«Αν θέλουμε να μάθουμε το μέλλον μας, δεν έχουμε παρά να ενδυθούμε τα ιμάτια του παρελθόντος μας…», λέει ο Βολιώτης εκπαιδευτικός – συγγραφέας, που πλέον ζει στις Βρυξέλλες
Εκπαιδευτικός με παράλληλη μακρά πορεία στα πολιτιστικά και δημοσιογραφικά δρώμενα της πόλης, ο Χρόνης Μουστάκας επέλεξε να ζει την τελευταία δεκαετία στις Βρυξέλλες ως «ανακλητός μέτοικος», όπως λέει ο ίδιος. Το ιστορικό μεσαιωνικό μυθιστόρημά του «Οι Ιππότες του Ουρανού», που κυκλοφορεί στην Ελλάδα και το Βέλγιο από τις εκδόσεις Anubis, προκάλεσε αίσθηση τόσο για το θέμα του, όσο και για την τεχνική και τον όγκο του.
Πρόκειται για ένα τεράστιο οδοιπορικό τριών αντρών, που συμμετέχουν στην Α’ Σταυροφορία και αγγίζουν τα έσχατα όρια του ορατού και αόρατου κόσμου αναζητώντας απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα της εποχής και του κόσμου τους…
Πρόκειται μόνο για ένα ογκώδες ιστορικό μυθιστόρημα; Ή και για μια αλληγορία καλά κρυμμένη, που πατά στην εποχή μας; Συναντήσαμε τον συγγραφέα για την πολύ ενδιαφέρουσα και διαφωτιστική συνέντευξη, που ακολουθεί αποκλειστικά για την εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ.
Συνέντευξη στη ΒΑΣΩ ΚΥΡΙΑΖΗ
Γιατί έχετε χαρακτηρίσει τον εαυτό σας «ανακλητό μέτοικο»;
Η απόφαση για τη μετοίκηση ήρθε ως διέξοδος στη διαφαινόμενη κρίση αξιών, που ερχόταν γοργά. Αισθάνθηκα αδύναμος να την αντιμετωπίσω και συνεπώς μη συμβατός και μη χρήσιμος. Ωστόσο, δηλώνω «ανακλητός» με την έννοια ότι η ψυχή μου είναι ταυτισμένη με την Ελλάδα και θεωρώ ότι ουδέποτε απομακρύνθηκα από αυτή.
Κάνετε την εμφάνισή σας στο λογοτεχνικό στερέωμα μετά από πολλά χρόνια από το πρώτο σας παιδικό μυθιστόρημα. Τι σας ώθησε να το πράξετε τη συγκεκριμένη στιγμή;
Το «είναι» του συγγραφέα είναι συχνά, κατά ένα μέρος, αντανάκλαση της εποχής του… Δεν ήταν απαραίτητη η ματιά μου. Υπάρχουν χιλιάδες σημαντικοί συγγραφείς ή και λιγότερο σημαντικοί, που κάλυπταν όσα σκεφτόμουν. Εγραψα αυτό το έργο, όταν προϋπάρχουσες αφορμές, όπως η αγάπη μου στη μεσαιωνική ιστορία και η απορία μου για την επικρατούσα απαξίωση του ελληνικού μεσαίωνα μαζί με τις προσλαμβάνουσες ιδέες από τη ζωή στο Βέλγιο, ταυτίστηκαν με τις ραγδαίες αλλαγές στη ζωή μας τα τελευταία χρόνια. Τότε πίστεψα πως μπορώ να αρθρώσω τη δική μου φωνή.
Επιλέγετε μια μεσαιωνική ιστορία, που διαδραματίζεται στα χρόνια της Α’ Σταυροφορίας. Δεν είναι ένα θέμα συνηθισμένο. Κάποιοι θα έλεγαν ότι δεν είναι ούτε εμπορικό. Τι απαντάτε;
Να ξεκαθαρίσω ότι δεν γράφω στρατευμένος σε στόχους εμπορικούς, αλλά οδηγούμενος από ένα βαθύ ένστικτο. Θα έγραφα αυτό το βιβλίο με το ίδιο πάθος ακόμη κι αν επρόκειτο να διαβαστεί από έναν άνθρωπο. Επέλεξα το θέμα πιστεύοντας βαθιά ότι είναι η ώρα να αναλογιστούμε για όσα έρχονται. Εχω την πεποίθηση ότι αν θέλουμε να μάθουμε το μέλλον μας, δεν έχουμε παρά να ενδυθούμε τα ιμάτια του παρελθόντος μας. Προσωπικά αυτό το οδοιπορικό χιλιάδων ανθρώπων, Φράγκων και Βυζαντινών προς την Ιερουσαλήμ, μου πρόσφερε πολλές απαντήσεις…
Παραθέτετε σωρεία ιστορικού και πραγματολογικού υλικού, αποδίδοντας ολοζώντανα την ατμόσφαιρα του μεσαίωνα. Με ποιον τρόπο αντλήσατε όλο αυτό το πληροφοριακό υλικό;
Ερεύνησα για περισσότερα από τρία χρόνια σε πλειάδα πηγών ευρωπαϊκών κυρίως, αλλά και ελληνικών και αραβικών. Ταξίδεψα σε δεκάδες πόλεις, που αναφέρονται σε διάφορες χώρες κι επισκέφτηκα κάστρα και τοποθεσίες σε πολλά σημεία, από όπου πέρασαν οι «προσκυνητές» μαχητές. Διέσχισα το μεγαλύτερο μέρος του οδοιπορικού τους από τα σύνορα Γαλλίας – Βελγίου και μέχρι την Κωνσταντινούπολη και έγραψα πολλές φορές επιτόπου.
Τι σας κάνει, ωστόσο, να πιστεύετε ότι μπορείτε να γνωρίζετε πώς αισθάνονταν και πώς σκέφτονταν οι άνθρωποι εκείνη την εποχή;
Επιχείρησα να αποδώσω με εξαντλητικές λεπτομέρειες τη ζωή τους, δίδοντας το πλαίσιο το οποίο μας επιτρέπει να φανταστούμε την ιδιοσυγκρασία και την ψυχοσύνθεσή τους. Ηταν επίσης πολύ διαφωτιστικός ο ρόλος των κειμένων των χρονογράφων της εποχής, που μελέτησα.
Το ιστορικό μυθιστόρημα είναι ένα απαιτητικό είδος της λογοτεχνίας. Ποιες είναι οι δυσκολίες του;
Από τη μια δεν είναι δυνατό να υπάρχουν ιστορικές ανακρίβειες και από την άλλη θα πρέπει στην ιστορία να συνθέτεις τη δική σου μυθιστορία για να μην αποδειχθεί το έργο μια εκλαϊκευμένη καταγραφή ιστορικών στοιχείων, που κατάπιε το μυθιστόρημα και δεν του επέτρεψε να δικαιωθεί.
Οι ήρωές σας είναι τρεις. Ενας Ελληνας Κωνσταντινουπολίτης αξιωματικός του βυζαντινού στρατού, ένας Σκωτσέζος μαχητής και ο συμπατριώτης του μοναχός και χρονικογράφος, διά της φωνής του οποίου παρακολουθούμε την ιστορία. Πώς προέκυψαν οι τρεις ήρωές σας; Είναι πρόσωπα, που υπήρξαν;
Η Α΄ Σταυροφορία ήταν μια «παγκοσμιοποιημένη» δράση πολλών εθνών με έναν κοινό στόχο, στον οποίο εν πολλοίς έμειναν προσηλωμένοι. Ενας μοναχός από τη Σκωτία με τον σκληροτράχηλο άθρησκο φίλο του από τη μια και ένας Ελληνας ορθόδοξος από την άλλη συνθέτουν κατά κάποιο τρόπο τα δύο άκρα όλων αυτών των λαών. Σύμφωνα με την έρευνά μου, ναι, μπορούσαν να είχαν υπάρξει.
Εχετε επιλέξει μια γραμμική αφήγηση με αρκετά φλας μπακ, που καλύπτει μια πορεία τεσσάρων χρόνων μέχρι την ημέρα της Ιερουσαλήμ… Η ιστορία σας τελειώνει εκεί;
Η ιστορία μου δεν τελειώνει εκεί, γιατί ούτε και η ιστορία της ανθρωπότητας τελειώνει ποτέ. Κάνει διαρκώς κύκλους, στους οποίους εναλλάσσονται η καταστροφή και η αναγέννηση. Μη με ρωτήσετε πού βρισκόμαστε σήμερα, το γνωρίζετε καλύτερα από μένα. Αρκεί να κοιτάξουμε γύρω μας. Πόλεμοι, ισλαμικός φονταμενταλισμός, πανδημίες, αναδυόμενη φτώχεια, κλιματικές αλλαγές θυμίζουν τις συνθήκες, που οδήγησαν τους ανθρώπους εκείνους στην «έξοδο» προς την Ιερουσαλήμ. Αναρωτιέμαι συχνά για τη δική μας «έξοδο».
Ποιο είναι το κορυφαίο ζήτημα, που σας απασχόλησε όσο ερευνούσατε και γράφατε για ένα τέτοιο θέμα;
Αναζήτησα επίμονα την απάντηση σε ένα από τα κυρίαρχα ερωτήματα, που αναδύονται από τη σύμπραξη σταυροφόρων και βυζαντινών για την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων. Τι ήταν εκείνο, που κατάφερε να ωθήσει ανθρώπους δεκάδων διαφορετικών εθνών, μια πραγματική Βαβέλ από τα πέρατα της Ευρώπης, σε αυτό το μεγάλο οδοιπορικό, από το οποίο επέζησε στο τέλος ο ένας στους δέκα; Η πίστη; Ο τυχοδιωκτισμός; Ο ηρωισμός; Η προσδοκία; Η απελπισία; Το καθήκον; Ενα σχέδιο καλά προετοιμασμένο από τις συνθήκες της εποχής και τους ανθρώπους, που όριζαν τις τύχες των λαών; Ή μήπως ένα θαύμα;
«Οι Ιππότες του Ουρανού» είναι τελικά οι τρεις ήρωές σας;
Θα μπορούσαν. Ισως πάλι να είναι γενναίοι άνθρωποι, που πάντα υπήρχαν και υπάρχουν γύρω μας και πολεμούν καθημερινά εδώ κάτω, κοιτάζοντας όμως πάντα προς τον ουρανό. Γιατί εκεί θέλουν να επιστρέψουν μια μέρα. Εντέλει όλοι τους το πετυχαίνουν. Μην περιμένετε να σας αποκαλυφθούν ή να σας δηλώσουν σε ποιον Θεό και σε ποιον άνθρωπο πιστεύουν. Είναι δική σας υπόθεση να το απαντήσετε.
