ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Καθαρά Δεύτερα: Τι γιορτάζουμε – Τα έθιμα σε όλη την Ελλάδα

καθαρά-δεύτερα-τι-γιορτάζουμε-τα-έθ-180638

Η ημέρα της Καθαράς Δευτέρας σηματοδοτεί την έναρξη της Σαρακοστής και παράλληλα το τέλος της Αποκριάς. Τι συμβολίζει η ονομασία της και οι παραδόσεις ανά την Ελλάδα.

Η Καθαρά Δευτέρα είναι κινητή γιορτή, η οποία εξαρτάται από την ημερομηνία του Πάσχα. Συγκεκριμένα πέφτει κάθε χρόνο στο ξεκίνημα της 7ης εβδομάδας, δηλαδή 48 μέρες πριν το Ορθόδοξο Πάσχα.

Η γιορτή της Καθαρής Δευτέρας θεωρείται ο επίλογος των εορτών της αποκριάς, οι οποίες ουσιαστικά αρχίζουν την Τσικνοπέμπτη και τελειώνουν την Καθαρά Δευτέρα. Η ημέρα της Καθαράς Δευτέρας, γιορτάζεται έντονα σε όλη την Ελλάδα, με διάφορα έθιμα και αποτελεί επίσημη αργία.

Γιατί ονομάστηκε Καθαρά Δευτέρα

Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας και αργίας για τους Χριστιανούς. Η νηστεία διαρκεί για 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού. Εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού, το χριστιανικό Πάσχα.

Ουσιαστικά ονομάστηκε έτσι γιατί αφήνουμε πίσω μας όλες τις ’’αμαρτωλές’’ συνήθειες και κραιπάλες, συμπεριλαμβανομένων και των αρτύσιμων, δηλαδή των μη νηστίσιμων, φαγητών, ’’καθαρίζοντας’’ με τον τρόπο αυτό την ψυχή και το σώμα μας.

Επίσης, για όσους δεν το γνωρίζουν η Κυριακή πριν την Καθαρά Δευτέρα ονομάζεται “της Τυροφάγου” επειδή είναι η τελευταία μέρα που τρώμε γαλακτοκομικά.

Την Καθαρή Δευτέρα κατά το έθιμο τρώμε λαγάνα, αλλά και άλλα νηστίσιμα όπως ταραμά και θαλασσινά. Επίσης είναι η μέρα του χαρταετού. Απαραίτητα στοιχεία της αποκριάς θεωρούνται τα κούλουμα και ο χαρταετός. Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις τελειώνουν με τα κούλουμα και το πέταγμα του χαρταετού.

Τι εννοούμε με τον όρο Κούλουμα

Με τον όρο κούλουμα, εννοούμε τη μαζική έξοδο του κόσμου στην ύπαιθρο και τον εορτασμό της Καθαρής Δευτέρας έξω στην φύση. Πολλοί Δήμοι της χώρας μας διοργανώνουν εκδηλώσεις με συναυλίες ή άλλα δρώμενα. Ωστόσο, αν και η λέξη Κούλουμα χρησιμοποιείται σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, η προέλευση της δεν είναι ξεκάθαρη.

Τα κούλουμα από τόπο σε τόπο γιορτάζονται διαφορετικά, με διάφορες εκδηλώσεις. Για την ετυμολογία της λέξης υπάρχουν πολλές εκδοχές. Μία από αυτές είναι του πατέρα της ελληνικής λαογραφίας, Νίκου Πολίτη. Σύμφωνα με τον ίδιο η λέξη προέρχεται από το λατινικό Cumulus (κούμουλους) που σημαίνει σωρός, αφθονία αλλά και το τέλος. Με την λέξη τέλος, εννοούμε τον επίλογο της Απόκριας.

Έθιμα ανά την Ελλάδα

Σε όλη η Ελλάδα οι κάτοικοι υποδέχονται τη Σαρακοστή με τα δικά της ξεχωριστά έθιμα. Η έντονη αθυροστομία και η καυστική σάτιρα είναι από τα χαρακτηριστικά της Καθαράς Δευτέρας σε πολλούς εορτασμούς της ανά την επικράτεια.

Βλάχικος Γάμος στη Θήβα. Είναι ένα έθιμο που φθάνει στις μέρες μας περίπου από το 1830, μετά την απελευθέρωση των ορεινών περιοχών. Οι Βλάχοι, δηλαδή οι τσοπάνηδες από τη Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Ρούμελη, εγκατέλειψαν τότε την άγονη γη τους και βρήκαν γόνιμο έδαφος νοτιότερα. Το θέαμα αποτελείται από έντονη μουσική που συνοδεύει τη γαμήλια πομπή.

Αλευροπόλεμος στο Γαλαξίδι, είναι ένα έθιμο που διατηρείται από την τουρκοκρατία. Το έθιμο είχε ως εξής: Ένας κύκλος για τις γυναίκες, ένας για τους άντρες. Φορούσαν μάσκες ή απλώς έβαφαν τα πρόσωπά τους με κάρβουνο. Στη συνέχεια προστέθηκε το αλεύρι, το λουλάκι, το βερνίκι των παπουτσιών και η ώχρα.

-Του Κουτρούλη ο Γάμος στη Μεθώνη Μεσσηνίας. Καρναβαλίστικος γάμος, που κρατάει από τον 14ο αιώνα. Στις μέρες μας, το ζευγάρι των νεονύμφων είναι δύο άντρες, που μαζί με τους συγγενείς πηγαίνουν στην πλατεία, όπου γίνεται ο γάμος με παπά και με κουμπάρο. Διαβάζεται το προικοσύμφωνο και ακολουθεί γλέντι.

-Στην Κάρπαθο λειτουργεί το Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων. Κάποιοι κάνουν άσχημες χειρονομίες σε κάποιους άλλους και συλλαμβάνονται από τους χωροφύλακες για να οδηγηθούν στο Δικαστήριο, που το αποτελούν οι σεβάσμιοι του νησιού. Τα αυτοσχέδια αστεία και τα γέλια ακολουθεί ξέφρενο γλέντι.

-Στα χωριά Μέρωνα και Μελιδόνια του Ρεθύμνου αναβιώνουν έθιμα όπως το κλέψιμο της νύφης και το μουντζούρωμα, τα οποία, σε συνδυασμό με το καλό κρασί και τους ήχους της λύρας, αποτελούν μια μοναδική εμπειρία.

-Στη Σκύρο, σχεδόν όλοι οι κάτοικοι με παραδοσιακές ενδυμασίες κατεβαίνουν στην πλατεία του νησιού, όπου χορεύουν και τραγουδούν τοπικούς χορούς.

-Στον Αρχάγγελο της Ρόδου οι εκδηλώσεις της Καθαράς Δευτέρας κορυφώνονται με τα «μουζώματα» και τα «αλευρώματα», παράλληλα με το γλέντι, τις μεταμφιέσεις και την σάτιρα.

-Στα Μεγάλα Καλύβια, του νομού Τρικάλων, κάθε χρόνο την Καθαρά Δευτέρα και για παραπάνω από έναν αιώνα γίνεται αναπαράσταση του παραδοσιακού καραγκούνικου γάμου.

-Στον Πεντάλοφο Κοζάνης, οι ντόπιοι δεν πετούν χαρταετό την Καθαρά Δευτέρα, αλλά αυτοσχέδια, μικρά αερόστατα που έχουν κατασκευάσει οι ίδιοι.

Ο λόγος που τρώμε λαγάνα και χαλβά

Η λαγάνα σύμφωνα με την παράδοση είναι ένας τρόπος για να θυμηθούμε τη βοήθεια που προσέφερε ο Θεός στους Ισραηλίτες με τα «άζυμα» και τους οδήγησε στη Έξοδο από την Αίγυπτο.

Από την άλλη, ο συνηθισμένος χαλβάς στη μορφή που τον συναντάμε σε όλα τα Βαλκάνια και την Τουρκία είναι ένα απλό γλυκό. Για τους Έλληνες ο χαλβάς αποτελεί ένα από τα σαρακοστιανά γλυκά τους και ιδίως η παραλλαγή που φτιάχνεται με ταχίνι και πωλείται σε μορφή κυλίνδρου η παραλληλεπιπέδου.

News247

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου