Ο Μάρτιν Βάλζερ είναι ένας από τους πιο γνωστούς σύγχρονους Γερμανούς λογοτέχνες και διανοούμενους. Θεωρείται μαζί με τον συνομήλικό του Γκίντερ Γκρας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της παλιάς γενιάς. Γεννήθηκε το 1927 και κυκλοφόρησε το πρώτο του μυθιστόρημα, το Γάμοι στο Φίλιπσμπουργκ, σε ηλικία 30 ετών. Αρνούμενος τις εύκολες ταξινομήσεις στη χώρα του, ο Βάλζερ συχνά προκαλεί τον γερμανικό Τύπο με τις απόψεις του. Το καλοκαίρι του 2012 υποστήριξε σθεναρά την πολιτική και πολιτιστική ευρωπαϊκή ενότητα, χαρακτήρισε το ευρώ «μέσο επικοινωνίας» και ζήτησε να μην αφεθεί η ευρωπαϊκή κρίση στα χέρια των οικονομολόγων. Την Τετάρτη 15 Μαΐου ήταν προσκαλεσμένος στο Βόλο όπου σε ειδική τελετή ανακηρύχτηκε επίτιμος διδάκτορας του Οικονομικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Όταν στέκομαι κοντά σε έναν άνθρωπο του δικού σας πνευματικού διαμετρήματος αλλά και της δικής του ωριμότητας επαναφέρω το ερώτημα ως εκπρόσωπος της μέσης ηλικίας, η οποία στέκεται εμβρόντητη μπρος σε αυτά που ζούμε τα τελευταία χρόνια… Και το ερώτημα είναι η ελπίδα για έξοδο από την κρίση θα έρθει μέσα από τη νέα γενιά ή μέσα από τη «σοφία» της δικής σας γενιάς…
Συνέντευξη στο Χρόνη Μουστάκα
Μέχρι τώρα δεν είχα ποτέ σκεφτεί ότι η ελπίδα μπορεί να στηρίζεται σε μια μόνο γενιά…Δε νομίζω… Δεν μπορώ να γνωρίζω με ακρίβεια τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης για την Ελλάδα αφού δε ζω εδώ. Αυτό που γνωρίζω είναι ότι η Ελλάδα έχει περάσει μεγάλες περιπέτειες στην ιστορία της μπρος στις οποίες οι σημερινές της δυσκολίες ίσως και να είναι τελικά πολύ μικρές… Οι Πέρσες και οι Τούρκοι ήταν πολύ πιο επικίνδυνοι για την Ελλάδα απ΄ότι η Τρόικα.
Μέσα από τα βιβλία σας ασχολείστε με τις κοινωνικές αντιφάσεις και συγκρούσεις. Μπορείτε να φαντασθείτε τι προκαλεί στην Ελλάδα η κρίση;
Σαν Γερμανός δε βιώνω τι είδους κοινωνικές συγκρούσεις κι αντιφάσεις βιώνει η Ελλάδα. Μαθαίνω μόνο όσα περνούν μέσα από την ειδησεογραφία. Αυτό που σίγουρα γνωρίζω είναι ότι η ανεργία δεν είναι μόνο για την Ελλάδα ένα μεγάλο πρόβλημα που δυναμιτίζει τα θεμέλια της κοινωνίας και τη συνοχή της, είναι πρόβλημα για όλο τον ευρωπαϊκό νότο, κυρίως η ανεργία των νέων… Αλλά και η Γερμανία έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει τέτοια προβλήματα. Ελπίζω ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πάψουν να στέκονται αδρανείς μπρος σε ένα τέτοιο πρόβλημα που αν γενικευτεί μπορεί να πνίξει την Ευρώπη. Μέρκελ και Ολάντ έχουν συμφωνήσει να στοχεύσουν στο εξής σε μέτρα ανάπτυξης τα οποία θα φέρουν νέες θέσεις εργασίας. Η νέα μείωση από την ΕΚΤ του επιτοκίου δανεισμού που αγγίζει πλέον τα μηδενικά επίπεδα μπορώ να υποθέσω ότι δεν είναι τυχαία… Φθηνό χρήμα σημαίνει δανεισμός και δανεισμός σημαίνει επενδύσεις, κάτι που σίγουρα θα αξιοποιήσουν και οι Έλληνες…
Η ιστορία και ο πολιτισμός ενός λαού είναι παρακαταθήκη, είναι εφόδιο ή είναι δυσβάσταχτο φορτίο;
Τα φορτία της ιστορίας κάθε λαού διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Η Ελλάδα φέρει μαζί της από την ιστορία της μια μεγάλη δόξα… Η Γερμανία έχει τη δική της ιστορία αλλά φέρει και μια μεγάλη ντροπή… Ως Ευρωπαίοι πρέπει να κρατήσουμε τα θετικά της ιστορίας κάθε λαού. Πιστεύω όμως ότι μεγαλύτερη σημασία έχει πια τι θα γράψει ο ιστορικός του μέλλοντος για το τι κάναμε από τώρα και στο εξής ως Ενωμένη Ευρώπη …
Πιστεύετε σε χαρισματικούς λαούς ή σε χαρισματικούς ανθρώπους;
Ελπίζω και πιστεύω στους χαρισματικούς ανθρώπους…Το χάρισμα προέρχεται από συγκεκριμένους ανθρώπους. Πάντα πίστευα σε αυτούς. Μέσα από χαρισματικούς ανθρώπους μπορούν και οι λαοί να βρούνε το δρόμο τους και να γίνουν χαρισματικοί…
Πιστεύετε σε οποιαδήποτε μορφή αθανασίας;
Σε ένα από τα βιβλία μου ένας νέος ρωτάει τον κεντρικό ήρωα ακριβώς την ίδια ερώτηση κι εκείνος απαντάει ότι στη μόνη αθανασία που πιστεύει είναι στην αθανασία των τιραντών του… Όσο περισσότερο ζω τόσο περισσότερο μελετώ τον Πλάτωνα και τα θέματα που αφορούν την αθανασία μ΄έχουν απασχολήσει στο Συμπόσιο και στο Φαίδωνα. Όσο περισσότερο μελετάς τον Πλάτωνα, αυτούς τους διαλόγους και το Σωκράτη τόσο πιο εύκολα μπορείς να ανεχτείς τη ζωή και να υποφέρεις την ιδέα του θανάτου και της αθανασίας. Η φήμη κάθε ανθρώπου είναι η αθανασία του τελικά… Το πώς έζησες, τι δημιούργησες…
Η λέξη «επιστροφή» ποιες σκέψεις σας δημιουργεί;
Η επιστροφή έχει σίγουρα σχέση με το παρελθόν…αλλά ουσιαστικά αυτό που κάνω ως συγγραφέας είναι να ζω μαζί με καθετί από το παρελθόν. Το κουβαλώ μαζί μου κάθε στιγμή. Κάποιες φορές ο χρόνος χάνει τη σημασία του, θέλω να πω αν είναι παρελθόν, παρόν ή μέλλον. Έτσι για μένα το θέμα της επιστροφής, οποιασδήποτε επιστροφής π.χ. σε τόπους, σε ιδέες, σε ερωμένη δεν τίθεται…
Πιστέψατε στη Αριστερά… Υπάρχει σήμερα Αριστερά όπως εσείς την πιστέψατε;
Είχα ελπίσει στην Αριστερά… Ήλπιζα ότι η Αριστερά θα μπορούσε να δώσει την τιμή και την αξία στον άνθρωπο όχι μόνο όπως τεκμηριώνεται στο Σύνταγμα αλλά και στην καθημερινότητα. Όμως όλα τα κόμματα και σε θέματα ιδεολογίας και σε θέματα πολιτικής πρακτικής με απογοήτευσαν και μάλιστα πρόωρα αφού κανένα δεν ενσωμάτωσε τις ελπίδες όχι μόνο τις δικές μου αλλά μιας ολόκληρης γενιάς. Το 1961 μαζί με άλλους δεκαπέντε διανοούμενους δημοσιεύσαμε σε ένα μικρό βιβλίο ένα μανιφέστο υπέρ της Αριστεράς της Γερμανίας όπως αυτή εκφραζόταν. Δυστυχώς ήδη το 1965 και με την κρίση και τον πόλεμο του Βιετνάμ η απογοήτευσή μας ήταν τεράστια αφού είδαμε ότι οι θέσεις της Αριστεράς ήταν σχεδόν ταυτόσημες με αυτές των Χριστιανοδημοκρατών… Στην πραγματικότητα από τότε κι έπειτα αποστασιοποιηθήκαμε από κόμματα…
Πώς πιστεύετε ότι θα απαντήσουν οι κοινωνίες σε φαινόμενα που ομοιάζουν με εκείνα της «Δημοκρατίας της Βαϊμάρης»;
Μπορώ να σας μιλήσω γα τη Γερμανία… Ξέρω την ανησυχία που διαχέεται στις ευρωπαϊκές κοινωνίες αλλά ειλικρινά πιστεύω ότι δεν υπάρχει σοβαρός κίνδυνος. Είναι φαινόμενα που θα ατονήσουν σύντομα. Στη Γερμανία εκτιμώ ότι ήδη έχουν ατονήσει και δεν υπάρχουν παρά μόνο λίγοι νέοι που στην πραγματικότητα παρασύρονται σε ακραίες συμπεριφορές… Δεν ανησυχώ…
Τι σημαίνει για εσάς «Κράτος Δικαίου»;
Το Κράτος Δικαίου έχει θεμελιωθεί στην Ευρώπη και δε νομίζω ότι κινδυνεύει… Από την άλλη Κράτος Δικαίου δε σημαίνει πάντα ότι υπάρχει δικαιοσύνη παντού και για όλους. Η πραγματική δικαιοσύνη πρέπει να έρχεται από κάτω, από κάθε άνθρωπο που πρέπει να γνωρίζει τι είναι δικαιοσύνη ώστε ο ίδιος να μην αδικεί από τη μια και από την άλλη να αντιστέκεται όταν αδικείται. Μόνο έτσι θεμελιώνεται απαραβίαστα η δικαιοσύνη στις κοινωνίες. Ο Πλάτωνας μιλάει στην Πολιτεία για αυτή ακριβώς την ιδέα περί Δικαίου. Κορυφαίο παράδειγμα για τη διαφορετική ανάγνωση περί Δικαίου έρχεται και πάλι από τους αρχαίους Έλληνες και το Σοφοκλή … Το αίσθημα δικαιοσύνης της Αντιγόνης είναι το πιο όμορφο…αλλά δυστυχώς στη ζωή μας υπάρχουν και πολλοί Κρέοντες που έχουν τη δική τους άποψη περί Δικαίου…
Πολλοί στην Ελλάδα πιστεύουν ότι χάνεται η εθνική μας κυριαρχία στα πλαίσια ενός ακήρυχτου πολέμου, οικονομικού αυτή τη φορά, όπου κυριαρχούν οι δυνατοί με πρωταγωνιστή τη Γερμανία σε βάρος των αδυνάτων… Άλλοι πιστεύουν ότι η Γερμανία σώζει την Ευρώπη με την οικονομική της βοήθεια…
Η Γερμανία δεν είναι από μόνη της η Ευρώπη… Η Τρόικα και όλοι αυτοί οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, Επιτροπή, ΕΚΤ κ.ά. δεν καθοδηγούνται από τη Γερμανία η οποία έχει μόνο ένα ψήφο όπως και όλες οι άλλες χώρες. Αν και οι Γερμανοί πληρώνουν το μεγαλύτερο κομμάτι στα ευρωπαϊκά ταμεία αυτό δε σημαίνει ότι οι Γερμανοί κανονίζουν από μόνοι τους τις αποφάσεις της Ευρώπης ή ότι δικαιούνται να το κάνουν… Η Ευρώπη και η ιδέα της Ε.Ε. είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο και όλοι πρέπει να δουλεύουμε γι΄ αυτή την ιδέα, ο καθένας ανάλογα τις δυνάμεις του…
Εφόσον θίξατε το θέμα των πληρωμών της Γερμανίας θα ήθελα να σας επισημάνω σε περίπτωση που δεν το γνωρίζετε ότι η Ελλάδα θέτει πλέον επίσημα το θέμα των πολεμικών αποζημιώσεων αλλά και του υποχρεωτικού κατοχικού δανείου που επέβαλε η γερμανική κατοχή στην Ελλάδα στο Β΄ΠΠ. Ποια είναι η άποψή σας;
Είναι σαφές ότι η Γερμανία πρέπει να αναγνωρίσει την υποχρέωσή της και να πληρώσει το κατοχικό δάνειο. Αλλά δε θα το αποφασίσουμε εμείς αυτό… έτσι δεν είναι; Ελπίζω να μας ακούσει ο κ. Σόιμπλε.
Είστε αισιόδοξος για το μέλλον της Ευρώπης;
Πιστεύω στην Ενωμένη Ευρώπη και είμαι αισιόδοξος για το μέλλον της. Μια Ευρώπη που θα ήταν άσχημη χωρίς την Ελλάδα…
