ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΙΟ ΔΙΑΣΗΜΟ ΝΑΥΑΓΙΟ
Τον γύρο του κόσμου κάνει το πρώτο υποβρύχιο Μουσείο της Ελλάδας, το περίφημο ναυάγιο της Περιστέρας, που αφήνει άφωνους όσους το επισκέπτονται. Το μοναδικό, σε όγκο και έκταση, αρχαίο ναυάγιο, που προσελκύει βλέμματα θαυμασμού, εντοπίστηκε το 1980 από τον Αλοννησιώτη αλιέα Δημήτρη Μαυρίκη και απαιτήθηκαν προσπάθειες τριάντα περίπου ετών, μέχρις ότου αναδειχθεί και λάβει τη θέση που του αρμόζει στον ενάλιο πλούτο της χώρας.
Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Ο γιος του αλιέα που εντόπισε το ναυάγιο, ο Κώστας Μαυρίκης, μιλά για πρώτη φορά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για το σπουδαίο εύρημα, που όπως επισημαίνει, στιγμάτισε τη ζωή του, οδηγώντας τον στη δημιουργία του Μουσείου Μαυρίκη αλλά και τη συγγραφή του βιβλίου «Ανω Μαγνήτων νήσοι», που μεταφράστηκε από οργανισμό της Οξφόρδης στα αγγλικά με τίτλο «Those scattered isles». Για το ίδιο βιβλίο, σημειωτέον, εξέφρασε ενδιαφέρον η Περιφέρεια Θεσσαλίας και προσωπικά ο περιφερειάρχης Κώστας Αγοραστός, προκειμένου να μεταφραστεί σε δέκα γλώσσες.
Ο Κώστας Μαυρίκης αφηγείται για πρώτη φορά, αποκλειστικά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ, τις πρώτες εικόνες και εντυπώσεις από το ναυάγιο και περιγράφει τον αγώνα που έκανε μαζί με τον πατέρα του, μέχρις ότου καταγραφεί και αναδειχθεί το «εκπληκτικό», όπως το χαρακτηρίζει, ναυάγιο.
«Μια ζωή ψαράδες ήμασταν και βουτούσαμε με τον πατέρα μου, Δημήτριο Μαυρίκη, στα 20 με 40 μέτρα συνέχεια. Εντοπίσαμε τυχαίο το ναυάγιο, το βρήκαμε το ’80 περίπου και από το ’82 αρχίσαμε αγώνα για να το δηλώσουμε» αφηγείται.
Όταν άρχισε να βουτάει μαζί με τον πατέρα του ήταν 12 ετών και σε ηλικία 14 ετών, μαζί με τον πατέρα του, έγιναν οι πρώτοι αυτόπτες μάρτυρες ενός ναυαγίου, που όμοιό του δεν είχαν ξανασυναντήσει.
«Όταν βούτηξα για πρώτη φορά, αυτό που αντίκρισα ήταν κάτι φανταστικό. Επειδή είχα δει αρκετά ναυάγια, τα οποία υποδείξαμε με τον πατέρα μου στην Εφορεία Ενάλιων Αρχαιοτήτων, αυτό ήταν κάτι που ξεχώριζε. Εμεινα άφωνος όταν το πρωτοαντίκρισα, γιατί ήταν τριπλάσιο ή τετραπλάσιο σε μέγεθος από τα άλλα. Μαγεύτηκα τόσο πολύ, ώστε σώθηκε το οξυγόνο και ανέβηκα πάνω χωρίς οξυγόνο, από τον θαυμασμό μου και την χαρά που ένιωσα, βλέποντας το μεγαλειώδες θέαμα. Ηταν κάτι το πρωτόγνωρο και μόλις το είδα, στιγμάτισε όλη την υπόλοιπη ζωή μου», αναφέρει, ανατρέχοντας στο παρελθόν.
Η στιγμή που έγραψε ιστορία
Μικρό παιδί πρωτοαντίκρισε το ναυάγιο, ο νυν δημιουργός του περίφημου «Μουσείου Μαυρίκη». Συνέδεσε τη ζωή του με την Στενή Βάλλα, ένα γραφικό ψαροχώρι, που ήταν «απλά ένα φτωχό μέρος, που η μόνη προοπτική που είχε ένας νέος, ήταν να γίνει καλός ψαράς. Στη συνέχεια, ο τουρισμός άλλαξε τα δεδομένα», υπογραμμίζει.
Ο Κώστας Μαυρίκης ήταν ο δεύτερος που βούτηξε στο σημείο του ναυαγίου μετά τον πατέρα του. Περιγράφοντας την εικόνα που αντίκρισε, υπογραμμίζει ότι «ήταν τρομερά εντυπωσιακή η συγκέντρωση αμφορέων, τόσο σε όγκο, όσο και σε έκταση. Αντιληφθήκαμε αμέσως ότι είναι κάτι που ξεχωρίζει, γιατί είχαμε δει ναυάγια δέκα φορές μικρότερα. Πραγματικά όταν το πρωτοείδα εντυπωσιάστηκα και αυτό με βοήθησε σε όλη τη ζωή μου, για να φτιάξω το μουσείο, τα βιβλία μου. Ηθελα να αναδείξω αυτό που δεν μπορούσε να αναδείξει για πολλά χρόνια, το ελληνικό κράτος».
Περιγράφοντας τα συναισθήματά του για το άνοιγμα του ναυαγίου, επισημαίνει: «Φυσικά αισθάνομαι ευτυχής, γιατί εμείς δουλέψαμε συνολικά 40 χρόνια γι αυτό το ναυάγιο και είναι εκπλήρωση σκοπού ζωής».
Αγώνας 30 ετών
Μεγάλος αγώνας και τιτάνιες προσπάθειες που διήρκεσαν τρεις σχεδόν δεκαετίες, απαιτήθηκαν από τους αφανείς ήρωες, τους δύο αλιείς που εντόπισαν το ναυάγιο. «Από το 82 αρχίσαμε έναν αγώνα για να το δηλώσουμε. Το ‘82 το δηλώσαμε επίσημα αλλά δεν υπήρχε τότε ισχυρή Εφορεία Εναλίων, με την μορφή που λειτουργεί σήμερα. Το ναυάγιο αρχειοθετήθηκε και παρέμεινε αρχειοθετημένο για πολλά χρόνια» αφηγείται.
«Στην συνέχεια, εφόσον είδαμε ότι υπήρχε αδράνεια, αρχίσαμε τις προσπάθειες για την ανάδειξή του», συνεχίζει. Μεγάλος Γερμανικός Οργανισμός που επισκέφτηκε το νησί, φωτογράφησε και κινηματογράφησε το ναυάγιο, με την προτροπή του Δημήτρη Μαυρίκη και του γιού του Κώστα και μέσω της πρόσβασης στην διεθνή ειδησεογραφία, γνωστοποίησαν διεθνώς το ναυάγιο που παρέμενε στην αφάνεια.
Κινητοποιήθηκε τότε η διεθνής κοινότητα και κορυφαία ονόματα του υποθαλάσσιου ερευνητικού χώρου όπως οι Ζαν Ζακ Κουστό, Χερ Κάπιταν, Πίτερ Φλοκμόρτον, Τζορτζ Μπας και Χανς Χας, ζητώντας την ανάδειξη του αρχαίου ναυαγίου.
Το τηλεφώνημα του πρωθυπουργού
«Θυμάμαι ότι ήμασταν στο σπίτι με τον πατέρα μου, το ‘91, πιστεύοντας ότι θα γίνει κάτι μετά από τόσο μεγάλη πίεση και μας πήρε τηλέφωνο ο ίδιος ο πρωθυπουργός, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Στην αρχή νομίσαμε ότι ήταν φάρσα. Ο πρωθυπουργός μάς ευχαρίστησε που το δηλώσαμε «είναι μια καλή προσπάθεια για να αναδειχθεί» είπε, και τότε θυμάμαι ότι υποσχέθηκε ότι θα αναλάβει προσωπικά το θέμα», συνεχίζεται η αφήγηση του Κώστα Μαυρίκη.
Σε ένα χρόνο άρχισαν οι πρώτες καταδύσεις από την Εφορεία Εναλίων, η πρώτη υποβρύχια έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα, με τον Κώστα Μαυρίκη να υπογραμμίζει ιδιαιτέρως την καθοριστική συνδρομή της αρχαιολόγου Ελπίδας Χατζηδάκη.
Μετά το ’93 άλλαξε η κυβέρνηση και το ναυάγιο της Περιστέρας παρέμεινε σε αναμονή για πολλά χρόνια, καθώς το ερευνητικό ενδιαφέρον των κυβερνώντων στράφηκε στο αρχαίο ναυάγιο της Φαγκρούς, στην περιοχή της Κυρά Παναγιάς.
«Το ναυάγιο της Περιστέρας έμεινε ορφανό για πολλά χρόνια και το έβαλαν στη γωνία» επισημαίνει με παράπονο ο κ. Μαυρίκης, ο οποίος δεν σταμάτησε, στο μεταξύ, τις προσπάθειες, μαζί με τον πατέρα του. «Δημιούργησα το Μουσείο επειδή υπήρχε αδράνεια, είχα συνδεθεί ψυχολογικά με το αρχαίο ναυάγιο. Εγραψα το βιβλίο «Μαγνήτων νήσοι» που ήταν καταλυτικό, γιατί ήρθε ένας νεαρός στην καφετέριά μου πριν από χρόνια και είδε το βιβλίο. Ηταν φοιτητής τότε και είχε έρθει με μια μικρή βάρκα. Ονομάζονταν Αγγελος Μαγκλής και έβαλε σκοπό της ζωής του να αναδείξει το ναυάγιο. Δημιούργησε μια συμβουλευτική εταιρία για Ευρωπαϊκά προγράμματα και μέσω του βιβλίου μου, δημιούργησε το πρότυπο καινοτόμο σχέδιο ανάπτυξης που ήταν τότε η ανάδειξη του ναυαγίου της Αλοννήσου ως υποβρύχιο Μουσείο. Ονόμασε το σχέδιο «Ανω Μαγνήτων Νήσοι», όπως είναι και ο τίτλος του βιβλίου μου, και πέρασε πολλές συμπληγάδες μέχρις ότου αναδειχθεί το ναυάγιο» επισημαίνει.
Το αρχαίο ναυάγιο σήμερα
Ερασιτέχνες αυτοδύτες και δύτες ελεύθερης κατάδυσης μπορούν να επισκεφτούν, πλέον, με τη συνοδεία καταδυτικών κέντρων, το διάσημο ναυάγιο αμφορέων του 5ου αιώνα π.Χ. στον βυθό της νησίδας Περιστέρα στην Αλόννησο, σε βάθος 28 μέτρων. Πρόκειται για μεγάλο εμπορικό πλοίο, πιθανόν αθηναϊκό, βυθίστηκε εκεί γύρω στο 425 π.Χ. Ηταν φορτωμένο με χιλιάδες αμφορείς κρασιού από τη Μένδη (αρχαία πόλη της Χαλκιδικής) και την Πεπάρηθο (τη σημερινή Σκόπελο), περιοχές γνωστές στην αρχαιότητα για το κρασί τους.
Ο σωρός των αμφορέων, που εκτείνεται στο βυθό σε μήκος 25 μέτρων, δίνει την αίσθηση του περιγράμματος και των μεγάλων διαστάσεων του πλοίου. Το ναυάγιο είναι από τα σημαντικότερα της κλασικής αρχαιότητας. Η ανασκαφή του έγινε από τους αρχαιολόγους και το προσωπικό της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού, που σήμερα φροντίζουν και για το άνοιγμα του ναυαγίου στο κοινό.
Ο εντυπωσιακός αριθμός των αμφορέων, η εξαιρετική κατάσταση διατήρησης του ναυαγίου στα -21 ως τα -28 μέτρα και η ομορφιά των εξωτικών νερών και του πλούσιου βυθού της περιοχής, που βρίσκεται εντός της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Αλοννήσου-Βορείων Σποράδων, καθιστούν το αρχαίο ναυάγιο της Περιστέρας έναν προορισμό που ενδιαφέρει κάθε έμπειρο αυτοδύτη.
Η πιλοτική λειτουργία του ναυαγίου της Περιστέρας ως επισκέψιμου ενάλιου αρχαιολογικού χώρου το καλοκαίρι του 2020 είναι το αποτέλεσμα συνεργασίας με πρωταγωνιστές την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, την Περιφέρεια Θεσσαλίας και τον Δήμο Αλοννήσου. Το έργο προετοιμάστηκε στο πλαίσιο του προγράμματος διασυνοριακής συνεργασίας BLUEMED και θα συνεχιστεί με τη χρηματοδότηση του ΠΕΠ Θεσσαλίας ως το 2023.
Φορέας διαχείρισης είναι η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ενώ επιτρέπεται μόνο η καθοδηγούμενη κατάδυση, με συνοδεία αδειοδοτημένων καταδυτικών κέντρων, που πραγματοποιούν καταδυτικές επισκέψεις στο ναυάγιο.
Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών
Το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, απονεμήθηκε το 2109 στον Κώστα Μαυρίκη για την ανεκτίμητη προσφορά του στη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιωτικού συμπλέγματος των Βορείων Σποράδων μέσω συλλογής στοιχείων από τις ενάλιες καταδύσεις του σε ναυάγια πλοίων, την έκδοση βιβλίων και την ίδρυση του Μουσείου «Κώστα και Αγγέλας Μαυρίκη», στο Πατητήρι Αλοννήσου.
Τα εκθέματα, που ο ίδιος συνέλλεξε με πολλή υπομονή, και προσωπική έρευνα, προέρχονται κυρίως από τον χώρο των Βορείων Σποράδων, ξεπερνούν τα 40.000, το φωτογραφικό αρχείο περιλαμβάνει περισσότερες από 63.000 φωτογραφίες, ενώ το αρχείο του μουσείου, αντίστοιχα, συγκεντρώνει περισσότερα από 15.000 έγγραφα.
