Στο εργαστήριο του κ. Νίκου Δαναλάτου, πανεπιστημιακού καθηγητή και διευθυντή Εργαστηρίου Γεωργίας του τμήματος Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μια σόμπα ζεσταίνει το χώρο. Μπορεί να μοιάζει ασυνήθιστη η επιλογή μιας κλασικής σόμπας σε ένα τόσο μοντέρνο κτήριο, όμως δεν είναι μια κοινή σόμπα ούτε και το καύσιμο που χρησιμοποιείται είναι συνηθισμένο. «Είναι ο πρώτος δημόσιος χώρος της Ελλάδας που θερμαίνεται με ελληνικό «πετρέλαιο». Καίει γαϊδουράγκαθο», μας λέει ο κ. Δαναλάτος.
Έπειτα από δέκα χρόνια προσωπικής έρευνας, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, βάσει των περιβαλλοντικών και οικονομικών απαιτήσεων, το βέλτιστο ενεργειακό φυτό για την ελληνική αλλά και παγκόσμια γεωργία, καθώς και για την παραγωγή ενέργειας, ήταν το γαϊδουράγκαθο ή, όπως είναι αλλιώς γνωστό, η αγριαγκινάρα (Cynara cardunculus). «Η θερμαντική ικανότητα δύο κιλών ξηρής αγριαγκινάρας ισοδυναμεί με ένα λίτρο πετρέλαιο και η τιμή της διαμορφώνεται στο τρίτο αυτής του ισοδύναμου πετρελαίου ανά λίτρο. Παράλληλα, οι περιβαλλοντικές εκροές στην παραγωγή βιοενέργειας είναι χαμηλότερες από αυτές των παραδοσιακών καλλιεργειών (μείωση νιτρορύπανσης, μείωση φυτοφαρμάκων, διαχείριση νερού, μείωση της διάβρωσης-ερημοποίησης, αύξηση εδαφικής γονιμότητας). Το σημαντικότερο, κατά τον κ. Δαναλάτο, είναι ότι «η καλλιέργεια ενός πολυετούς φυτού, όπως η αγριαγκινάρα, δεν έχει απλώς μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα -αφού η αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με βιομάζα είναι ουδέτερη σε εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, καθώς η ποσότητα που ελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα μετά την καύση της αφομοιώνεται από το φυτό κατά τη φωτοσύνθεση-, αλλά μειώνει περαιτέρω την έκλυση διοξειδίου του άνθρακα λόγω έλλειψης οργώματος και κατεργασιών του εδάφους, ενώ δεσμεύει περισσότερο ατμοσφαιρικό άνθρακα υπό τη μορφή χούμου που εμπλουτίζει το έδαφος που καλλιεργείται με αγριαγκινάρα».
Η καλλιέργεια δεν είναι μόνο εύκολη, αλλά και εξαιρετικά κερδοφόρος. «Η αγριαγκινάρα προσφέρει μια βιώσιμη εναλλακτική λύση για τους γεωργούς της περιοχής, συνήθως βαμβακοπαραγωγούς και παραγωγούς σιτηρών, που σήμερα βλέπουν τις καλλιέργειές τους να ξεπουλιούνται για ένα κομμάτι ψωμί», τονίζει ο κ. Δαναλάτος. Οι παραγωγοί μπορούν να διεκδικήσουν από 70 έως 150 ευρώ/στρέμμα (ανάλογα με το συμβόλαιο που έχουν υπογράψει με την εταιρεία αγοράς), ενώ επιπλέον παίρνουν μια πολύ μικρή επιδότηση των 4,5 ευρώ/στρέμμα. Και όλα αυτά με κόστος εγκατάστασης 25 ευρώ/ στρέμμα για τον πρώτο χρόνο και μηδενικό για όλα τα υπόλοιπα. Το σημαντικότερο είναι ότι για πρώτη φορά, με τη βοήθεια της ερευνητικής ομάδας του κ. Δαναλάτου, ο παραγωγός συνδέει την τιμή του προϊόντος με την τιμή πώλησης του πετρελαίου, ενώ μέχρι σήμερα ήταν συνδεδεμένη μόνο με τα έξοδά του.
Το φυτό γίνεται πελλέτα
Το επόμενο βήμα γίνεται στο εργοστάσιο παραγωγής πελλέτας στο Βελεστίνο, στο «πελλετάδικο» του Τριαντάφυλλου Αγγελούση. Εδώ, η αγριαγκινάρα που έχει μαζευτεί σε μπάλες περνάει από σπαστήρες, μετατρέπεται σε «πούδρα», η οποία στη συνέχεια συμπιέζεται, και έτσι παράγονται οι πελλέτες. Τα μικρά εύκαμπτα κυλινδρικά τεμάχια που θα αποτελέσουν την πρώτη ύλη καύσης συσκευάζονται, μεταφέρονται και αποθηκεύονται εύκολα.
Τα στερεά καύσιμα υπό μορφήν πελλέτας αντικαθιστούν στην Ελλάδα το πετρέλαιο θέρμανσης σε εγχώριες βιομηχανίες και σπίτια, ενώ σύντομα θα ξεκινήσει και η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος σε μονάδες μικρής εγκατεστημένης ισχύος (< 5 Μwe). Επίσης, η καλλιέργεια αγριαγκινάρας μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην υποχρέωση της Ελλάδας για διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας έως 20% μέχρι το 2010, αλλά και στην παραγωγή ενέργειας σε νησιωτικές περιοχές. «Πρέπει να εξετάσουμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας. Η αγριαγκινάρα, όπως και μικρά υδροηλεκτρικά έργα, υπερέχουν στο ισοζύγιο έναντι των λύσεων των ανεμογεννητριών και των φωτοβολταϊκών, που είναι εισαγόμενες τεχνολογίες και απαιτούν την εκροή συναλλάγματος», τονίζει ο κ. Δαναλάτος. Σημαντικό είναι επίσης να αναφερθεί ότι η πατέντα για την παραγωγή βιοκαυσίμων από αγριαγκινάρα έχει ήδη εξαχθεί στη Ρουμανία, όπου υλοποιείται ένα φιλόδοξο πρόγραμμα καλλιέργειας για την παραγωγή θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας.
Εξίσου σημαντική με τα μεγαλεπήβολα σχέδια παραγωγής ενέργειας και επέκτασης της τοπικής παραγωγής ο κ. Δαναλάτος θεωρεί την οικιακή οικονομία. «Εμείς προτρέπουμε τους ανθρώπους της περιοχής να φυτέψουν λίγα στρέμματα για οικιακή κατανάλωση. Δυστυχώς, η τεχνολογία των βιοκαυσίμων δεν μπορεί να επεκταθεί στα μεγάλα αστικά κέντρα εξαιτίας ενός παλαιού νόμου που απαγορεύει την καύση βιομάζας. «Είναι ένας παρωχημένος νόμος που θα αλλάξει, όπως έγινε σε σύγχρονες μεγαλουπόλεις -Λονδίνο και Βερολίνο-, όπου τα οικιακά βιοκαύσιμα όχι μόνο χρησιμοποιούνται, αλλά επιπλέον επιδοτούνται».
