ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Βασίλης Κουτσιαρής: Με προβληματίζει ο σχολικός εκφοβισμός

βασίλης-κουτσιαρής-με-προβληματίζει-617086

Ο γνωστός συγγραφέας και εκπαιδευτικός από το Στεφανοβίκειο μιλά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για το νέο του βιβλίο

Συνέντευξη στην ΕΛΕΝΑ ΝΤΑΒΛΑΜΑΝΟΥ, εκπαιδευτικό – συγγραφέα

Με καταγωγή από το Στεφανοβίκειο, ο αγαπημένος και πολυγραφότατος εκπαιδευτικός και συγγραφέας Βασίλης Κουτσιαρής με το νέο του βιβλίο «Το τέρας» από τις εκδόσεις Μίνωας βάζει λιθαράκι στον αγώνα κατά του σχολικού εκφοβισμού και θίγει ζήτημα, που απασχολεί εκπαιδευτικούς και γονείς. Με υπέροχο κείμενο, που συνομιλεί με τις μοναδικές εικόνες της Λίλας Καλογερή, ο συγγραφέας μάς μεταφέρει σε κόσμο, που ίσως να μην είναι όλα έτσι όπως φαίνονται και τα πάντα μπορούν να γίνουν καλύτερα, αρκεί να το επιλέξουμε.

Πρόκειται για βιβλίο, που, εκτός από τα παιδιά, αξίζει να διαβαστεί και από γονείς και εκπαιδευτικούς, προκειμένου να προσεγγίσουν το σημαντικό ζήτημα της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού, αλλά και να βοηθηθούν να γνωρίσουν συμπεριφορές παιδιών, που πληγώνουν και στιγματίζουν και πολλές φορές γίνονται άθελά τους θύτες. Στον κυριακάτικο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ η εποικοδομητική συζήτηση με τον συγγραφέα.

Κρατώ στα χέρια μου το νέο σας βιβλίο με τον τίτλο «Το τέρας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας. Μιλήστε μας για την ιστορία.

Πρόκειται για την ιστορία δυο φίλων, που ενώ παίζουν καθημερινά στο σχολείο, ο ένας εκ των δυο, ο Δημήτρης, δείχνει να δυσανασχετεί, λόγω του ονόματος με το οποίο τον αποκαλεί ο άλλος, αφού το «Δημήτρης» πολύ γρήγορα αντικαθίσταται με το «Τάκης» και μετά με το «Τερατάκι».

Στενοχωριέται, αλλά δεν του λέει τίποτε. Προτιμά να εκφράζεται μέσω της ζωγραφικής. Το μπλοκ του είναι η προσωπική διέξοδός του, εκεί αποτυπώνει τα συναισθήματά του. Ετσι, ζωγραφίζει τον φίλο του σαν Τέρας και κείνον μικρό και ανήμπορο να τον αντιμετωπίσει…

Το βιβλίο πραγματεύεται το ζήτημα του σχολικού εκφοβισμού. Ποιο ήταν το κίνητρο για να ασχοληθείτε με ένα τόσο ευαίσθητο θέμα;

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ζήτημα, που με απασχολεί και με προβληματίζει ως δάσκαλο, αλλά και που με ενδιαφέρει πολύ ως συγγραφέα. Αλλωστε, δεν είναι η πρώτη φορά, που καταπιάνομαι με το θέμα. Το 2016 είχε κυκλοφορήσει από την Ελληνοεκδοτική το βιβλίο μου «Λύκε, λύκε, είσαι εδώ;» σε εικονογράφηση της Αιμιλίας Κονταίου. Βιβλίο πολύ αγαπημένο, που δουλέψαμε πολύ με την εικονογράφο.

Πέντε χρόνια μετά και σε συνεργασία με την υπέροχη Λίλα Καλογερή προέκυψε το βιβλίο «Το τέρας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας. Στο πρώτο μου βιβλίο, το θύμα δεχόταν εκφοβισμό από τον μεγαλύτερο θύτη, οι ρόλοι δηλαδή ήταν ξεκάθαροι. Σε αυτό το βιβλίο ο θύτης είναι ο φίλος του θύματος, ο οποίος μάλιστα δεν καταλαβαίνει ότι εκφοβίζει τον συμμαθητή του.

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι διαρκώς στην επικαιρότητα. Λόγω της ιδιότητάς σας ως εκπαιδευτικός διαπιστώνετε ότι έχει, πράγματι, ενταθεί ή προβάλλεται περισσότερο;

Ο σχολικός εκφοβισμός υπήρχε πάντα. Και στα δικά μου μαθητικά χρόνια υπήρχε, αλλά και πολύ παλιότερα. Απλά, τότε δεν το ονομάζαμε έτσι. Πολλοί έχουν πέσει θύματα bullying, και γω είμαι ένας από αυτούς.

Ως δάσκαλος πια, είμαι πολύ προσεκτικός και δεν προσπερνώ συμπεριφορές μαθητών, που με προβληματίζουν. Τόσο στην τάξη, όσο και στο διάλειμμα έχω διακριτικά το βλέμμα μου πάνω τους.

Οπως έχω ξαναπεί, ο σχολικός εκφοβισμός είναι πραγματικότητα. Σίγουρα, κάποιες φορές έρχεται στην επικαιρότητα (εφημερίδες, ίντερνετ, τηλεόραση) λόγω ακραίων εκφοβιστικών συμπεριφορών, που με προβληματίζουν και μένα και με κάνουν να είμαι ακόμη πιο προσεκτικός στο σχολείο.

Τι είναι αυτό, που, κατά τη γνώμη σας, ωθεί τα παιδιά σε αυτές τις συμπεριφορές;

Τα αίτια μπορεί να είναι πολλά. Θεωρώ πως όλα ξεκινούν από τη μη αποδοχή του διαφορετικού. Ως δάσκαλος έχω αντιμετωπίσει περιστατικά, που έχουν να κάνουν κυρίως με το χρώμα, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ανατομία του σώματος, την ένδυση και την εθνικότητα.

Φυσικά, υπάρχει και η ζήλια, όταν η επίδοση του άλλου είναι συχνά η καλύτερη στην τάξη ή όταν η κλήρωση για τον σημαιοφόρο δεν γίνεται εύκολα αποδεκτή κ.ά. Και τέτοιοι λόγοι πυροδοτούν εκφοβιστικές συμπεριφορές τόσο στο σχολείο, όσο και έξω από αυτό. Ας μην ξεχνάμε πως τα παιδιά, των μεγαλύτερων τάξεων βέβαια, διατηρούν ομάδες στο messenger ή viber, εν γνώσει φυσικά των γονιών. Σε αυτές τις συνομιλίες πολλές φορές τα θύματα στέκονται ανήμπορα στον καταιγισμό αρνητικών σχολίων που δέχονται.

Φυσικά, οι γονείς φέρουν τεράστια ευθύνη ως προς τον τρόπο που αντιμετωπίζουν και οι ίδιοι το διαφορετικό. Αλλά και οι εκπαιδευτικοί. Οικογένεια και σχολείο οφείλουν να δείξουν τον δρόμο, ώστε να υπάρχει ουσιαστική αποδοχή του διαφορετικού.

Ποιο ρόλο μπορεί να παίξει η λογοτεχνία στην πρόληψη ή και στη θεραπεία τέτοιων περιστατικών, όπως του σχολικού εκφοβισμού;

Κυκλοφορούν από διάφορους εκδοτικούς οίκους εξαιρετικά βιβλία για τον σχολικό εκφοβισμό, που αφορούν σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Ως δάσκαλος χρειάστηκε να ανατρέξω σε παιδικά βιβλία, ώστε να μπορέσω να μιλήσω στα παιδιά για το ζήτημα, αλλά, κυρίως, για να ακούσω τις δικές τους απόψεις.

Κάποτε, με αφορμή εικονογραφημένο βιβλίο, κάποια παιδιά μεγάλων τάξεων μου είχαν πει συγκεκριμένα: «Κύριε, δεν παίρνουμε εμείς μπισκότα από τα πρωτάκια, εκείνα μας τα δίνουν». Μόνο τότε διαπίστωσα πως κάποιοι μαθητές μου δεν είχαν καταλάβει πως τα μικρά παιδιά τούς έδιναν μπισκότα όχι γιατί ήθελαν, αλλά γιατί πιθανόν φοβόντουσαν να τους το αρνηθούν.

Τόσο στο σπίτι, όσο και στο σχολείο πρέπει να γίνεται συχνά ουσιαστικός διάλογος για το σοβαρό αυτό ζήτημα. Η 6η Μαρτίου (Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού) είναι ωραία αφορμή. Δεν φτάνει όμως. Η λογοτεχνία μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη, αλλά και στη θεραπεία φαινομένων σχολικού εκφοβισμού.

Γενικότερα και η τέχνη μπορεί να βοηθήσει. Φέτος, με την τάξη μου στο 5ο Δημοτικό Σχολείο Κω, παρά τις δύσκολες συνθήκες, αποφασίσαμε να φτιάξουμε ταινία μικρού μήκους με θέμα τον σχολικό εκφοβισμό. Η ταινία μας με τίτλο «Η ευχή», που κυκλοφορεί ήδη στο youtube, δεν έδωσε μόνο απίστευτη χαρά στα παιδιά, αλλά τους έκανε να προβληματιστούν και να νιώσουν την ανάγκη να συζητήσουμε το θέμα. Δηλαδή έδωσε άλλη μια αφορμή.

Νέα σειρά βιβλίων με τον τίτλο «Γνωρίζω την Ιστορία», που έχετε γράψει μαζί με τον συγγραφέα Γιάννη Διακομανώλη, κυκλοφορεί επίσης από τις εκδόσεις Μίνωας. Ποιο είναι το περιεχόμενο και ποιος ο στόχος των βιβλίων;

Πριν από δύο χρόνια περίπου, οι εκδόσεις Μίνωας μας έκαναν την τιμητική πρόταση να αναλάβουμε τη σειρά «Γνωρίζω την Ιστορία», την οποία εμείς αποδεχτήκαμε με μεγάλη χαρά. Μέχρι στιγμής κυκλοφορούν πέντε βιβλία από αυτή τη σειρά. Αυτά είναι «Μέγας Αλέξανδρος» & «Ο Λεωνίδας και η μάχη των Θερμοπυλών» (2019), «Ο Μιλτιάδης και η Μάχη του Μαραθώνα» & «Στρατιώτες στον πόλεμο 1940-44» (2020) και «Ο Θεμιστοκλής και η Ναυμαχία της Σαλαμίνας» (2021). Την εικονογράφηση ανέλαβε ο Θάνος Τσίλης ενώ σε μερικά από αυτά συνεργάστηκε και με τον Μιχάλη Κυλάκο.

Στόχος των βιβλίων αυτών είναι να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με σημαντικά ιστορικά γεγονότα και προσωπικότητες. Αξίζει να αναφερθεί πως στο βιβλίο «Στρατιώτες στον πόλεμο 1940-44» συμπεριλάβαμε στο τέλος και μια ενδεικτική θεατρική διασκευή, η οποία πιστεύουμε θα βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς στη δημιουργία ενός θεατρικού έργου στην εθνική εορτή της 28ης Οκτωβρίου. Το επόμενο βιβλίο που θα κυκλοφορήσει στη σειρά αυτή είναι «Ο Περικλής και ο Χρυσός αιώνας».

Σε αρκετά από τα βιβλία σας έχετε ενώσει τις πένες σας με τον συγγραφέα Γιάννη Διακομανώλη. Μιλήστε μας για τη συνεργασία σας, πότε άρχισε και κυρίως τι είναι αυτό που σας έχει οδηγήσει σε μακροχρόνια, γόνιμη συνεργασία;

Ηταν νομίζω 2008 με 2009, όταν με τον Γιάννη Διακομανώλη αποφασίσαμε να δοκιμάσουμε την τύχη μας στον εκδοτικό χώρο. Είχαμε κάποιες ενδιαφέρουσες ιδέες, αλλά δεν ξέραμε αν έπρεπε ή αν μπορούσαμε να τις αποτυπώσουμε στο χαρτί. Αλλωστε, το μόνο που είχαμε κάνει ώς τότε ήταν κάποια θεατρικά κείμενα για τις ανάγκες σχολικών εορτών.

Στη πορεία όμως είδαμε πως μπορούσαμε να δημιουργήσουμε δυο ενδιαφέρουσες ιστορίες και μάλιστα πολύ διαφορετικές μεταξύ τους. Η πρώτη είχε ως θέμα την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, της γιαγιάς, ενώ η δεύτερη σκοτεινό μυστικό σε χωριό ψηλά στο βουνό. Το αποτέλεσμα μας δικαίωσε, αφού εγκρίθηκαν προς έκδοση κάποια χρόνια μετά. Πρόκειται για τα βιβλία «Ένα αστέρι για μένα» (εκδ. Παρρησία, 2012) και «Η Κραυγή των Λύκων» (εκδ. Δοκιμάκης, 2010).

Από τότε έχουμε συγγράψει 15 βιβλία. Αυτή η συνεργασία συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, και ο λόγος είναι ότι υπάρχει εκτός από φιλική και μια συγγραφική χημεία, απαραίτητο συστατικό για να φτάσει μια ιστορία με επιτυχία ώς το τέλος.

Είμαστε πολύ χαρούμενοι γιατί «Η Κραυγή των Λύκων», το πρώτο μας εκδοτικό εγχείρημα, κυκλοφόρησε ξανά το 2021 από τις εκδόσεις Ελληνοεκδοτική. Αποτελείται από τρία μέρη. Το πρώτο μέρος, εμπλουτισμένο βέβαια, περιλαμβάνει την αρχική ιστορία, ενώ τα άλλα δύο μέρη τη συνέχεια. Το βιβλίο αυτό το δουλέψαμε γύρω στα τρία χρόνια και νιώθουμε περήφανοι για το αποτέλεσμα.

Ζούμε στους δύσκολους καιρούς πανδημίας. Πόσο σας έχει επηρεάσει ως συγγραφέα και ως άνθρωπο;

Θεωρώ πως δεν υπάρχει άνθρωπος, που να μην έχει επηρεαστεί. Ισως, όχι τόσο στην αρχή της πανδημίας, όσο τώρα, που θέλω να πιστεύω πως φτάνουμε προς το τέλος. Οι αντοχές μας έχουν εξαντληθεί και νιώθουμε πραγματικά κουρασμένοι.

Εκτός από την οικογένεια και τους φίλους, θεωρώ πως το βιβλίο θα μπορούσε να βοηθήσει εκατοντάδες ανθρώπους να αντιμετωπίσουν την πρωτόγνωρη αυτή κατάσταση, γιατί έχει τη δύναμη όχι μόνο να μας ταξιδεύει, να μας μεταφέρει σε ονειρεμένους τόπους, αλλά και να γαληνεύει την ψυχή.

Η δύσκολη όμως αυτή κατάσταση με ενεργοποίησε ως συγγραφέα. Γενικότερα γράφω σε συνθήκες πίεσης και έτσι όλη αυτή τη χρονιά έγραψα αρκετές ιστορίες για μικρά, αλλά και για μεγαλύτερα παιδιά.

Μια ευχή για τους αναγνώστες σας!

Εύχομαι, πραγματικά, το φετινό καλοκαίρι να είναι το ομορφότερο της ζωής μας. Το έχουμε όλοι μας τεράστια ανάγκη.

Σας ευχαριστώ θερμά και εύχομαι πάντα επιτυχίες!

Και γω σας ευχαριστώ για τις ενδιαφέρουσες ερωτήσεις.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου