Της Λίτσας Παρισάκη
Καθηγήτριας,
Ξεφυλλίζοντας ένα παλιό ημερολόγιο στάθηκα σ’ ένα ποίημα του Δροσίνη (ποιητής και πεζογράφος από την Αθήνα, ακαδημαϊκός, 1859-1951) και μου προκάλεσε τέτοιο κλονισμό, τέτοιες σκέψεις, το απλό αυτό ποιηματάκι που αισθάνομαι όμορφα να το μεταφέρω.
Οι περισσότεροι από μας έχουν τόσο σπάνια την ευκαιρία να αντλούν από την καθάρια ολόδροση πηγή, που μας έχουν αφήσει ατίμητη κληρονομιά οι παλαιότεροι ποιητές μας.
O τίτλος του είναι:
«Η ΚΑΛΟΣΥΝΗ ΤΗΣ»
Ω! τι μεγάλη η καλοσύνη σου!
Κακό δεν κάνεις σε κανένα.
Μα ό,τι κακό απ’ τους άλλους γίνεται
τρέμεις μη γίνεται από σένα.
Κι αν το κακό σε σένα γίνηκε,
να συγχωρέσεις δεν σου φτάνει
πας και ζητάς εσύ συγχώρεσι
για το κακό που σούχουν κάνει.
……………………………………….
………………………………………
Δεν νομίζετε ότι διαβάζοντας αυτούς τους στίχους, γίνεται κανείς για μερικές στιγμές καλύτερος;
Ποιος όμως σήμερα θα καταδέχονταν να εξυμνήσει την καλοσύνη;
Θυμάμαι την περιφρονητική στάση που κράτησε κάποιος αγαπητός φίλος, όταν μια μέρα του πρότειναν να παντρευτεί μια νέα που έχει πολύ καλή ψυχή.
-Και τι είμαι εγώ, απάντησε. Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ;
Και όλοι ξεσπάσαμε σε γέλια.
Κανένας μας δεν σκέφτηκε πως πραγματικά δεν υπάρχει άλλη αρετή ανώτερη από την καλοσύνη κι ούτε καμία που να αποτελεί μεγαλύτερη εγγύηση για έναν ευτυχισμένο γάμο!
Τι να την κάνεις την εξυπνάδα, τη μόρφωση, την ομορφιά, όταν ο άνθρωπος είναι ανάποδος, στριμμένος.
Κι όμως, στην εποχή μας έχει ξεπέσει η καλοσύνη.
Όλοι κολακευόμαστε να μας πουν ωραίους, δυναμικούς, δραστήριους.
Οι ψυχίατροι έχουν αρχίσει να ανησυχούν σοβαρά μ’ αυτή την κατάσταση, ενώ παράλληλα συμφωνούν με τη γνώμη ότι «η καλλιέργεια του ατόμου στον ηθικό και πνευματικό τομέα, αποτελεί το πιο σπουδαίο μέσο για την καταπολέμηση των διαφόρων νευρώσεων».
Και ο πιο αγράμματος μπορεί να καταλάβει πόση καταστροφή φέρνει στον οργανισμό ο φόβος, το μίσος, η κακία, ο εγωισμός, κλπ., όπως επίσης και η ανηθικότητα. Είναι απαραίτητο να γίνει κύριο έργο μας η επαναπροσήλωση της προσοχής του ατόμου στην ηθική και εξύψωση και την απόκτηση ήθους.
Φταίει μόνο η εκπαίδευση;
Έχω την εντύπωση πως ακόμα μεγαλύτερη ευθύνη βαραίνει τη λογοτεχνία και την ποίηση, που αν και δεν τους λείπει το πνεύμα και η πρωτοτυπία, τους λείπει, κατά κανόνα, η ψυχή.
Υπάρχει η δικαιολογία ότι η τέχνη απεικονίζει την εποχή της.
Όμως ο προορισμός της τέχνης δεν μπορεί να είναι αυτός.
Αλίμονο αν εκείνοι που έχουν τη δύναμη να γράψουν, δεν νοιάζονται για να ασκήσουν μια ευεργετική επίδραση στην εποχή τους.
Αυτό που άλλοτε ήταν απαραίτητο σε κάθε έργο . το ηθικό συμπέρασμα, μάλλον το αποφεύγουν, σαν αναχρονισμό.
Όταν την πνευματική τροφή αποτελούσαν ποιήματα, μυθιστορήματα, θεατρικά έργα, όπου οι ήρωες έδειχναν αλτρουισμό, αυτοθυσία και γενικά ανωτερότητα, οι άνθρωποι εξυψώνονταν χωρίς να το καταλαβαίνουν.
Και ήταν πιο ευτυχισμένοι, όχι μονάχα γιατί είχαν μια ήσυχη συνείδηση, αλλά γιατί δεν ένιωθαν ποτέ τόσο ξένοι και έρημοι ανάμεσα σε φίλους και γνωστούς, όπως συμβαίνει σε μας σήμερα.
«Ήταν αδελφοί εν Χριστώ» και όχι μόνο τυπικά χριστιανοί που έχουν στην πραγματικότητα ολότελα ξεφύγει από το φως και την αλήθεια της διδασκαλίας του Χριστού.
Γεώργιος Δροσίνης
Απλός, ταπεινός, γεμάτος καλωσύνη και αγαθότητα. Από το βλέμμα του, πατά τα βαθιά του γεράματα, δεν έλειψε η ευγενική του εγκαρδιότητα από την καρδιά του.
Γεννήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου του 1859 σ’ ένα αρχοντικό της Πλάκας, όπως λέει και σ’ ένα του τραγούδι:
Στον ίσκιο της Ακρόπολης
γεννήθηκα Πλακιώτης….
με καταγωγή μεσολογγίτικη – ο παππούς του Καραγιώργος – πήρε μέρος στην έξοδο του Μεσολογγίου, ο άλλος ο παππούς του από την μητέρα του (από την πλούσια οικογένεια των Πετροκόκκινων από τη Χίο) κατέβηκε με τον Δημήτριο Υψηλάντη, για να αγωνιστεί για την Ελληνική Εθνεγερσία.
Ό,τι βρίσκεται στα ποιήματά του, εξομολογείται ο Δροσίνης, στα πρόσωπα, εικόνες, περιγραφές, τα είδα, και τα έζησα στις Γούβες (κτήμα εξοχικής του διαμονής στην Εύβοια), στο Πήλιο (στο σπίτι και στο κτήμα που σώζεται στο Χορευτό του Πηλίου) και στην Αθήνα.
Τα θέματά του ο Γεώργιος Δροσίνης τα άντλησε μέσα από τον κόσμο. Έγραψε ποιήματα με υπόθεση, διάλογο, ερωταποκρίσεις, επιμύθιο (το ηθικό συμπέρασμα του μύθου . το επιμύθιο είναι ότι λαϊκή παιδεία δεν σημαίνει μόνο να διδάξουμε το λαό, αλλά και να διδαχτούμε από το λαό, Γ. Σεφέρης).
Ο Δροσίνης έκανε ποίηση αφηγηματική, ανέστησε εικόνες της υπαίθριας ζωής, ύμνησε την ομορφιά και τη φύση, τραγούδησε τον έρωτα, φροντίζοντας να τρέφει την ιδιοσυγκρασία του με ατομικές υπαίθριες βιώσεις, πλουτίζοντας τον εσωτερικό του κόσμο με αναμνήσεις από διαβάσματα και από μακρές διακοπές στα κτήματά του στο Πήλιο και στην Εύβοια.
Η φυσιολατρική ποίηση του Δροσίνη δεν είναι συμπτωματική. Δεν καταφεύγει στο διάκοσμο τον καταπληκτικό για να υπογραμμίσει τους κοπετούς αισθηματικών πόνων ανιάτων. Εκστασιάζεται από το φυσικό κάλλος και δίνει το θαυμασμό του με ζωγραφική επιμέλεια.
Ο πατριωτισμός του εξάλλου πιάνει μεγάλο μέρος στην ποίησή του – αποφεύγει μεγαλόσωμες επικλήσεις και δίνεται κι αυτός ήπια, ταπεινά με εικόνες.
Στους ερωτικούς του στίχους απουσιάζουν τα μεγάλα δράματα και οι φωναχτοί θρήνοι.
Καλλιέργησε τον αισθηματολογικό λυρισμό και την περιγραφική εντύπωση σε μέτρα όπου κυμάτιζαν όλοι οι ρυθμοί, σε γλώσσα συντηρητική, απαλλαγμένη από τις ακρότητες του ψυχάρικου δημοτικισμού.
Από τα πεζογραφήματά του εντύπωση μου δημιούργησε η ΚΑΛΩΣΥΝΗ «Στο δρόμο της ζωής» και που μας αγγίζει βαθιά γιατί λείπει από τη ζωή μας.
Από τα ποιήματά του «ΠΡΩΤΟΒΡΟΧΙΑ», λόγω εποχής και η «Ανθισμένη αμυγδαλιά» (μελοποιημένο ποίημα από άγνωστο μουσουργό).
Από διήγηση του Δροσίνη.«Το φθινόπωρο του 1888 μεσάνυκτα κάποιας βραδιάς όταν γύρισα από τη Γερμανία (είχε παρακολουθήσει στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας τα μαθήματα του Καθηγητή Οβερμπεγκ, Ιστορία της Τέχνης, να γίνει καθηγητής Πανεπιστημίου), ενώ κατέβαινα την Χαριλάου Τρικούπη γυρνώντας από το σπίτι του Σουρή μια συντροφιά νέων με καλές φωνές τραγουδούσαν την Ανθισμένη Αμυγδαλιά. Την άλλη μέρα έμαθα από δημοσιογράφους ότι το τραγούδι αυτό είχε διαδοθεί από την επιστράτευση του 1885. Οι στρατιώτες που γύριζαν στα σπίτια τους τραγουδούσαν της Αμυγδαλιάς το τραγούδι σ’ όλη την Ελλάδα. Σε κάποιο μάλιστα πανηγύρι στο Πήλιο την άκουσα και γω από γύφτικο ζουρνά και τύμπανο.
Οι στίχοι του γράφτηκαν για μια χαριτωμένη μαθήτρια του Αρσακείου, εξαδέλφη μου, που κάποτε κούνησε την ανθισμένη νεραντζιά μας και έπεσαν τα άνθη πάνω της. Της άλλαξα το όνομα από νεραντζιά σε Αμυγδαλιά, γιατί τη νόμισα την Αμυγδαλιά ποιητικότερο δένδρο» (το ποίημα είναι από τη Συλλογή «Ιστοί Αράχνης», 1880, που δημοσίευσε ο Δροσίνης με το ψευδώνυμο «Αράχνη»).
Η Ανθισμένη Αμυγδαλιά
Είναι το γνήσιο κείμενο που ο ποιητής το πρωτοδημοσίευσε στο «Ραμπαγά» πριν γίνει πανελλήνιο τραγούδι.
Εκούνησε την ανθισμένη αμυγδαλιά
με τα χεράκια της
και γέμισ’ από τάνθη η πλάτη, η αγκαλιά
και τα μαλάκια της.
Αχ, χιονισμένη σαν την είδα την τρελλή
γλυκά τη φίλησα
της τίναξα όλα τ’ άνθη από την κεφαλή
κι έτσι της μίλησα:
-Τρελλή να φέρεις στα μαλλιά σου τη χιονιά
τί τόσο βιάζεσαι;
Μόνη της θάρθει η άγρια βαρυχειμωνιά,
δεν το στοχάζεσαι;
Του κάκου τότε θα θυμάσαι τα παλιά
τα παιγνιδάκια σου,
σκυφτή γριούλα με τα κάτασπρα μαλλιά
και τα γυαλάκια σου.
Το 1951 ήταν η τελευταία χρονιά της ζωής του. 92 χρονών!!!
Σημαντική υπήρξε και η κοινωνική δράση του Δροσίνη.
Ως Διευθυντής Δημοτικής Εκπαίδευσης στο Υπουργείο Παιδείας, ενήργησε για τη σύνταξη του «Ιστορικού Λεξικού της Ελληνικής Γλώσσας».
Καθιέρωσε στα σχολεία τη γιορτή της Σημαίας και δημιούργησε Γραφείο Σχολικής Υγιεινής.
Δημιούργησε το Μουσείο Κοσμητικών Τεχνών.
Μεγάλο μέρος της ζωής του ο Δροσίνης αφιέρωσε στο «Σύλλογο προς διάδοση Ωφέλιμων Βιβλίων».
Με δική του φροντίδα ιδρύθηκε το 1909 η «Σεβαστοπούλειος Εργατική Σχολή» και το σπουδαιότερο εκτός που ανέλαβε αυτοπροσώπως την καθαριότητα, την τάξη και τον σχολικό κήπο, ίδρυσε τον Οίκο των Τυφλών, που ανέλαβε ο ίδιος μετά την άρνηση του Υπουργείου Παιδείας να αναλάβει την αρωγή του, λέγοντας στον υπεύθυνο γραμματέα πως η λέξη αποτυχία δεν είναι γραμμένη στο δικό του λεξιλόγιο. Αμέσως επισκέφθηκε το σπίτι της πλούσιας Ιφιγένειας Συγγρού που με την χορηγία της έστειλε στην Αλσατία για ειδική εκπαίδευση την Ειρήνη Λασκαρίδου, που ανέλαβε, μετά τις σπουδές της, τη Διεύθυνση του Οίκου των Τυφλών.
Στη γιορτή για τα ενενήντα του χρόνια στη βίλλα του στην Κηφισιά, δυο χρόνια πριν φύγει από τη ζωή, υπήρχε κι ένας τυφλός καλλιτέχνης. Ήταν ο εκπρόσωπος όλων των άτυχων ομοίων του, που πήγε να ευχαριστήσει το σεβάσμιο πρεσβύτη, γιατί πρώτος αυτός τους σκέφτηκε και τους φρόντισε.
Οι ποιητικές πραγματοποιήσεις του Δροσίνη είναι ανάμεσα στην προσωπική του συγκίνηση και τη δοξαστική του φυσιολατρία.
Ο Δροσίνης δεν επιζήτησε τίποτα περισσότερο από την απλότητα και τη διαύγεια στην περιγραφική του επιδίωξη. Με την ποίησή του ο Δροσίνης συνοδοιπόρος με τον Καμπά και τον Παλαμά, εγκαινίασε μια νέα φιλοσοφική στροφή.
Το ποιητικό του ξεκίνημα υπήρξε μια προσφορά στην υπηρεσία του δημοτικού νατουραλισμού, που επέβαλε και διακήρυξε ο Νικόλαος Πολίτης (1852-1921, λαογράφος από την Καλαμάτα, ο θεμελιωτής της λαογραφικής επιστήμης στην Ελλάδα, Καθηγητής Πανεπιστημίου).
Ο Νίκος Καμπάς (1857-1932) που γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1857 και σπούδασε νομικά στην Αθήνα, αναμίχθηκε ενεργά για την καθιέρωση της δημοτικής και την ανανέωση των ποιητικών τρόπων.
ΠΡΩΤΟΒΡΟΧΙΑ
Με τα πρωτοβρόχια θάρθουν τα μηνύματα
του χειμώνα: το ποτάμι θα θολώσει,
θα τριζοβολούν ξερά τα πλατανόφυλλα
θα κρυώσει η νύχτα και θα μεγαλώσει.
Θα δροσοσταλάζουν κόκκινα τα κούμαρα,
κυκλαμιές θ’ ανθούν στο χώμα ταίρια -ταίρια,
θα καπνίζουν σφαλιστά τα χωριατόσπιτα
και θ’ αρχίσουν τα σπιτιάτικα νυχτέρια.
Θα σωπάσει ο τζίτζικας κι’ ετοιμοτάξιδα,
γιάλλων τόπων άνοιξη, μακριά απ’ τα χιόνια,
βράδυ -βράδυ ως τα μεσούρανα θα χύνωνται,
μαύροι φτερωτοί σταυροί τα χελιδόνια.
Ω! χαρά μας! Το χειμώνα θα προσμένουμε
δίχως πάγους και χιονιές να φοβηθούμε:
Της ζωής μας στο στερνό ταξίδι κάναμε
και την Άνοιξη άλλων τόπων θα ποθούμε.
(από τη Συλλογή «Θα Βραδιάσει» (1915-1922). Υμνεί την αγροτική χάρη της διαμονής του στο κτήμα της Εύβοιας, Γούβες).
Όταν κάποτε μια φίλη του τον επισκέφθηκε ακτινοβολώντας από χαρά για να του αναγγείλει πως τον προτείνουν για το βραβείο Νόμπελ, απάντησε ήσυχα – ήσυχα: «Το μεγαλύτερο Νόμπελ για μένα είναι να ξέρω πως δυο ερωτευμένοι με τα κεφάλια τους ενωμένα διαβάζουν στίχους μου».
Το ποίημα που του αφιέρωσε ο Παλαμάς.
Πως αλλιώς να σε πω;
Ο συνοδοιπόρος
Χαίρε, ο πιο γερός, ο πιο παλιός
για τ’ ανέβασμα στου τραγουδιού
τ’ Αγιονόρος.
Με το γέλασμα του παιγνιδιού,
με το γνοιάσιμο του κόπου
δουλεμένο το βιβλίο μου καρτερεί
τη ματιά σου, θρέμμα ανθρώπου
που δεν είναι στη ζωή του μια στιγμή,
μια ματιά στην ύπαρξή του – δίχως
να ταράζει του τη σκέψη ο Στίχος.
Στις Γούβες Ευβοίας βρίσκεται ο γνωστός Πύργος των Γουβών που έκτισε το 1810 ο Ιμπραήμ Αγάς και αργότερα έγινε ιδιοκτησία του Γ. Δροσίνη.
Σήμερα ο Πύργος ανήκει στο Δήμο Ιστιαίας και τα τελευταία χρόνια λειτουργεί ως Μουσείο, με μια ενδιαφέρουσα λαογραφική συλλογή.
Το σπίτι του Δροσίνη στο Πήλιο
Το σπίτι του Δροσίνη στις Γούβες Ευβοίας
