Τριάντα χρόνια συμπληρώθηκαν από τη φυγή του Γιάννη Σκαρίμπα «Οξ’ από τα όρια του κόσμου» (21 Ιανουαρίου 1984).
Ευφυής, αιρετικός, ρομαντικός, με χιούμορ καυστικό και σαρδόνιο, ανατρεπτικός και παραδοξολόγος, ο καμωμένος από «χάχανα» Γιάννης Σκαρίμπας ήταν μια ξεχωριστή περίπτωση για την ελληνική λογοτεχνία.
Μοναδική και αυθεντική προσωπικότητα, ο συγγραφέας, ποιητής, πεζογράφος, βιβλιοκριτικός, καραγκιοζοπαίχτης και ιστορικός του ’21 («Το 1821 και η αλήθεια»), κατέγραψε και διέσωσε, μέσα από τα λόγια των περιθωριακών ηρώων του, την πραγματικότητα της εποχής του, όπως εκείνος την αντιλαμβανόταν.
«Το θείο τραγί», ο «Μαριάμπας» η συλλογή «Ουλαλούμ» και το «Σόλο του Φίγκαρο», ενδεχομένως, το πιο πρωτοποριακό και τολμηρό μυθιστόρημα της Γενιάς του Τριάντα και της εποχής του συγγραφέα ξεχωρίζουν ανάμεσα στο λογοτεχνικό και ποιητικό του έργο, που δεν απόκτησε ποτέ την αναγνώριση που του άξιζε.
Ανατροπέας του κατεστημένου λόγου, λάτρης του παράδοξου και του σουρεάλ -χωρίς να ανήκει στους σουρεαλιστές- ο Σκαρίμπας θεωρούσε πως «το παραδοξολογείν είναι η μητέρα της σάτιρας», αλλά και η μόνη αλήθεια στη συμβατή καθιερωμένη τάξη των πραγμάτων.
Σύμβολο του έργου του η Χαλκίδα, η πόλη που εγκαταστάθηκε μετά τον γάμο του με την Ελένη Κεφαλινήτη το 1919. Αν και δεν ήταν η γενέτειρά του (γεννήθηκε στην Αγία Ευθυμία Παρνασσίδας, την ιστορική περιοχή της Φωκίδας) ο Σκαρίμπας προσπάθησε να προαγάγει τη Χαλκίδα σε λογοτεχνικό κέντρο της εποχής καθώς πίστευε -και δεν είχε άδικο- πως οι επαρχιώτες συγγραφείς παραγκωνίζονται από τους Αθηναίους. Στη Χαλκίδα, όπου πέρασε όλα τα χρόνια της ζωής του, εργάστηκε ως τελωνειακός και έκανε πέντε παιδιά.
Σήμερα, τριάντα χρόνια μετά τον θάνατό του, η πόλη που αγάπησε όσο κανέναν άλλο τόπο, τιμά τη μνήμη του λογοτέχνη της με μια σειρά εκδηλώσεων που θα πραγματοποιηθούν στο Δημοτικό Θέατρο «Παπαδημητρίου» το Σάββατο 25 και την Κυριακή 26, προετοιμάζοντας το έδαφος για τα επερχόμενα εγκαίνια του «Αρχείου μελετών Γιάννη Σκαρίμπα».
Κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων με αφορμή την 30ή επέτειο από τη φυγή του Γιάννη Σκαρίμπα «όξ’ από τα όρια του κόσμου» ο ?ήμος Χαλκιδέων σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο «Φίλοι του Γιάννη Σκαρίμπα» και με αρωγούς σημαντικούς ανθρώπους της φιλολογίας, της μουσικής και της τέχνης, παρουσιάζουν αποσπάσματα από το έργο του, κριτικά άρθρα του και μελοποιημένες συνθέσεις του, με αποκορύφωμα το μουσικό πρόγραμμα που βασίζεται στο ποίημά του «Σπασμένο καράβι», που μελοποίησε ο Γιάννης Σπανός.
Σημαντικό χαρακτηριστικό του έργου του είναι το παιχνίδισμα και η ελεύθερη χρήση της γλώσσας, ένα συνονθύλευμα καθαρεύουσας, τοπικής διαλέκτου, παιδικών εκφράσεων, ξενόφερτων λέξεων και αρχαΐζουσας.
«Εγώ τη γλώσσα τη βάζω κάτω και της αλλάζω τον αδόξαστο. Γίνεται ζυμάρι στα χέρια μου», έλεγε σε όσους τον ρωτούσαν για το λεξικολογικό του ταμπεραμέντο, αν και σπανίως απαντούσε «σοβαρά» σε συνεντεύξεις του αφού προτιμούσε να απαντά κυρίως με ανέκδοτα. «Πώς να γίνω τέτοιος που με συσταίνουν οι γυναίκες. Πώς να γίνω βρε άχρηστες εγώ σοβαρός, ο κατασκευασμένος με χάχανα.
Πώς να δέσω χειροπόδαρα τις ιδέες μου που είναι ένα συλλαλητήριο πουλιών», καταγράφει ο λογοτέχνης Τόλης Καζαντζής στο βιβλίο του «Μια μέρα με τον Σκαρίμπα».
Η σχέση του με το αναγνωστικό του κοινό υπήρξε πάντα ιδιόμορφη και πέρασε από πολλά στάδια. Την εποχή της δικτατορίας λατρεύτηκε και διαβάστηκε πολύ αμέσως μετά. Το 1976 τιμήθηκε με το Α’ Κρατικό Βραβείο διηγήματος για τη συλλογή «Φυγή προς τα εμπρός», αλλά αργότερα ξεχάστηκε, ενώ για τους φιλόλογους και τους κριτικούς υπήρξε στο περιθώριο για χρόνια.
Το έργο του άρχισε να συγκεντρώνει από τη δεκαετία του 1990 η φιλόλογος Κατερίνα Κωστίου, η οποία επιμελείται και τα «Απαντα» του συγγραφέα, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Νεφέλη.
«Ανεξάντλητος»
Αύγουστος Κορτώ: «Είναι ένας εξαιρετικός πεζογράφος, ανεξάντλητος πειραματικός αλλά και πολύ προσβάσιμος, δεν είναι απροσπέλαστος. Ο Σκαρίμπας είναι πολύ διαβαστερός και, εκτός από το δαιμόνιο χιούμορ του, βγάζει και τρομερή τρυφερότητα ειδικά στα ποιήματά του στα οποία εντρυφώ τώρα τελευταία και είναι πραγματικά “διαμάντια”. Είναι κρίμα που το έργο ήταν παραγκωνισμένο και νομίζω ότι έχει έρθει η ώρα να επανεκτιμήσουμε και να σταθούμε και πάλι στον πλούτο του Σκαρίμπα, γιατί ήταν ένας άνθρωπος με βαθιά ευρωπαϊκή παιδεία, κάτι που αντανακλάται και στο έργο του».
«Πριν από τον Ιονέσκο»
Χρήστος Χωμενίδης: «Ο Σκαρίμπας επινόησε τη λογοτεχνία του παραλόγου πριν από τον Ιονέσκο. Αν η ελληνική γλώσσα είχε την πληθυσμιακή ακτινοβολία που είχε η γαλλική, ο Σκαρίμπας θα ήταν διεθνώς πιο αναγνωρισμένος από τον Ιονέσκο».
ethnos.gr
