ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Θανάσης Μακρής: Δημιουργώντας τόπους για τοπία ανθρώπων

θανάσης-μακρής-δημιουργώντας-τόπους-635442

Μιλώντας για τέχνη και ιστορία, ο γνωστός ζωγράφος αναφέρει στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ τη σχέση ζωής και έμπνευσης, με την ευκαιρία της έκθεσής του με τίτλο «Οσα ο σαλός ονειρεύεται»

Η φήμη του προηγείται της μορφής του, ενώ η εικαστική του γραφή ή αλλιώς η ζωγραφική του παραπέμπει σε τόπους που ο όρος τοπίο συνδιαλέγεται ενεργά και ουσιαστικά, με την ανθρώπινη παρουσία.

Οξύμωρη, αναμφίβολα, σχέση και έννοια κι όμως ο Θανάσης Μακρής αναμετριέται με τα εκφραστικά του μέσα και κονταροχτυπιέται με αυτά, δημιουργώντας αισθήσεις, άλλοτε υπαινικτικές και άλλοτε ηχηρές, πάντοτε, ωστόσο, πραγματικές με την ουσιαστική απόδοση της έννοιας που αφορά στο αέναο παρόν.

Ο Θανάσης Μακρής με την παρουσίαση έργων του στον Βόλο, στον Χώρο Τέχνης «δ.», ξεδιπλώνει την ιστορία με το αποτύπωμα του δικού του ήρωα του Θεόφιλου αποτίνοντας φόρο τιμής στο τόπο που έζησε και έδρασε ως σαλός των παραισθήσεων και καλλιτέχνης των αισθήσεων. Είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζεται στον Βόλο, δημιουργώντας ένα νοερό ιστό ή αλλιώς μια γέφυρα, καθώς ανάλογη έκθεση θα ακολουθήσει στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Πολιτιστικού Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος στην Αθήνα.

Με την πρωτιά της εισαγωγής στην ΑΣΚΤ

Γεννιέσαι ή γίνεσαι ζωγράφος, είναι η ερώτηση που καλείται να απαντήσει ο Θανάσης Μακρής στη συνομιλία κατά τη διάρκεια της οποίας εκλήθη να δώσει στοιχεία της ζωής του και στόχους της δουλειάς του «…εκείνο που γνωρίζω – απαντά – είναι ότι μόνο αυτό ήθελα και μόνο αυτό μπορούσα να κάνω, να γίνω ζωγράφος…», υπογραμμίζει. Η απάντηση δεν υπονοεί τη δύναμη του έμφυτου ταλέντου, αλλά τη μοναδική δυνατότητα που είχε, καθώς όπως ο ίδιος επισημαίνει δεν ήταν καλός στα μαθήματα ή σε άλλου είδους ενασχόληση.

Ζωγράφιζε γιατί αυτό μπορούσε και ήθελε, με μανία και αγάπη, με επιμονή και προσήλωση. Κι όταν ήρθε η ώρα της αναμέτρησης με την πραγματικότητα των ικανοτήτων του, το αποτέλεσμα ήταν να εισαχθεί πρώτος στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, χωρίς ουσιαστική προετοιμασία, παρά μόνον με την ολιγόμηνη προετοιμασία στο φροντιστήριο του Βλαχόπουλου στην Αθήνα. «…..μη φανταστείτε ότι ζούσα σε περιβάλλον που ενίσχυε την καλλιτεχνία. Ο πατέρας μου εργαζόταν στον ΟΣΕ της Καλαμάτας και δεν είχε σχέση με τη ζωγραφική ….» αναφέρει με συστολή, χωρίς, ωστόσο, να κρύψει τη χαρά της συνέχειας που δόθηκε με τις σπουδές του στην Αθήνα.

Ακολουθώντας τον παντοτινά αγαπημένο του δάσκαλο Γιάννη Μόραλη πορεύτηκε μαθαίνοντας, διευρύνοντας συνεχώς πεδία γνώσεων, διαθέτοντας ατέλειωτες ώρες στο εργαστήριο της Σχολής του για να αποφοιτήσει εισπράττοντας υποτροφία για το Παρίσι. Χρόνια και στιγμές, ώρες και συναναστροφές που κλείνονται σε λέξεις και αράδες, για να αποδώσουν την αξιοσύνη που συνδυαστικά με το ταλέντο έδωσαν αποτελέσματα, δηλαδή έργα που γέμισαν γρήγορα αίθουσες εκθέσεων, σε ατομικές και ομαδικές παρουσιάσεις, εισπράττοντας επαινετικά σχόλια ειδικών και την αγάπη των φιλότεχνων.

Ταξιδεύοντας στη ζωή με τη ζωγραφική

Ανηφορίζοντας από τη πατρογονική γη, την Καλαμάτα, οδεύοντας στην Αθήνα για σπουδές και στη συνέχεια στο Παρίσι, ο Θανάσης Μακρής κράτησε στη φαρέτρα των αναμνήσεων μορφές και τοπία που όρισαν τη μνήμη και καθόρισαν τη ζωγραφική του.

«…Ο τόπος εισβάλλει ορμητικά και μένει για πάντα … περισσότερο κι από εκείνες της μορφές του γενέθλιου τόπου της μητέρας μου της Μάνης, όλα υπάρχουν ….» αναφέρει, δηλώνοντας ότι οι μορφές της κακοτράχαλης γης του Μοριά που εικονίζονται στις φιγούρες των Ηρώων του ’21 είναι οι ίδιες, που αβίαστα ανυψώνονται στις δικές του δημιουργίες που γεμίζουν δυναμικά τον ευρηματικά φιλόξενο Χώρο Τέχνης «δ.». Κι αν κάποιος θελήσει να διακρίνει την επιρροή και την επίδραση της συνέχειας στη Γαλλία, ας την αναζητήσει στους δρόμους και στα μουσεία, στα καφέ και στις όχθες του Σηκουάνα, στους υπαίθριους βιβλιοπώλες. «…δεν έμαθα γαλλικά, δεν γνωρίζω να μιλώ τη γλώσσα αυτή κι ας έμεινα δύο χρόνια στο Παρίσι… – αναφέρει – ζούσα την εποχή και τους ανθρώπους της κι υπήρχαν τόσοι Έλληνες και τόσα θέματα που μας απασχολούσαν γύρω από την τέχνη…».

Αλλωστε στα μαθήματα της Ecole des Beaux Arts (της φημισμένης Σχολής Καλών Τεχνών των Παρισίων), αυτά που διδάσκονταν ο ίδιος τα είχε δει, διδαχθεί και βιώσει. Κι έτσι ως ένας σύγχρονος περιπατητής της τέχνης περιηγήθηκε σε μουσεία και χώρους εικαστικών, γεύθηκε τάσεις και ευφράνθηκε πίνοντας κρασί προτάσεις, για να γυρίσει και να συνθέσει το προσωπικό του παζλ αρνούμενος να ενταχθεί σε βιοποριστικές μανιέρες. Και τα κατάφερε.

Μοναχικός και όχι μόνος

Ελλάδα, Αθήνα, εκθέσεις και παρουσιάσεις, προτάσεις και σκέψεις αλλά καμία αμφιβολία για τη σταθερή επιλογή : να ζωγραφίζει και μόνο, να μην ενταχθεί σε άλλες προσφορές πιο βολικές και ανθρώπινες «…αναλογιστείτε πόσοι τελειώνουν από τη Σχολή Καλών Τεχνών και πόσοι είναι ζωγράφοι…» αναφέρει και τονίζει ότι δεν μετάνιωσε που πέρασε δύσκολα, που διάλεξε το δρόμο της ζωγραφικής γιατί όπως τονίζει είναι μοναχικός αλλά δεν είναι μόνος.

Δίπλα και κοντά του βρέθηκαν ομότεχνοι και φίλοι που ενθαρρύνουν βήματα και ενισχύουν προοπτικές. Κι όλα αυτά τα χρόνια καταλήγουν σε αυτό που μόνον ένας καλλιτέχνης μπορεί να βιώσει την απόλυτη εσωστρέφεια που καλείται να γίνει εξωστρέφεια, τηρώντας αρχές κι αποφεύγοντας εναρμονίσεις και διαφοροποιήσεις πλαισίων και στόχων. Δεν είναι εύκολα πράγματα.

Κι όπως ο ίδιος αναφέρει χωρίς ίχνος πικρίας στη φωνή και στη διάθεση, ζώντας μέσα από τη ζωγραφική, ανακαλύπτεις ότι μπορείς να ζήσεις μέσα από αυτή πρακτικά, με την έννοια του βιοπορισμού και μεταφυσικά με την έννοια της ψυχικής κάλυψης. Εννοιες και όροι, πρόσωπα και τόποι, όλα ενισχύουν την έμπνευση που πολλές φορές γίνεται προτίμηση και θεματικό πλαίσιο. Ο τόπος που κουβαλά ως μνήμη και ως εικόνα, γίνεται το τοπίο που οδηγεί στον χαρακτηρισμό του τοπιογράφου.

Το τοπίο ως αφορμή

Η αγάπη ή αλλιώς η προτίμηση του Θανάση Μακρή στο τοπίο είναι διακριτή από τις εκθέσεις του, αλλά και από τις προσωπικές του θέσεις «…το τοπίο είναι για μένα αφορμή…» δηλώνει εξηγώντας ότι αγαπά το θέμα και εμμένει στη θέση ότι οι παλιότεροι όπως Λύτρας, Μαλέας, Οικονόμου και Παπαλουκάς το υπηρέτησαν επαρκώς, δημιουργώντας ένα κενό για τη συνέχεια, επισημαίνοντας, μάλιστα, ότι ήταν σαν να έσπασε ένας κρίκος καθώς δεν δόθηκε, δεν υπήρξε συνέχεια.

Για τον ίδιο, το τοπίο είναι ο τόπος του, ο τόπος καταγωγής η Μεσσηνία αλλά και οι Κυκλάδες που τόσο αγαπά από το φως, το απόλυτο φως που τον καθηλώνει. Κι είναι άξιο απορίας που ο Θανάσης Μακρής υπηρετεί το τοπίο ενώ ο δάσκαλός του, ο Γιάννης Μόραλης όπως είναι γνωστό δεν έκανε τοπία. «…για τον Γ. Μόραλη δεν είναι το τοπίο ή το πορτραίτο, είναι η ζωγραφική που τον ενδιέφερε και κυρίως η σύνθεση των δύο διαστάσεων…» εξηγεί και εξηγείται, παραθέτοντας τοπία υπαινικτικά με ηχηρές παχιές πινελιές που αγγίζουν την αφαίρεση για να δώσουν θέση στο χρώμα και στο φως, στον τόπο που συναρμολογεί με τα μέσα του καλλιτέχνη – δημιουργού το τοπίο. Κι όμως δεν λείπουν τα πρόσωπα ή αλλιώς τα πορτραίτα. Παράδειγμα η έκθεση έργων του στο Βόλο κι αυτή που θα ακολουθήσει στην Αθήνα. Πρόσωπα οικεία από την ιστορία, πρόσωπα που έδρασαν και καταγράφηκαν στη μνήμη, πρόσωπο που σηματοδοτεί την ιστορία ο Θεόφιλος.

Μορφή ως εικόνα και αποτύπωση μνήμης

Ο τίτλος της έκθεσης στο Βόλο, στο Χώρο Τέχνης δ., «Οσα ο σαλός ονειρεύεται» δεν είναι δύσκολο να ερμηνευτεί καθώς η ευρύτερη περιοχή διακατέχεται από το έργο και την «περπατησιά» του λαϊκού λεγόμενου ζωγράφου που ζωγράφιζε σπίτια και τοίχους μαγαζιών, πινακίδες και ταμπέλες. Ο θρυλικός Θεόφιλος εγείρει με την ιδιαίτερη ζωγραφική του προσέγγιση τον Θανάση Μακρή, ο οποίος τον αποδίδει άλλοτε με την κλασική του μορφή ως φουστανελοφόρο κι άλλοτε με τις μορφές ηρώων του ’21 που θαύμαζε και απέδιδε στα έργα του. «… θεωρώ ότι είναι μεγάλος ζωγράφος, αποδίδω την έννοια της ζωγραφικής στη δική του προσέγγιση…» δηλώνει ο Θανάσης Μακρής, δίνοντάς μας παράλληλα πληροφορίες για την επόμενη έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος στην Αθήνα, όπου αναμένεται η έκθεση λευκώματος με αναφορές από μεταξύ άλλων από τον Μάνο Στεφανίδη και Λάκη Παπαστάθη.

«…Είχε προγραμματιστεί η δημιουργία από τον Λάκη Παπαστάθη ντοκιμαντέρ στην οικία Κοντού, αλλά δυστυχώς η πανδημία δεν το επέτρεψε…» αναφέρει, υπογραμμίζοντας ότι η πρόσκληση της έκθεσης στο Βόλο λειτούργησε στην κυριολεξία υποστηρικτικά, σε ότι αφορά το συγκεκριμένα θέμα. Παράλληλα μας ενημερώνει για την έκθεση στο ΚΠΙΣΝ, αναφέροντας την έκδοση λευκώματος με τη συμμετοχή του Λάκη Παπαστάθη, του Μάνου Στεφανίδη και των επιμελητών της εικαστικής παρουσίασης, αποφεύγοντας να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες, καθώς τα δεδομένα έχουν ανατρέψει κάθε προγραμματισμό σε κάθε επίπεδο.

Μεσογειακός εξπρεσιονιστής κατά τη Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα

Χαρακτηρισμούς ή τίτλους ο Θανάσης Μακρής δεν επικαλέστηκε για το έργο του κι ούτε με άνεση μιλάει για τον εαυτό του. Στην αναζήτηση στοιχείων έρχονται όσα η Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα δήλωσε και είναι άκρως κατατοπιστικά : «….Ανάμεσα στους μαθητές μου, ξεχώριζα πάντα τον Θανάση Μακρή. Κι όχι μόνον γιατί ήταν ένας ταλαντούχος και φέρελπις ζωγράφος, που επιβεβαίωσε άλλωστε τις προσδοκίες των δασκάλων του. Αλλά και για ένα καθαρά αισθητικό και συναισθηματικό λόγο: γιατί το σγουρόμαλλο κεφάλι του, το μελαχρινό του πρόσωπο με τα μαύρα λαμπερά μάτια και τα έντονα χαρακτηριστικά μου θύμιζαν ακαταμάχητα μορφές Φαγιούμ, μιας τέχνης που λατρεύω. Ακόμη και τώρα έχω την ίδια εντύπωση όταν τον βλέπω….Ο Θανάσης Μακρής είχε βρει από πολύ νωρίς το γενετικό αποτύπωμα της τέχνης του. Ηταν ένας εξπρεσιονιστής. Προσοχή όμως, ένας ήπιος εξπρεσιονιστής, ένας εξπρεσιονιστής της Μεσογείου, γιατί «η Μεσόγειος απορροφά τις εντάσεις» όπως έλεγε ένας αγαπημένος δάσκαλος. Ο εξπρεσιονισμός του δεν είναι επιθετικός, δεν περιέχει δηλητήριο. Πολύ εύστοχα έχουν συνδέσει την τέχνη του με τον μεγάλο Νίκο Λύτρα. Αγαπούν και οι δύο την παχύρρευστη πινελιά και τη μεγάλη δομική χειρονομία. Σχεδιάζουν με το πινέλο, έμφορτο από χρώμα. Η τροχιά του πινέλου τους έχει ακρίβεια, σιγουριά και οικονομία γιατί είναι μεγάλοι σχεδιαστές και οι δύο, «δάσκαλος» και μαθητής….»

Η έκθεση έργων του Θανάση Μακρή με τίτλο «Οσα ο σαλός ονειρεύεται» στον Βόλο, στον Χώρο Τέχνης «δ.» διαρκεί έως τις 7 Μαΐου.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου