ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ματιές στο παρελθόν

ματιές-στο-παρελθόν-357100

Του Τάσου Μητρογώγου

Σε μια σειρά δημοσιευμάτων μας, μια Κυριακή κάθε μήνα στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ, θα θυμίσω στις αναγνώστριες και τους αναγνώστες του, σημαντικά γεγονότα από τον καλλιτεχνικό χώρο της πόλης, ξεφυλλίζοντας τις σελίδες του βιβλίου μου «Θυμάμαι».

Εμείς οι Βολιώτες πρέπει να είμαστε υπερήφανοι και γνώστες της μουσικής μας κουλτούρας. Από την ελαφρά μουσική Σ. Βέμπο, Ν. Γούναρης, Αττίκ, Σ. Παναγόπουλος, Β. Παπαθανασίου μέχρι τους νεώτερους και τα Ωδεία Κόντη, Τσολάκη και νεώτερους καλλιτέχνες.

Aπό την κόλαση της Κατοχής και τον Εμφύλιο, ήρθε για όλους ο παράδεισος, και πολύ περισσότερο για μένα, καθώς ύστερα από τη… θητεία μου στην ταράτσα της «Θέτιδας», όπου μαθητής ών παρακολουθούσα τα καλλιτεχνικά δρώμενα, είχα αρχίσει να γνωρίζω από κοντά τον καλλιτεχνικό μας κόσμο.

Ο Βόλος τότε έσφυζε από ζωή: κινηματοθέατρα, καφενεία, ζαχαροπλαστεία, εστιατόρια, κέντρα διασκέδασης, αίθουσες με ζωντανή μουσική «Καλλιτζέου», «Χατζηνικολάου», «Άναυρος», «Θέτις», «Ρεξ», «Εξωραϊστική», «Λυρικόν», «Κύματα», όπου χειμώνα καλοκαίρι πηγαινοέρχονταν πολλοί και αξιόλογοι θίασοι από την Αθήνα.

Την πρώτη επαφή με τα Ωδεία του Βόλου είχα μαζί με τον Δημήτρη (Μαχαιρίτσα) και η μαγεία της μουσικής που ξεδιπλωνόταν μπροστά μου με εντυπωσίασε τόσο, ώστε θέλησα να μάθω τα πάντα γι’ αυτά. Ρώτησα, έψαξα και έμαθα την ιστορία τους καλύτερα και από του Αριστοφάνη! Άλλωστε, η ιστορία είχε ήδη γραφτεί χρόνια πριν γεννηθώ, αφού μία από τις ιδιαιτερότητες του Βόλου ήταν η ισχυρή επίδραση της Δυτικής Ευρώπης στη μουσική ζωή του, χαρακτηριστικό αναμφίβολα συνδεδεμένο με την οικονομική ευρωστία της πόλης στις αρχές του 20ού αιώνα. Έτσι, συγκροτήθηκαν μουσικές σχολές στα ευρωπαϊκά πρότυπα και αναπτύχθηκαν αντίστοιχα μουσικά σχήματα.

Τότε ήταν που, για πρώτη φορά, η Αννέτα Τσολάκη και ο Βασίλης Κόντης αποπειράθηκαν μία πιο σφαιρική καλλιτεχνική προσέγγιση, συνδυάζοντας μουσικά και θεατρικά τμήματα.

Το 1920, η ιδρύτρια του Ωδείου Βόλου Αννέτα Τσολάκη δημιούργησε ένα ιδιότυπο μουσικό και επιθεωρησιακό παιδικό θέατρο, το οποίο ανέδειξε το παιδί-θαύμα Μπέτη Παρθένη-Κριεζή και στο οποίο μαθήτευσαν και διακρίθηκαν σημαντικές καλλιτεχνικές προσωπικότητες, όπως οι Κουλά Καπλανίδου, Ήβη Αστεριάδου, Τέμη Βογιατζή, Μαρία Κωνσταντινίδου, Λουλά Κεραμίδα, Σμαρούλα Δόμβρου, Μαρίκα Φρονίμου, ενώ η τιμή και η ευθύνη των θεατρικών εκδηλώσεων ανήκε στον ΣΥΛΛΟΓΟ ΤΩΝ ΦΙΛΟΤΕΧΝΩΝ ΒΟΛΟΥ.

Ο σύλλογος αυτός εμφανίστηκε το 1923 ως μετεξέλιξη του παλιότερου πολιτιστικού σωματείου, του «Συλλόγου Ερασιτεχνών Βόλου», κατορθώνοντας να συσπειρώσει όλες τις πνευματικές και καλλιτεχνικές δυνάμεις της πόλης, σε μια προσπάθεια ανάκαμψης της πολιτιστικής ζωής. Ιδρυτής και επικεφαλής της προσπάθειας ήταν ο Κώστας Αθανασάκης, συνεπικουρούμενος από τους Ά. Βεκιαρέλη, Τ. Οικονομάκη, Κ. Γκέσκο, Γ. Κοσμαδόπουλο, και άλλους. Το 1919, ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη λειτουργία Δραματικής Σχολής, ενώ το 1923, οργάνωσε στην παραλιακή αίθουσα «Ακταίο» την πρώτη Πανελλήνια Έκθεση Ζωγραφικής και Γλυπτικής, στην οποία συμμετείχαν καλλιτέχνες πανελλήνιου κύρους, όπως ο Φώτης Κόντογλου, ο Σπύρος Βασιλείου και ο Γιώργος Γουναρόπουλος. Σημαντικό ρόλο στην επιτυχία του εγχειρήματος της Δραματικής Σχολής έπαιξε και ο Κώστας Κροντηράς, σπουδαίος λογοτέχνης και σκηνοθέτης του θεάτρου και του ραδιοφώνου, ο οποίος διασκεύασε και σκηνοθέτησε πλήθος ιστορικών έργων, έγραψε πολλά θεατρικά έργα, ενώ διετέλεσε καθηγητής υποκριτικής σε πολλές σχολές και διευθυντής δραματολογίου στην Ε.Ρ.Τ.

Μερικά από τα μέλη του συλλόγου ήταν η διεθνούς φήμης βιολονίστρια Σοφία Ποιμενίδου και η αδελφή της, καθηγήτρια μουσικής Κική Κόντη, η Κυβέλη Ζημέρη, η Μαρία Σαμσαρέλου και οι Λυκιαρδοπούλου, Φρονίμου, Πετροχείλου, Βαλαής, Οικονομάκη, καθώς και ο μεγάλος μας ηθοποιός Αιμίλιος Βεάκης.

Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου υπάρχουν ακόμη στον Βόλο το θέατρο της ΣΧΟΛΗΣ ΚΟΝΤΟΓΕΩΡΓΙΟΥ και το θέατρο του ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ.

Το ιδιωτικό εκπαιδευτήριο με την επωνυμία «Εκπαιδευτήρια ΤΡΥΦΩΝΟΣ ΚΟΝΤΟΓΕΩΡΓΙΟΥ» για το διάστημα 1907-1931 συνέχισε τη λειτουργία του προηγούμενου εκπαιδευτηρίου του Νικόλαου Νικολαΐδη (1886-1907) και αποτέλεσε μια πρότυπη σχολή με πλούσια θεατρική δράση.

Το 1930, μεγάλη επιτυχία σημείωσε η παράσταση «Ρήγας Φεραίος», στην οποία μεταξύ άλλων πήραν μέρος η Τέτα Ευαγγέλου-Κουτσούκου (μητέρα του συμπολίτη μας γιατρού Γιάννη Κουτσούκου) και η Φλώρα Κοέν, ενώ η διδασκαλία του έργου έγινε από τον καθηγητή της Δραματικής Σχολής Βόλου Κώστα Κροντηρά. Από την ίδια σχολή αναδείχτηκαν, επίσης, οι Θ. Τσαπουλάρη, Δ. Ματαθίας, Α. Κατσαούνης και Α. Λυχναράς.

Αξιόλογη δράση γύρω στο 1922 ανέπτυξε ο ΘΙΑΣΟΣ ΤΗΣ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΒΟΛΟΥ, με πρωτοπόρους τον Χαΐμ Κοέν, τη Φλώρα Κοέν και την Ωραιοζήλ Σιδοπούλου-Λεβή, μία όχι μόνο κατ’ όνομα, αλλά και κατά κυριολεξία εξαιρετικά ωραία παρουσία!

Ύστερα από μία και πλέον δεκαετία, πάντα με τη σύμπραξη της Αννέτας Τσολάκη, νέα γενιά ταλαντούχων Βολιωτών κάνει την εμφάνισή της στο προσκήνιο των καλλιτεχνικών δρώμενων της πόλης. Ενδεικτικά και αντιπροσωπευτικά των μουσικών προσωπικοτήτων της εποχής αναφέρει την ευρέως γνωστή Τερψιχόρη Βολοβίνη-Παπαστεφάνου, η οποία αργότερα ανέδειξε τη Χορωδία Τρικάλων, την Πιπίτσα Σαμαρτζή, με αξιόλογη μεταγενέστερα καριέρα ως πιανίστα στην Ιταλία, καθώς και τους εξίσου σπουδαίους Ν. Μαρνέλου, Σ. Δονδολίνου, Ε. Μαλικέντζου, Ε. Σακκή, X. Σακελλαροπούλου, Αιμ. Βαλσαμίδου, Φ. Παπαγεωργίου, Φ. Κουτσινά, Σ. Πετρούτσο, Μ. Τσιράγγελο, Μ. Μαρμαρά και Κ. Νάνο.

Ακόμη, αξιοσημείωτη θεατρική δραστηριότητα παρουσίασε το ΑΣΥΛΟ ΠΑΙΔΙΟΥ ΒΟΛΟΥ. Το άσυλο αυτό δημιουργήθηκε το 1922 από την ανάγκη διοχέτευσης της ενεργητικότητας, της ζωτικότητας, του ενθουσιασμού και της εργατικότητας της νεολαίας της Μικρασιατικής Καταστροφής. Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου γνώρισε άνθιση με διδασκαλία από τη Μίνα Κουτσαγγέλη και τον Γιώργο Τσουκάτο (χορός).

Επίσης, την πρώτη του θεατρική παράσταση πραγματοποίησε τη δεκαετία του 1920 το ΛΥΚΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΒΟΛΟΥ, όπου πρωτοεμφανίστηκαν η Ιωάννα Σαράτση και η Τέμη Βογιατζή.

Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΒΟΛΟΥ εμφανίζεται στα τέλη της δεκαετίας του 1930 με θεατρική ομάδα από εργάτες και εργάτριες.

Τέλος, οι «ΦΙΛΟΤΕΧΝΟΙ», ένας μεταπολεμικός σύλλογος που ιδρύθηκε το 1954, αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο στην πολιτιστική ιστορία του Βόλου, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στη μουσική. Η ιδέα αυτή είχε αρχίσει αρκετά χρόνια νωρίτερα από μία παρέα που την αποτελούσαν ο Κίτσος Μακρής, η γυναίκα του Κυβέλη, η Έρση Σαράτση, ο Ιπποκράτης Ζημέρης, η Ντόρα Χρυσοχοΐδη, ο Απόστολος Λίβανός, η Ντίνα Χριστοδούλου, ο Νίκος Βερδελής, η Ρίτα Καβούρα, η Έλεν και ο Κώστας Τσιμπούκης, ο Λεωνίδας Μήλιος και η Αλίκη Βασιλειάδου. Κάθε Παρασκευή βράδυ, συγκεντρώνονταν στο σπίτι του Ιπποκράτη και άκουγαν από το ραδιόφωνο τη μετάδοση μιας συναυλίας κλασικής μουσικής από το Μπάρι της Ιταλίας. Οι αναζητήσεις της νεαρής συντροφιάς μορφοποιήθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1950 με την ίδρυση στη Θεσσαλονίκη της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας «Τέχνη», η οποία έδωσε το έναυσμα για τη δημιουργία των «Φιλότεχνων Βόλου».

Σκοπός του συλλόγου αυτού ήταν η καλλιέργεια και η διάδοση των Γραμμάτων και των Τεχνών στον Βόλο, καθώς και η ψυχαγωγία των μελών του με μέσα για την υλοποίηση του σκοπού αυτού τη μουσική, το θέατρο, τις εικαστικές τέχνες, τη λογοτεχνία, τον χορό, τη διοργάνωση εκδρομών και τις ξεναγήσεις σε αρχαιολογικούς χώρους. Σημαντική, επίσης, ήταν η συμβολή των «Φιλότεχνων» σε κάθε κρατική, ιδιωτική ή δημοτική πρωτοβουλία σχετική με τα ενδιαφέροντα του συλλόγου τους.

Δραστηριοποιήθηκαν σε αρκετούς τομείς της πνευματικής ζωής, αλλά ιδιαίτερη βαρύτητα έδωσαν στις μουσικές εκδηλώσεις. Η πρώτη τους εκδήλωση ήταν η διάλεξη του Λίνου Πολίτη στις 20 Μαρτίου του 1955, η οποία πραγματοποιήθηκε στο καφενείο «Κύματα». Οι «Φιλότεχνοι» άντεξαν στον χρόνο και πρόσφεραν για τέσσερις δεκαετίες μοναδικές ευκαιρίες πνευματικών εκδηλώσεων. Από το 1977 συνέβαλαν στην καθιέρωση ως θεσμού του Φεστιβάλ Κλασικής Κιθάρας με συνεργασία του κιθαρίστα Κώστα Κοτσιώλη, ενώ με τη διοργάνωση υψηλού επιπέδου εκδηλώσεων έχουν γράψει τη δική τους ιστορία, συντελώντας στην πνευματική καλλιέργεια και ενισχύοντας το καλλιτεχνικό αισθητήριο των Βολιωτών.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου