετέφερε εκ Πουρίου εις Βένετον φορτίον οίνου και διάφορα άλλα είδη. Το πλήρωμα εσώθη» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 2/2/21).
***
Ο φουρτουνιασμένος Φλεβάρης εκείνης της χρονιάς προκάλεσε σοβαρές δυσκολίες στη ναυσιπλοΐα, εμποδίζοντας τα εμπορικά ιστιοφόρα στην απρόσκοπτη εκτέλεση των πλόων τους. Η αδυναμία μετάβασης και προσέγγισης στα χωριά του Ανατολικού Πηλίου προκάλεσε έλλειψη αλεύρων και άλλων φαγώσιμων, ώστε να προκύψει πρόβλημα στη διατροφή των κατοίκων των περιοχών αυτών:
«Καθυστέρησις σίτου λόγω τρικυμίας
Πληροφορούμεθα ότι ιστιοφόρα με σιτοφορτία προοριζόμενα διά τους κατοίκους της ανατολικής πλευράς του Πηλίου δεν ηδυνήθησαν λόγω της θαλασσοταραχής να φθάσωσι εις τον προορισμό τους και τοιουτοτρόπως υπάρχει κίνδυνος ελλείψεως ψωμιού εις την ανατολικήν πλευράν του Πηλίου» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 13/2/21). Να σημειώσουμε πως εκείνη την περίοδο υπήρχαν διαφωνίες για την εκφόρτωση των πλοίων, που μετέφεραν σιτάρι και μάλιστα είχαν σημειωθεί σοβαρά επεισόδια.
***
Με την πάροδο του χειμώνα φαίνεται πως εξέλειπαν και τα ναυάγια στην περιοχή της Μαγνησίας, καθώς ολόκληρο σχεδόν το επόμενο διάστημα του χρόνου, ώς τον Δεκέμβρη, δεν καταγράφονται στον Τύπο ανάλογα περιστατικά, μόνο ένα «παρ’ ολίγον ναυάγιον», όπως χαρακτηριστικά επιγράφεται το σχετικό δημοσίευμα, που σημειώθηκε στο λιμάνι του Βόλου. Πρόκειται για συμβάν με κάποια παιδιά, που πήραν, μόνα τους προφανώς, βάρκα για να κάνουν βόλτα και κόντεψε να επέλθει ανατροπή:
«Χθες την 6 μ.μ. παρ’ ολίγον θα εγένετο προ του Ακταίου ναυάγιον μιας μικρής αλιευτικής λέμβου επί της οποίας επέβαινον μικροί μαθηταί και άλλα παιδιά, άνευ λεμβούχου» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 17/5/21).
***
Το 1921 όμως έμελλε να ολοκληρωθεί με τραγικό ναυάγιο ιστιοφόρου, στον Παγασητικό παραμονές Χριστουγέννων. Οι χειμωνιάτικες φουρτούνες σάρωναν τις αλίμενες ακτές του κόρφου, παρασύροντας όποιο πλεούμενο δεν βρισκόταν σε ασφαλές σημείο. Διαβάζουμε σχετικά:
«Ναυάγιον ιστιοφόρου
Το Λιμεναρχείον Βόλου πληροφορείται εξ Αγριάς ότι την εσπέραν της παρελθούσης Κυριακής το ιστιοφόρον του πλοιάρχου Παναγιώτου Πάγια εκ Σκύρου εναυάγησεν εις την παραλίαν των Λεχωνίων λόγω τρικυμίας. Ο πλοίαρχος επνίγη, το δε πλοίον συνετρίβη» (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 25/12/21).
***
Η έλλειψη καταγραφής ναυαγίων για δέκα περίπου μήνες διακόπτεται με το παραπάνω οδυνηρό συμβάν. Το 1921 θα εκπνεύσει με τραγικό ναυάγιο, υπενθυμίζοντας πως κατά τη χειμερινή περίοδο γίνεται δυστυχώς αναπόφευκτη η πρόκληση τέτοιων περιστατικών.
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
