Εντυπωσιακά δεδομένα συνθέτουν το αρχαίο ναυάγιο που έφεραν στο φως οι έρευνες τις οποίες διεξήγαγε το περασμένο καλοκαίρι η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων στην περιοχή του θαλάσσιου πάρκου των Βορείων Σποράδων. Σύμφωνα μάλιστα με τις εκτιμήσεις των ειδικών θεωρείται το πλουσιότερο από τα ναυάγια τα οποία έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα στις Βόρειες Σποράδες και χρονολογείται στα Κλασσικά χρόνια, στον 4ο π.Χ. αιώνα. Η πρώτη ανακοίνωση για το σημαντικό αυτό εύρημα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του πρόσφατου Αρχαιολογικού Συνεδρίου που φιλοξενήθηκε στο αμφιθέατρο «Κορδάτος» του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και συνοδεύτηκε από πλούσιο φωτογραφικό υλικό, το οποίο υπογραμμίζει τη σημασία του. Το χρονικό της πολύ σημαντικής αυτής ανακάλυψης γράφεται το καλοκαίρι του 2008 στο πλαίσιο αρχαιολογικών ερευνών, τις οποίες διενήργησε η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων στην περιοχή του θαλάσσιου πάρκου Βορείων Σποράδων, που συμπίπτει με τον κηρυγμένο ενάλιο αρχαιολογικό χώρο, για την τεκμηρίωση γνωστών ναυαγίων με τη δημιουργία φωτομωσαϊκών. Το φωτομωσαϊκό είναι μια πιο σύγχρονη αποτύπωση από την φωτογραμμετρία, που χρησιμοποιείται σήμερα για την τεκμηρίωση κυρίως φορτίων ναυαγισμένων αρχαίων πλοίων. Στη διάρκεια της εν λόγω έρευνας εντοπίστηκε ένα ακόμα ναυάγιο κοντά στη νησίδα Σκάνδειρα, σημερινά Σκάντζουρα, η οποία βρίσκεται νοτιοανατολικά της Αλοννήσου.
«Το φορτίο, αναφέρει η κ. Καλλιόπη Πρέκα-Αλεξανδρή, Δρ. Αρχαιολογίας και Ιστορίας Τέχνης και Επίτιμη Προϊσταμένη Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, αποκαλύφθηκε σε βάθος 35-40μ. και εκτείνεται σε μία έκταση 27Χ13 μ., που βέβαια θα ήταν μεγαλύτερη αν δεν είχε συληθεί. Ο κατά μήκος άξονάς του είναι σχεδόν κάθετος ως προς τον άξονα βορρά-νότου. Αποτελείται από δύο βασικούς σωρούς ή διαφορετικά ναυάγια, εκ των οποίων ο μεγαλύτερος σωρός έχει διαστάσεις 12,5Χ14μ. και «σπηλαιώσεις» από αρχαιοκαπηλεία. Οι διαστάσεις του φορτίου του ναυαγίου ή των ναυαγίων, προσθέτει, βρίσκονται στο μεταίχμιο των στοιχείων που μας έχει δώσει η έρευνα για τις διαστάσεις των πλοίων της κλασικής εποχής». Σύμφωνα με τις έρευνες που έχουν μέχρι σήμερα διεξαχθεί, πλοία κλασικής εποχής που αποκαλύφθηκαν στην Ελλάδα, το Ισραήλ, την Κύπρο, την Ιταλία, τη Γαλλία και σε άλλες περιοχές, είχαν μήκος 15-17 μ. και πλάτος 5 μ., ενώ για ένα πλοίο κλασσικής εποχής που ερευνήθηκε μερικώς στην περιοχή των Σποράδων προτάθηκαν διαφορετικές διαστάσεις, δηλαδή μήκος 25 μ. και πλάτος 10 μ. Η πορεία των ερευνών αναμένεται βεβαίως να φωτίσει όλες τις πτυχές του εντυπωσιακού, από κάθε άποψη, ευρήματος.
Στο σημείο αυτό η Επίτιμη Προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων εκφράζει θερμές ευχαριστίες «στον Δήμαρχο Αλοννήσου για τη χρηματοδότηση της έρευνας, στον κ. Βασίλη Μεντόγιαννη για τις ενάλιες φωτογραφίες και στον κ. Πέτρο Βεζυρτζή για τη φωτογράφηση των αντικειμένων».
Πλήθος αρχαίων αμφορέων
Οι επιφανειακές διαστάσεις του ναυαγίου στα Σκάντζουρα συνηγορούν ή για την ύπαρξη ενός ή δύο πλοίων εμπορικού χαρακτήρα, όπως μαρτυρά εξάλλου και η ύπαρξη πολλών τύπων αμφορέων. Μέρος του ναυαγίου βρίσκεται θαμμένο στον αμμώδη πυθμένα και παρά το γεγονός ότι έχει συληθεί, θεωρείται, όπως προαναφέρθηκε, το πλουσιότερο από τα ναυάγια, τα οποία έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα στις Βόρειες Σποράδες. Η έρευνα που έχει ήδη προγραμματιστεί αναμένεται να δώσει περισσότερες απαντήσεις για το σημαντικό αυτό ναυάγιο. «Το πλοίο, εξηγεί η κ. Πρέκα, μετέφερε πιθανώς φορτίο οίνου μέσα σε αμφορείς Θάσου, Μένδης και άλλων περιοχών του ΒΑ Αιγαίου. Οι αμφορείς χρησίμευαν για τη μεταφορά κυρίως υγρών προϊόντων, όπως κρασί, γάλα, μέλι, νερό, λάδι, αλλά και στερεών, όπως δημητριακά, όσπρια κλπ. Οι αμφορείς που ανελκύστηκαν μπορούν να χρονολογηθούν αρχικά στον 4ο αι. π.Χ. Επίσης, προσθέτει η ίδια, αποκαλύφθηκαν μικρά αγγεία, όπως κυάθια, κάνθαροι, σκύφοι, πρόχοι της ίδιας εποχής, που πιθανώς ανήκουν σε σκεύη συμποσίου του πληρώματος ή υπήρχαν για άλλο σκοπό».
Η περιοχή των Βορείων Σποράδων υπήρξε διαχρονικά κατά την αρχαιότητα τμήμα μιας πολυσύχναστης θαλάσσιας διαδρομής για τη μεταφορά αγαθών όπως προκύπτει από τις πηγές και από τα ευρήματα. «Ο εντοπισμός πολυάριθμων ναυαγίων της κλασικής και της βυζαντινής περιόδου (11ος-12ος αι. μ.Χ.) δείχνουν την οικονομική ευρωστία πόλεων όπως η Μένδη, η Θάσος, η Ίκος, η Πεπάρηθος, που προμήθευαν με κρασί κατά τους κλασικούς χρόνους πόλεις της Μαύρης Θάλασσας μέσω μηχανισμών του αττικού εμπορίου και των αττικών βάσεων στις Β. Σποράδες. Ο θαλάσσιος αυτός δρόμος ήταν γνωστός από την 9η χιλιετία π.Χ. και αποτελούσε κομβικό σημείο για τη διακίνηση προϊόντων από την Ελλάδα προς τη Μαύρη Θάλασσα και την Ασία, αλλά και την κεντρική και Β. Ευρώπη μέσω ποταμών» επισημαίνει η κ. Πρέκα. Η συνύπαρξη τέλος πολλών διαφορετικών τύπων αμφορέων στο ίδιο ναυάγιο ή σε σύγχρονα χρονολογικά ναυάγια θα δώσει με τη συνέχιση της συστηματικής θαλάσσιας έρευνας στοιχεία για την εποχή κατασκευής και τη χρήση των διαφόρων τύπων αμφορέων. Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι οι εξαιρετικής αισθητικής κεραμικοί αμφορείς και τα αγγεία που ανέσυραν οι επιστήμονες της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, αποτελούν πολύ μικρό μέρος του θησαυρού που παραμένει θαμμένος επί χιλιάδες στον πυθμένα της θάλασσας και αναμένεται να αποκαλυφθεί στο σύνολό του, μέσω της συνέχισης των αρχαιολογικών ερευνών.
