Με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία μιλά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ ο ομότιμος καθηγητής Α.Π.Θ. και καθηγητής Πανεπιστημίου Λευκωσίας
Διακεκριμένος επιστήμονας με βαθιά γνώση της ιστορίας ο Αθανάσιος Καραθανάσης, αποτελεί κορυφαίο εκπρόσωπο της πνευματικής ελίτ του Βόλου στο διεθνές στερέωμα. Με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία και τα δραματικά γεγονότα, που ξυπνούν μνήμες του 1922, προσφυγιάς, πόνου και καταστροφής, ο ομότιμος καθηγητής Α.Π.Θ. και καθηγητής Πανεπιστημίου Λευκωσίας μιλά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για τα δραματικά γεγονότα υπό το πρίσμα της ιστορίας.
Επιστήμονας εγνωσμένου κύρους, υπογραμμίζει ότι «κάθε λαός καθορίζει την τύχη του», ενώ εκτιμά ότι «ο ξεριζωμός, τότε και τώρα, είναι πόνος, ψυχικός και σωματικός, αθεράπευτος. Στοιχειώνει ψυχές». Εξετάζοντας τα γεγονότα υπό το πρίσμα της ιστορίας, επισημαίνει ότι «η ιστορία έχει τον ρόλο της στα γεγονότα, ανάλογα με την ερμηνεία τους από τους ηγέτες, που τη χρησιμοποιούν κατά τα δικά τους συμφέροντα», σημειώνοντας, παράλληλα, την ανάγκη να αξιοποιήσει η Ελλάδα τις ενεργειακές πηγές της.
Συνέντευξη στη ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Η ιστορία επαναλαμβάνεται; Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του επιστημονικού κόσμου, τα δραματικά γεγονότα του 1922 «ξαναζωντανεύουν» εν έτει 2022…
Τα γεγονότα στην Ουκρανία «ξαναζωντανεύουν», πράγματι, τα όσα είχαν συμβεί στη χώρα μας το 1922, όταν πάνω από 1,5 εκατομμύριο Ρωμιών έγιναν πρόσφυγες κάτω, και αυτοί, από τραγικές συνθήκες. Εκείνες τις δραματικές μέρες των αρχών Σεπτεμβρίου 1922 δεν υπήρχαν Μ.Μ.Ε. για να μεταδώσουν την τραγωδία του Ελληνισμού με σφαγές, βιασμούς, λεηλασίες και αναγκαστική εξορία, ύστερα, με τη συνθήκη της Λωζάννης (Ιούλιος 1923), για να δει η διεθνής κοινωνία της εποχής τα όσα συνέβαιναν, τότε, στη Μ. Ασία και τις μακρινές περιοχές του Πόντου, της Καππαδοκίας και της Ανατολικής Θράκης. Οπωσδήποτε, ο ξεριζωμός, τότε και τώρα, είναι πόνος, ψυχικός και σωματικός, αθεράπευτος. Στοιχειώνει ψυχές.
Προσφυγιά το 1922, προσφυγιά και σήμερα. Ο άμαχος πληθυσμός επωμίζεται, για μία ακόμη φορά, τον σπαραγμό, τον ξεριζωμό από τις πατρογονικές εστίες;
Προσφυγιά το 1922, προσφυγιά και εκατό χρόνια αργότερα, με θύμα, τώρα, τον άμαχο πληθυσμό, τις «παράπλευρες» απώλειες, που προκαλούν ανεύθυνοι και ημιπαράφρονες ηγέτες. Εχει φύγει εκείνη η γενιά των δικών μας προσφύγων, που άφησε συζύγους, αδέλφια, γονείς, συγγενείς για πάντα στις εστίες τους, τραγικά θύματα της Γενοκτονίας, που, ασφαλώς, και είναι μεγαλύτερη από τον ξεριζωμό.
Πίσω από τις γραμμές και τις ιστορικές σελίδες μπορούμε να αναζητήσουμε τα βαθύτερα αίτια, που προκάλεσαν την εμπόλεμη κατάσταση στην Ουκρανία;
Πίσω από τις γραμμές και τις εικόνες των Μ.Μ.Ε. κρύβονται πολλά αίτια, που προκάλεσαν αυτόν τον πόλεμο, όπως, βέβαια, και όλους τους πολέμους. Αίτια που υπήρχαν και υπάρχουν πάντοτε στις σελίδες της Ιστορίας. Είναι, από την άλλη, και οι εγκληματικές αποφάσεις, ψυχικά ασθενών ηγετών, που δεν στηρίζονται στην Ιστορία, αλλά στους παραλογισμούς τους. Παράδειγμα ο Χίτλερ με τη θεωρία του «ζωτικού χώρου», που θέλησε να εφαρμόσει στην Ευρώπη.
Στην περίπτωση της Ουκρανίας η Ρωσία αναζήτησε, και αυτή, «ζωτικό χώρο», προβάλλοντας κυρίως το ιστορικό, κατ’ αυτήν, υπόβαθρο ότι η Ουκρανία είναι «αδελφή χώρα». Μη λησμονούμε ότι το Κίεβο υπήρξε η μήτρα του Ρωσισμού, το βασίλειο των Ρως, από όπου άρχισε ο εκχριστιανισμός των Ρώσων. Η Ουκρανία αποτέλεσε χώρο διεκδικούμενο στους επόμενους αιώνες από Ρώσους, Πολωνούς, Λιθουανούς, ώσπου τον Δεκέμβριο του 1922 ο Λένιν την ονόμασε δημοκρατία και συνιδύτρια της Σοβιετικής Ενωσης. Στον αναθεωρητισμό του ο Πούτιν έψεξε στο διάγγελμά του τον Λένιν για την πράξη του αυτή.
Ζωτικός χώρος δικός του φαίνεται να λέει και δεν μπορεί να ανεχθεί τη γειτόνισσά του «αδελφή» στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε., αυτό που επιθυμεί η πλειονοψηφία των Ουκρανών, που δεν λησμονεί ότι εξαιτίας, εσκεμμένης κατά πάντα πολιτικής του Στάλιν, της λεγόμενης κολλεκτίβα, πέθαναν 3 εκατομμύρια από την πείνα. Είναι τα δραματικά έτη 1921 – 1923 και κυρίως τα έτη 1932 – 1933. Αντιλαμβάνεσθε, κατά ταύτα, την αμοιβαία εχθρότητα Ρωσίας – Ουκρανίας και το πνεύμα αντίστασης των Ουκρανών στη ρωσική εισβολή.
Σε ποιον βαθμό εκτιμάτε ότι θα επηρεαστεί ο γεωπολιτικός χάρτης;
Ο γεωπολιτικός χάρτης είναι βέβαιο ότι θα επηρεαστεί και αυτό θα εξαρτηθεί από τα αποτελέσματα του πολέμου και από τις συζητήσεις, που άρχισαν στις 28 Φεβρουαρίου και θα συνεχισθούν. Σε περίπτωση νίκης των Ρώσων, φαίνεται ότι ο πόλεμος θα συνεχισθεί με μορφή αντάρτικου των πόλεων. Τουλάχιστον αυτό δείχνει η λαϊκή αντίσταση αυτές τις μέρες της εισβολής που ζούμε.
Εξετάζοντας τα γεγονότα υπό από το πρίσμα της ιστορίας, ποια συμπεράσματα εξάγει ένας ιστορικός, τα βαθύτερα αίτια ανάγονται στο παρελθόν, πίσω στον χρόνο;
Εξετάζοντας τα γεγονότα υπό το πρίσμα της ιστορίας είναι βέβαιο ότι η ιστορία έχει τον ρόλο της στα γεγονότα, ανάλογα με την ερμηνεία τους από τους ηγέτες, που τη χρησιμοποιούν κατά τα δικά τους συμφέροντα. Τελευταία προέκυψε η λέξη αναθεωρητισμός, που σημαίνει αναθεωρώ, δηλαδή διαβάζω εκ νέου την ιστορία και τη διορθώνω κατά το συμφέρον μου. Στην κατεύθυνση αυτή κινείται και ο Ταγίπ Ερντογάν, προβάλλοντας την αναθεώρηση της συνθήκης της Λωζάννης για τα νησιά του Αιγαίου, λέγοντας ότι στη Λωζάννη οι τότε ηγέτες της Τουρκίας Ισμέτ Ινονού και Κεμάλ κακώς τα παρεχώρησαν στην Ελλάδα. Το ίδιο λέει ο Πούτιν για τον Λένιν, που έδωσε πολιτική οντότητα στην Ουκρανία.
Εχοντας γαλουχηθεί με τις αφηγήσεις για τον ξεριζωμό των προγόνων σας, τι σας ανησυχεί περισσότερο ως ιστορικό, ως επιστήμονα, ως σκεπτόμενο πολίτη;
Σκέπτομαι τη δραματική κατάσταση των Ουκρανών προσφύγων και τη συγκρίνω με τους δικούς μας πρόσφυγες του 1922. Τότε οι δικοί μας κατέφθασαν στη Μητέρα Ελλάδα, την ηττημένη και παραπαίουσα, με μηδαμινή κρατική βοήθεια και με τη βοήθεια ξένων φιλανθρωπικών σωματείων, κυρίως, και μόνον, αμερικανικών. Οι Ουκρανοί πρόσφυγες έχουν τη διεθνή αλληλεγγύη, την Ευρωπαϊκή Ενωση, την Αμερική. Ας προσθέσω εδώ την αδιαφορία των ξένων για τις 250 χιλιάδες Κυπρίων προσφύγων κατά την τουρκική εισβολή. Θα θυμάσθε, ουδείς ενδιαφέρθηκε.
Από το χθες στο σήμερα, από τη Μικρασιατική Καταστροφή μέχρι τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο παγκόσμιος χάρτης «στιγματίζεται», δυστυχώς, από συγκρούσεις με απρόβλεπτες συνέπειες. Τα αποτελέσματα κάθε εμπόλεμης αναμέτρησης φαίνονται σε βάθος χρόνου;
Τα αποτελέσματα κάθε ένοπλης σύγκρουσης φαίνονται ασφαλώς σε βάθος χρόνου. Πάρτε για παράδειγμα τη χώρα μας μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Εμφύλιό μας. Πάντως κάθε λαός καθορίζει την τύχη του. Η Ελλάδα είμαι βέβαιος ότι την καθόρισε χάρη στις αρετές του λαού μας, τις δημοκρατικές αξίες της, τις ορθές επιλογές της.
Εχοντας μπροστά μας την ενεργειακή κρίση και τις συνεπακόλουθες επιπτώσεις, εκτιμάτε ότι αναμένονται δυσοίωνες εξελίξεις; Μπορούμε να βρούμε απαντήσεις, για όλα αυτά, στις σελίδες της ιστορίας;
Η Ευρώπη, μαζί της και η Ελλάδα, γνώρισε στο παρελθόν ποικίλες ενεργειακές κρίσεις, τις αντιπαρήλθε επιτυχώς. Τώρα, στους καιρούς μας, κατά τους ειδικούς, η χώρα μας πρέπει να πολιτευθεί σοβαρά με τους αγωγούς, που περνούν από αυτήν και κυρίως με την άμεση εκμετάλλευση των ενεργειακών πηγών της, για να παύσει εξαρτώμενη. Είναι υποχρέωση και καθήκον των πολιτικών μας.
Θα κλείσει, άραγε, ποτέ, ο κύκλος της βίας, των πολεμικών συγκρούσεων, της προσφυγιάς; Θα κλείσουν, άραγε, ποτέ οι πληγές σε εκατομμύρια ψυχές, που δοκιμάζονται σκληρά; Τι διδάσκει η ιστορία;
Λυπούμαι να πω ότι οι συγκρούσεις, μακριά και κοντά από την Ελλάδα, θα εξακολουθούν υφιστάμενες.
