Το λιμάνι της αρχαίας Ιωλκού, απ’ όπου ξεκίνησε το θρυλικό ταξίδι της Αργούς, φέρνει στο φως ο κύκλος των αρχαιολογικών ερευνών που διεξάγονται στην περιοχή των Πευκακίων. Οι έρευνες που διεξάγονται τα τελευταία πέντε χρόνια αποκαλύπτουν σταδιακά τον μυκηναϊκό οικισμό που αποτελούσε πιθανότατα το λιμάνι της Ιωλκού, ρίχνοντας άπλετο φως στην ιστορική διάσταση ενός διαχρονικού μύθου. Τα μέχρι στιγμής δεδομένα είναι εντυπωσιακά, καθώς αποκαλύφτηκαν τμήματα δύο κτιρίων τα οποία χρονολογούνται στον 14ο αιώνα π.Χ. και βρίσκονται έξω από τα όρια της Μαγούλας Πευκάκια, προς τα ΝΑ, όπου εκτείνεται η ανασκαφή. Όπως αναφέρει η επικεφαλής των ανασκαφών κ. Ανθή Μπάτζιου-Ευσταθίου, Προϊσταμένη της ΙΕ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Λάρισας «στην ανατολική οικία, την οποία συμβατικά ονομάζουμε Οικία Β, παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση λίθινων εργαλείων στο δάπεδο, γεγονός που σημαίνει ότι ενδεχομένως πρόκειται για εργαστηριακό χώρο, ενώ σε χώρο της δεύτερης οικίας, της Οικίας Α, εντοπίστηκε μεγάλη συγκέντρωση πορφύρας, κοχυλιών, δηλαδή, από τα οποία παράγονταν με ειδική επεξεργασία το πορφυρό χρώμα, καθώς και αγγεία που έχουν εισαχθεί από μυκηναϊκά κέντρα άλλων περιοχών». Οι τοίχοι των κτηρίων έχουν πλάτος από 0,50- 1,10μ, η ανωδομή πάνω από τις λίθινες κρηπίδες, ήταν χτισμένη με πλιθιά ενώ τα δάπεδα είναι όλα από πατημένο πηλό με εξαίρεση το δάπεδο ενός χώρου, το οποίο εν μέρει είναι πλακόστρωτο. Η πλειονότητα της κεραμικής που ανακαλύφτηκε χρονολογεί τα κτίρια στον 14ο-13ο αι. π.Χ., ενώ υπάρχουν και πρωιμότερα αγγεία. Η μελλοντική έρευνα αναμένεται να διαφωτίσει σε βάθος τις παλαιότερες φάσεις κατοίκησης.
Στόχος των ανασκαφών είναι η ολοκλήρωση της κάτοψης των οικοδομημάτων που άρχισαν να αποκαλύπτονται και η ερμηνεία της λειτουργίας τους. Το στοιχείο όμως που χρήζει, ωστόσο, περαιτέρω διερεύνησης είναι οι εντυπωσιακών διαστάσεων τοίχοι που αποκαλύπτονται, γεγονός που παραπέμπει στην ύπαρξη ενός ισχυρού κτιρίου, με εντυπωσιακή τοιχοδομία. Τα μέχρι στιγμής δεδομένα και τα κινητά ευρήματα που έχουν έρθει στο φως, δείχνουν προς την κατεύθυνση μιας πολύ σημαντικής αρχαιολογικής ανακάλυψης, που ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στο μακραίωνο ιστορικό παρελθόν της περιοχής.
Τα πρώτα στοιχεία για την ύπαρξη μυκηναϊκού οικισμού εκτός των στενών ορίων της μαγούλας Πευκάκια εντοπίστηκαν σ΄ αυτή τη θέση κατά την περίοδο 1986-1991, κάτω από στρώματα της ελληνιστικής πόλης της Δημητριάδος. Οι συστηματικές ανασκαφές που διεξάγονται τα τελευταία χρόνια, δίνουν πολύτιμες πληροφορίες αλλά και επιβεβαιώνουν, ταυτόχρονα, την πραγματική διάσταση του μύθου.
Η ανασκαφή συνεχίζεται ως συστηματική πλέον από το 2006 και εξής με την οικονομική στήριξη του Ινστιτούτου για την Προϊστορία του Αιγαίου (INSTAP) και του Ιδρύματος Ψύχα, ενώ οι φετινές έρευνες θα πραγματοποιηθούν τον Ιούλιο. Σύμφωνα με την επισήμανση της κ. Μπάτζιου-Ευσταθίου «στην ανασκαφή, που πρόκειται να συνεχιστεί και το 2010, πολύτιμος βοηθός είναι ο Δρ. Αρχαιολόγος Γρηγόρης Στουρνάρας, ενώ συμμετέχουν ασκούμενοι φοιτητές του Αρχαιολογικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας αλλά και ξένων Πανεπιστημίων. Η βοήθεια και την κατανόηση της Προϊσταμένης της ΙΓ’ ΕΠΚΑ κ. Αργ. Ιντζεσίλογλου και της συναδέλφου κ. Π. Τριανταφυλλοπούλου είναι πολύτιμες για τη συνεργασία και την επίλυση τρεχόντων προβλημάτων που προκύπτουν σε μια ανασκαφή».
Ο μυθολογικός κύκλος αποκαλύπτεται
Η σύνδεση του μυκηναϊκού οικισμού στα Πευκάκια με το μυθολογικό κύκλο της Αργοναυτικής Εκστρατείας, δηλαδή με το χώρο όπου ναυπηγήθηκε και απ’ όπου απέπλευσε η Αργώ, είχε γίνει ήδη από την αρχαιότητα καθώς στα νομίσματα της αρχαίας Δημητριάδος, η οποία από τον 2ο αι. π.Χ. έως τον 3ο αι.μ.Χ. υπήρξε η έδρα του Κοινού των Μαγνήτων, απεικονίζεται η πλώρη πλοίου που συνοδεύεται από την επιγραφή ΑΡΓΩ ΜΑΓΝΗΤΩΝ. Ο χώρος αυτός συνδέεται με τη ναυτική παράδοση της περιοχής, που διατηρεί μέχρι σήμερα τον αλιευτικό, ναυπηγοεπισκευαστικό και εμπορικό της χαρακτήρα. H παλαιότερη μαρτυρία για ανασκαφή οικημάτων μυκηναϊκής εποχής εκτός των ορίων της μαγούλας Πευκάκια, ανήκει στον Απόστολο Aρβανιτόπουλο, ο οποίος αναφέρει ότι τα εντόπισε κοντά σε ναό της Kυβέλης χωρίς όμως να δίνει ακριβείς πληροφορίες για την τοπογραφία του χώρου. Για τον λόγο αυτό, δεν ήταν δυνατό να προσδιοριστεί με ακρίβεια η θέση των αρχιτεκτονικών λειψάνων που θα έδινε σαφείς πληροφορίες για την έκταση του οικισμού και τα επιμέρους χαρακτηριστικά του.
Η γεωφυσική θέση των Πευκακίων καθόρισε τον άξονα της ανάπτυξης του οικισμού. Από τη νεολιθική εποχή και στη συνέχεια κατά την εποχή του Χαλκού(τέλος 4ης-τέλος 2ης χιλιετίας π.Χ.), εξελίχθηκε σε σημαντικό εμπορικό σταθμό που επικοινωνούσε με περιοχές όπως η Θράκη, τα παράλια της Μακεδονίας, η Μικρά Ασία, οι Κυκλάδες και η νότια Ελλάδα. «Η ανασκαφική έρευνα και η δημοσίευση του μυκηναϊκού υλικού από τα Πευκάκια έχει μεγάλη σημασία για την ιστορική εξέλιξη, τη σχέση και τη σύνδεση ή την αλληλεξάρτηση των τριών μυκηναϊκών οικισμών του κόλπου του Βόλου. Ο μυκηναϊκός οικισμός στα Πευκάκια, μαζί με τους οικισμούς του Κάστρου (Παλιά) Βόλου και του Διμηνίου αποτελούν τα τρία σημαντικότερα κέντρα της εποχής στην περιοχή του Βόλου, όπου βρισκόταν το μεγάλο μυκηναϊκό κέντρο της Ιωλκού» επισημαίνει η επικεφαλής των ανασκαφών.
Σημαντική ανασκαφή
H συμβολή της παραπάνω ανασκαφής στην έρευνα είναι σημαντική, διότι για πρώτη φορά τεκμηριώθηκε η ύπαρξη του μυκηναϊκού οικισμού έξω από τα στενά όρια της Μαγούλας Πευκάκια. Πεποίθηση των μελετητών ως το 1986, ήταν ότι δεν υπήρχε μυκηναϊκός οικισμός εκτός των ορίων της μαγούλας ενώ πίστευαν ότι η μυκηναϊκή κεραμική που εντοπίστηκε σε ορισμένα σημεία κατά τη διάρκεια σωστικών ανασκαφών στη Δημητριάδα, είχε αναμιχθεί στο χώμα που είχε ληφθεί από τη μαγούλα Πευκάκια και είχε χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή πλίνθων σε κτίρια της ελληνιστικής πόλης.
Τα μυκηναϊκά στρώματα εντοπίζονται κάτω από επιχώσεις της ελληνιστικής εποχής και είναι αρκετά κατεστραμμένα από τις νεότερες επεμβάσεις. Εκτός από την κεραμική σε συγκεκριμένους χώρους έχει εντοπιστεί μεγάλη ποσότητα θαλάσσιων οστρέων, ανάμεσα στα οποία μεγάλη ποσότητα από πορφύρες, λίθινα εργαλεία, ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα ειδώλια. Σε ένα θραύσμα αγγείου διαπιστώθηκε η ύπαρξη σφραγίσματος το οποίο ανήκει στο κυπριακό σύστημα γραφής. Σημεία γραφής, δηλαδή τέσσερις παράλληλες εγχαράξεις που συμβολίζουν τον αριθμό 4, βρέθηκαν και στη βάση κύλικας (αγγείου πόσης). Κινητά ευρήματα της ανασκαφής εκτίθενται, σημειωτέον, στην νέα πτέρυγα του Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου και συμπληρώνουν την εύρωστη εικόνα που παρουσίαζε η μυκηναϊκή Ιωλκός, στην περίοδο της ακμής της.
«Πιστεύουμε ότι τα αίτια της εγκατάλειψης του μυκηναϊκού οικισμού στα Πευκάκια θα πρέπει να αναζητηθούν στο συνδυασμό των παραγόντων που επηρέασαν πολλούς σύγχρονους οικισμούς κατά το τέλος του 13ου αι.-αρχή 12ου αι. π.Χ» επισημαίνει η προϊσταμένη της ΙΕ΄ ΕΠΚΑ. «Βέβαιο είναι, προσθέτει η ίδια, ότι δεν μπορούμε να ισχυριστούμε καταστροφή από πυρκαγιά. Ο χρόνος εγκατάλειψης του οικισμού των Πευκακίων όπως έχουμε αναφέρει και παλιότερα συμπίπτει με το χρόνο εγκατάλειψης και του ανακτορικού κέντρου στο Διμήνι, ενώ ο μόνος μυκηναϊκός οικισμός που εξακολουθεί να κατοικείται ως το τέλος της μυκηναϊκής περιόδου και έχει συνέχεια προς τις μεταγενέστερες περιόδους, είναι ο μυκηναϊκός οικισμός στο Κάστρο του Βόλου, στα Παλιά». Η πορεία των ερευνών θα φέρει νέα δεδομένα στο φως και όπως εκτιμάται από τον επιστημονικό κόσμο, πρόκειται για μια πολύ σημαντική ανασκαφή για την ίδια την πόλη αλλά και ευρύτερα, δεδομένου ότι θα προσθέσει νέα στοιχεία στο πεδίο της γνώσης
των μυκηναϊκών οικισμών του Βόλου, που άνθησαν 3500 χρόνια πριν αλλά προσελκύουν το ενδιαφέρον του κοινού, διαχρονικά.
