ΘΕΜΑ Α1
α. Η ΟΥΛΕΝ ήταν μία Αμερικανική εταιρεία, η οποία ανέλαβε το 1925 τη λύση του ζητήματος της υδροδότησης της Αθήνας με την κατασκευή του φράγματος και της τεχνητής λίμνης του Μαραθώνα. Το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας είχε ξεπεράσει, με την έλευση των προσφύγων, το 1.000.000 κατοίκους και φυσικά δεν μπορούσε πλέον να υδρεύεται με το χρονολογούμενο από τους ρωμαϊκούς χρόνους Αδριάνειο Υδραγωγείο. (σχολικό βιβλίο, σελ. 53)
β. Με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) μεταξύ της Ρωσίας και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, με την οποία τερματιζόταν ένας μεταξύ τους πόλεμος, τα χριστιανικά -ελληνικά- πλοία προστατεύονταν από τη ρωσική ισχύ και έτσι ευνοήθηκε η ραγδαία ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους. (σχολικό βιβλίο, σελ. 20)
γ. Οι «Πραιτωριανοί» ήταν ομάδα στρατιωτικών την οποία επιχείρησε να δημιουργήσει ο Δ. Βούλγαρης για να εξασφαλίσει την παραμονή του στην εξουσία. Στην αρχαία Ρώμη ήταν επίλεκτο σώμα του ρωμαϊκού στρατού, που είχαν ως κύριο έργο του την ασφάλεια του αυτοκράτορα. Παρενέβαιναν ποικιλότροπα στα πολιτικά πράγματα της Ρώμης. Ρύθμιζαν την αυτοκρατορική εξουσία και αρκετές φορές προκάλεσαν πολιτικές κρίσεις. Διαλύθηκαν από τον Μ. Κωνσταντίνο. (σχολικό βιβλίο, σελ. 77, 272)
ΘΕΜΑ Α2
α. Σωστό
β. Λάθος
γ. Λάθος
δ. Λάθος
ε. Σωστό
ΘΕΜΑ Β1
Α) Οι διαφορές του αγροτικού προβλήματος στην Ελλάδα, σε σχέση με γειτονικές ή άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οφείλονταν στις ιστορικές ιδιομορφίες της ελληνικής ανάπτυξης. Το ίδιο ισχύει και για το εργατικό κίνημα. Στο τέλος του 19ου αιώνα συναντάμε στην Ελλάδα σοσιαλιστικές ομάδες και εργατικές ομαδοποιήσεις. Η πολιτική και κοινωνική τους επιρροή ήταν σαφώς μικρότερη από εκείνη που άσκησαν αντίστοιχα κινήματα σε βιομηχανικές χώρες της Δύσης αλλά και σε βαλκανικές (π.χ. Βουλγαρία). Η απουσία μεγάλων σύγχρονων βιομηχανικών μονάδων οδήγησε σ’ αυτήν την καθυστέρηση από κοινού με άλλους παράγοντες. Στα μεγάλα δημόσια έργα της περιόδου, σημαντικό ποσοστό του εργατικού δυναμικού προερχόταν από το εξωτερικό (στη διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου εργάστηκαν πολλοί Ιταλοί) ή ήταν πρόσκαιρης, βραχύχρονης απασχόλησης. Πιο σταθερό εργατικό δυναμικό δούλευε στις μεταλλευτικές επιχειρήσεις, όπου και εκδηλώθηκαν οι πρώτες καθαρά εργατικές εξεγέρσεις (Λαύριο, 1896). Στον ιδεολογικό τομέα η επικράτηση της Μεγάλης Ιδέας εμπόδιζε την ανάπτυξη και διάδοση ιδεολογιών με κοινωνικό και ταξικό περιεχόμενο. Η κατάσταση αυτή κράτησε ως το τέλος των Βαλκανικών πολέμων. Η ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα, μιας πόλης με σημαντικό -για τα μέτρα της περιοχής- βιομηχανικό υπόβαθρο και με κοσμοπολίτικο χαρακτήρα, αποτέλεσε σημείο αναφοράς για το εργατικό κίνημα. Η μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της πόλης, η Φεντερασιόν, με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοιχτή σε νέες ιδέες εβραϊκή κοινότητα της πόλης, αποτέλεσε σημαντικό δίαυλο για τη διάδοση σοσιαλιστικής και εργατικής ιδεολογίας στη χώρα. (σχολικό βιβλίο, σελ. 46)
Β) Στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, οι πιέσεις που δέχτηκε η ελληνική κοινωνία, η εμπλοκή της σε διεθνείς υποθέσεις και ο αντίκτυπος της ρωσικής επανάστασης οδήγησαν το εργατικό και το σοσιαλιστικό κίνημα σε ταχύτατη ωρίμανση. Προς το τέλος του πολέμου ιδρύθηκε η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος (ΓΣΕΕ) που συμπεριέλαβε κλαδικά και τοπικά σωματεία, και το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Ελλάδος (ΣΕΚΕ), που λίγο αργότερα προσχώρησε στην Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνή και μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος. (σχολικό βιβλίο, σελ. 46-47)
ΘΕΜΑ Β2
Α) Με το αγγλικό κόμμα συμπαρατάχθηκαν πρόκριτοι, στρατιωτικοί, λόγιοι και έμποροι που είχαν σπουδάσει ή διαμείνει στη Δυτική Ευρώπη, με κύριο χαρακτηριστικό τους τις εθνικιστικές και δημοκρατικές ιδέες. Αισθάνονταν την ανάγκη ενός κράτους δικαίου, το οποίο θα τους εξασφάλιζε την περιουσία και τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες. (σχολικό βιβλίο, σελ. 64)
Β) Οι ηγέτες και οι οπαδοί του αγγλικού κόμματος ξεκινούσαν από τη σκέψη που είχε ωριμάσει από τις αρχές της δεκαετίας του 1820, ότι ένα ελληνικό κράτος θα μπορούσε να ιδρυθεί και να έχει ασφαλή σύνορα μόνο με την υποστήριξη της Αγγλίας. Όταν μάλιστα θα κατέρρεε η Οθωμανική αυτοκρατορία, θα μπορούσε να διευρύνει τα εδαφικά του όρια. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ηγέτης του αγγλικού κόμματος, περίμενε την υποστήριξη της Βρετανίας στις εδαφικές διεκδικήσεις της Ελλάδας, ενώ η Βρετανία έπαιρνε σαφή θέση υπέρ της ακεραιότητας της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ο Έλληνας πολιτικός πίστευε ότι η προϊούσα διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας θα ανάγκαζε την Αγγλία να επιλέξει τη συμμαχία της Ελλάδας στην περιοχή, ως φραγμό στα επεκτατικά σχέδια της Ρωσίας. Το αγγλικό κόμμα, λοιπόν, θεωρούσε ότι οι Έλληνες έπρεπε να συγκροτήσουν έναν ισχυρό κρατικό οργανισμό και να αναμένουν τις εξελίξεις στην Οθωμανική αυτοκρατορία. (σχολικό βιβλίο, σελ. 64)
Γ) Οι επιλογές του αγγλικού κόμματος επηρεάζονταν και από την αντίληψη ότι η Βρετανία αποτελούσε πρότυπο για την εξέλιξη της εσωτερικής κατάστασης της χώρας. Ως θεμελιώδεις αρχές του πολιτικού συστήματος, το αγγλικό κόμμα θεωρούσε το κοινοβουλευτικό αντιπροσωπευτικό σύστημα και τη διάκριση των εξουσιών, αρχές τις οποίες υποστήριξε σε όλη τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα. Ο Μαυροκορδάτος στην αρχή ήθελε να οριστεί η κρατική οργάνωση με γραπτό σύνταγμα, αργότερα όμως τροποποίησε τη θέση του και έβλεπε το σύνταγμα ως την τελική πράξη μιας σειράς εσωτερικών μεταρρυθμίσεων: εκλογή των κοινοτικών συμβουλίων, ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, ελευθερία του τύπου και συγκρότηση εθνικού στρατού. Επίσης επιζητούσε τον περιορισμό της κρατικής εξουσίας, ατομικές ελευθερίες και αυτοκέφαλη ελληνική εκκλησία, χωρίς δεσμεύσεις από το Πατριαρχείο. Σ’ ένα δεύτερο στάδιο επιζητούσε γραπτό σύνταγμα, κράτος δικαίου και κοινοβουλευτικό έλεγχο των πράξεων της κυβέρνησης. Γενικότερα, το αγγλικό κόμμα υποστήριζε την άσκηση μετριοπαθούς πολιτικής, τόσο ως προς τους στόχους όσο και ως προς τα μέσα. (σχολικό βιβλίο, σελ. 64-65)
ΘΕΜΑ Γ
α) Εισαγωγή για τον όρο Μεγάλη Ιδέα.
Σχολικό βιβλίο: «Σε αντίθεση… αυτού του τμήματος» (σελ. 65-66)
Συνθέτουμε την απάντησή μας βασιζόμενοι στην ιστορική αφήγηση και σε στοιχεία που αντλούμε από πρώτο παράθεμα (δευτερογενής πηγή):
Παράθεμα Α
– Μεγάλη Ιδέα χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον πολιτικό Ιωάννη Κωλέττη.
– Το περιεχόμενο του όρου παρέμεινε ασαφές.
– Η Μεγάλη Ιδέα έγινε σύνθημα εθνικό και υιοθετήθηκε με θέρμη και από την ελληνική κοινωνία.
Επίλογος – συμπεράσματα
Β) α) Εισαγωγή
Σχολικό βιβλίο: «Στο μεταξύ… εθνικών κρίσεων» (σελ. 15-16)
Συνθέτουμε την απάντησή μας βασιζόμενοι στην ιστορική αφήγηση και σε στοιχεία που αντλούμε και από τα δύο παραθέματα (δευτερογενείς πηγές):
Παράθεμα Α
– Η κυριαρχία της Μεγάλης Ιδέας εμπόδισε, αρκετές φορές, τόσο τον ελληνικό λαό όσο και την υπεύθυνη ηγεσία του να σταθμίσουν με αντικειμενικότητα και ρεαλισμό τις εκάστοτε συνθήκες.
Παράθεμα Β
– Η καθολικότητα της Μεγάλης Ιδέας ήταν μια «θαυματουργή γέφυρα» των αντιθέσεων που υπήρχαν για το σύνολο των ελληνικών προβλημάτων.
Επίλογος – συμπεράσματα
ΘΕΜΑ Δ
Πρόλογος: Αναφορά στην εποχή κατά την οποία έφτασε η οικονομική κρίση του 1932 στην Ελλάδα.
Κύριο μέρος: α) Χρησιμοποιώ από το σχολικό βιβλίο: «Η παγκόσμια οικονομική… αισιοδοξία». (σελ. 54)
Συνθέτουμε την απάντησή μας βασιζόμενοι στην ιστορική αφήγηση και σε στοιχεία που αντλούμε από τα παραθέματα:
(δευτερογενείς πηγές):
Παράθεμα 1
– Η βασική αρχή της νέας εμπορικής πολιτικής ήταν ότι οι εισαγωγές έπρεπε, όσο ήταν δυνατόν, να πληρώνονται με τα εξαγόμενα εθνικά προϊόντα.
– Το κράτος όμως παράλληλα ανέλαβε, με τον τρόπο αυτό, την προώθηση των εξαγωγών, σαν ένα μέσο για τη βελτίωση των δημοσιονομικών πραγμάτων.
Παράθεμα 2
-Κλήρινγκ: Μέθοδος συναλλαγής
-Συνίσταται στον συμψηφισμό των απαιτήσεων και υποχρεώσεων, που προκύπτουν στη διάρκεια της συναλλαγής.
Επίλογος – συμπεράσματα
Β) Εισαγωγή
Σχολικό βιβλίο: «Οι προσπάθειες… επιβολή δικτατορίας» (σελ. 54)
Συνθέτουμε την απάντησή μας βασιζόμενοι στην ιστορική αφήγηση και σε στοιχεία που αντλούμε από τα παραθέματα (δευτερογενείς πηγές και οι δύο):
Παράθεμα 1
– Η μέθοδος των clearing αποφεύγει σε μεγάλο βαθμό την παρεμβολή του συναλλάγματος και γι’ αυτό συγκρίνεται με τις πρωτόγονες μορφές των ανταλλαγών.
– Προτιμήθηκε στο μεσοπόλεμο από πολλές χώρες.
– Επέτρεπε διάφορες παραλλαγές γύρω από το ποσοστό των εισαγωγών που θα καλυπτόταν με εξαγόμενα προϊόντα και γύρω από το ποσοστό που θα καλυπτόταν με καθαρό συνάλλαγμα.
– Η οργάνωση του εξωτερικού εμπορίου παρακίνησε τους εμπόρους να οργανωθούν σε ενώσεις εισαγωγέων και εξαγωγέων, με την κρατική αιγίδα και κατοχύρωση.
– Το εμπορικό clearing, με την τάση προς τη δημοσιοποίηση και καρτελλοποίηση του εξωτερικού εμπορίου, εμφάνιζε πια τους εμπόρους σαν απλούς φορείς των αναγκών και των θελήσεων της κρατικής πολιτικής.
Παράθεμα 2
-Η Ελλάδα έκανε συναλλαγές κλήρινγκ με τις πρώην ανατολικές χώρες κάνοντας εξαγωγές προϊόντων αγροτικών.
– Η μέθοδος κλήρινγκ άφηνε σταθερά υπόλοιπο υπέρ της Ελλάδας.
Επίλογος – συμπεράσματα
