Τα εκατοστά του γενέθλια γιορτάζει φέτος ο προσκοπισμός στη χώρα μας. Αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη εθελοντική κίνηση, με πλούσια δράση στα ιστορικά γεγονότα της πατρίδας μας από τους Βαλκανικούς Πολέμους μέχρι σήμερα.
Οι περισσότεροι δεν είναι βέβαια εκείνοι που κάποτε φόρεσαν την στολή του προσκόπου, περισσότεροι – όλοι οι άλλοι – είναι εκείνοι που κάποτε, στην παιδική τους ηλικία, ζήλεψαν εκείνους που φορούσαν την προσκοπική στολή.
H Ιστορία του Μαγνησιακού προσκοπισμού ανέδειξε πάρα πολλούς πολίτες που αγάπησαν με πάθος αυτή την σπουδαία και τόσο αξιόλογη ιδέα. Πρωτεργάτης του προσκοπισμού στο Βόλο υπήρξε ο ιδρυτής του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ Αλέξανδρος Μέρος.
Με τη συνεργασία του τότε διευθυντή του Α’ Γυμνασίου Βόλου Ιωάννη Γιαννικάκη δημιούργησε τις πρώτες ομάδες προσκόπων το 1914 και χρημάτισε μέλος της πρώτης Περιφερειακής Επιτροπής, η οποία εκτός των ιδρυτών περιλάμβανε και άλλα επίλεκτα μέλη της κοινωνίας της πόλης μας, όπως ο δικηγόρος κα δημοτικός σύμβουλος Νικόλαος Ζαρλής, οι γιατροί Αθ. Κουκουβίνος και Σπ. Κυρίτσης και οι καθηγητές Ν. Ανδρέου και Γεώργιος Σούτης.
Τις τέσσερις ομάδες που είχαν ιδρυθεί το 1914 απάρτιζαν αποκλειστικά και μόνο μαθητές Γυμνασίου. Προκειμένου η ιδέα του προσκοπισμού να αγκαλιάσει όλες τις κοινωνικές τάξεις, ο νεαρός τότε δημοσιογράφος Αλέξανδρος Μέρος συλλαμβάνει το σχέδιο της ίδρυσης προσκοπικών ομάδων από εργαζόμενα παιδιά φτωχών οικογενειών που είχαν μπει νωρίς στην βιοπάλη.
Με το ψευδώνυμο «Βέρος» δημοσιεύει στις 9 Φεβρουαρίου 1916 σχετικό άρθρο στο οποίο προτείνει εκτός από την προσκοπική εκπαίδευση, την επαγγελματική επιμόρφωση και αποκατάσταση, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και την πνευματική γενικότερα ανάπτυξη των παιδιών που προέρχονται από τις ασθενέστερες λαϊκές τάξεις. Μετά δύο μέρες επανέρχεται στο ίδιο θέμα με πρωτοσέλιδο άρθρο, προκειμένου να δημιουργηθεί ευνοϊκό κλίμα και να καμφθούν και οι παραμικρές επιφυλάξεις της περιφερειακής επιτροπής προσκόπων.
«Επανερχόμεθα εις το προχθεσινόν θέμα μας. Της επεκτάσεως δηλονότι του προσκοπισμού εις την τάξιν των παιδιών εκείνων, τα οποία ουδεμιάς τυγχάνοντα επιβλέψεως φέρονται προς την αντίθετον της φιλεργίας, χρηστότητος και ηθικότητος οδόν. Και είνε πολλά τα παιδιά αυτά και αποτελούν κίνδυνον διά τους μικράς ηλικίας υπαλλήλους των διαφόρων καταστημάτων και ίσως διά τους μαθητάς ακόμη. Μερικοί θα απαντήσουν: Απηγορεύθη και ας απαγορευθή αυστηρότερον πάσα συνάφεια των μαθητών μετ’ εκείνων.
Αλλ’ αυτό δεν λέγεται θεραπεία. Λέγεται φραγμός πολύ μάλιστα χαλαρός και δι’ αυτούς τους μαθητάς, ανύπαρκτος δε διά τους μικρούς υπηρέτας των καταστημάτων. Η θεραπεία συνίσταται εις την εκρίζωσιν του κακού. Θεραπεία λέγεται η επαναφορά των παιδιών αυτών εις τον ευθύν δρόμον, η μόρφωσις του χαρακτήρος των, η καλλιέργεια της αγάπης προς την εργασίαν ώστε να γίνουν αύριον καλοί πολίται.
Και όλα αυτά υπόσχεται και έχει εις το πρόγραμμά του ο προσκοπισμός, δι’ αυτό δε και τον θεωρούμεν ως το λυσιτελέστερον μέσον διά την ηθικήν εξυγίανσιν και ανάπτυξιν των παιδιών εκείνων, τα οποία άμοιρα επιβλέψεως, έχουν εκτραπή ή απειλείται να εκτραπούν της ευθύτητος (….) Επιμένομεν εις την γνώμην ότι ο προσκπισμός τους πρώτους στρατιώτας του οφείλει να στρατολογήση από τους κατ’ εξοχήν έχοντας ανάγκην των αγαθών του και όχι από τους μαθητάς διά τους οποίους φροντίζει και η οικογένεια και το Σχολείον. Επιμένομεν εις την ιδέαν αυτή και ευχόμεθα συντόμως να χαιρετίσωμεν την πραγματοποίησίν της», απόσπασμα από το άρθρο που δημοσίευσε ως «Βέρος» ο Α. Μέρος το 1916.
Η πρωτοβουλία αυτή του Αλ. Μέρου είχε μεγάλη απήχηση όχι μόνο στην κοινωνία του Βόλου, αλλά και στους προσκοπικούς κύκλους της πρωτεύουσας. Κορυφαίοι παράγοντες του ελληνικού προσκοπισμού αντέδρασαν αμέσως, υιοθετώντας τις προτάσεις του. Μάλιστα ο γενικός Έφορος του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων Κ. Μελάς απηύθυνε επιστολή προς το διευθυντή της εφημερίδας στην οποία επιδοκιμάζει τις προτάσεις και επισημαίνει τα ηγετικά προσόντα του αρθρογράφου Βέρου, τον οποίο και προτρέπει να αναλάβει αμέσως την οργάνωση μιας ομάδας από παιδιά που δεν ηυτύχησαν να γίνουν μαθηταί σχολείου, τονίζοντας ότι η προσπάθεια αυτή θα αποτελέσει σημαντικότατο από κοινωνικής πλευράς έργο. Κατά τη δημοσίευση της επιστολής αυτής αποκαλύπτεται και η ταυτότητα του αρθρογράφου Βέρου.
Η επίσημη αυτή αναγνώριση από τον αρμόδιο φορέα έδωσε φτερά στο νεαρό Μέρο, ο οποίος άρχισε να εργάζεται πυρετωδώς για την υλοποίηση του σχεδίου του με την αμέριστη συμπαράσταση της Περιφερειακής Επιτροπής Προσκόπων και διακεκριμένων μελών της κοινωνίας του Βόλου. Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί ότι ο Αλέκος Μέρος σε όλη την διάρκεια της κοινωνικής του δράσης, εκτός από τα αναμφισβήτητα ηγετικά του προσόντα, είχε και το χάρισμα της σωστής επιλογής των κατάλληλων για κάθε περίσταση συνεργατών.
Πρώτη του ενέργεια ήταν η διά του Τύπου ανακοίνωση της απόφασης για την ίδρυση τοπικών επαγγελματικών ομάδων προσκόπων και η πρόσκληση για την εγγραφή μελών. Την Κυριακή 13 Μαρτίου 1916 πραγματοποιήθηκε η πρώτη συγκέντρωση στο Γυμναστήριο του Γυμναστικού Συλλόγου Βόλου. Προσήλθαν 80 περίπου νέοι μαθητευόμενοι ή ασκούντες διάφορα επαγγέλματα. Ανάμεσα τους υπήρχαν και ορισμένα παιδιά που ζούσαν στην μιζέρια χωρίς γονική φροντίδα. Στη συγκέντρωση αυτή τους ανακοινώθηκαν οι στόχοι του προσκοπισμού και ορίσθηκε νέα συνάντηση για την Κυριακή 20 Μαρτίου στον ίδιο χώρο, προκειμένου να γίνει συγκρότηση τους σε ομάδα για να αρχίσει η προπαίδευσή τους.
Την αρχηγία της ειδικής αυτής ομάδας προσκόπων ανέλαβε ο ίδιος ο Μέρος με υπαρχηγούς τους Κ. Αθανασάκη, Π. Νανόπουλο, Δ. Σαμσαρέλλο και Π. Βασιλείου. Η εκπαίδευσή τους δεν ήταν μόνο προσκοπική αλλά και στρατιωτική λόγω των συνεχών πολέμων κατά την περίοδο εκείνη στα Βαλκάνια και την Ευρώπη γενικότερα.
Παράλληλα καταβλήθηκε προσπάθεια για την ανύψωση του μορφωτικού επιπέδου των παιδιών αυτών. Προς το σκοπό αυτό διοργανώθηκαν νυχτερινά μαθήματα κατά τις εργάσιμες μέρες.
Η προσπάθεια του Μέρου επιδοκιμάζεται αμέσως από την Κεντρική οργάνωση του προσκοπισμού. Οι ενέργειες όμως του Μέρου δεν σταματούν εδώ. Αντίθετα η επιτυχής υλοποίηση της πρωτοβουλίας του τον ώθησε σε περαιτέρω ανάπτυξη των δραστηριοτήτων του για την παγίωση του νέου θεσμού.
Η ίδρυση του Σωματείου Προστασίας Παιδιού
Μετά από τη διαφωνία που είχε με τα μέλη της Περιφερειακής Επιτροπής κατά την τελευταία σύσκεψη, ο Μέρος με τη συμπαράσταση του γιατρού Δ. Σαράτση καθώς και της 7μελούς επιτροπής αποφάσισαν την ίδρυση Σωματείου με τίτλο Σύλλογος Προστασίας Παιδιού. Σκοπός του Σωματείου εκτός της ενίσχυσης των προσκοπικών ομάδων ήταν η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, η κοινωνική τους μόρφωση, η επαγγελματική τους αποκατάσταση κ.α.
Στις αρχές του 1923 ο Μέρος αποχωρεί της Τοπικής Εφορείας Βόλου, διοριζόμενος Νομάρχης Άρτας, προτείνοντας για την θέση του Τοπικού Εφόρου στην Γενική Εφορεία το γιατρό Παναγ. Παρασκευόπουλο.
Από εκεί και πέρα οι πόρτες ήταν πλέον ανοιχτές. Το προσκοπικό παιδαγωγικό σύστημα μπήκε σταθερά στη σωστή βάση. Μορφωμένοι, Προσκοπικά, Βαθμοφόροι. Συνέδρια, Σχολές Βασικής και Διακριτικού Δάσους, μορφώνουν τους Βαθμοφόρους.
Συναντήσεις, συζητήσεις, εξεύρεση καλύτερων τρόπων δουλειάς, προγράμματα σωστά, τακτικές κατασκηνώσεις, που είναι και το επιστέγασμα της όλης προσπάθειας, συναντήσεις Βαθμοφόρων κ.λ.π. είναι η επιβράβευση της συλλογικής δουλειάς.
Ένας σύγχρονος Προσκοπισμός για μια σύγχρονη νεολαία, προσαρμόζεται με τα κοινωνικά δεδομένα και κρατούν τον προσκοπισμό ψηλά, χωρίς να υποκύπτει στην αναπτυσσόμενη υψηλή τεχνολογία και στο νέο τρόπο ζωής της νεολαίας, που έχει απαιτήσεις τόσο από τη ζωή, όσο και από την κοινωνία. Αρχίζουν νέες σκέψεις, εφαρμόζονται νέες μέθοδοι, ανοίγονται νέοι δρόμοι και νέα οράματα.
*Ο Αλέξανδρος Μέρος ίδρυσε τον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ το 1916. Στον προσκοπισμό προσέφερε τις υπηρεσίες του αρχικά ως ιδρυτής Αρχηγός των επαγγελματικών ομάδων από το 1916-1919, ως μέλος της Περιφερειακής Επιτροπής των Προσκόπων τα έτη 1914-1917 και 1924-1930 και ως Τοπικός Έφορος προσκόπων Βόλου τα έτη 1922-1923, 1926-1927 και 1930 μέχρι στις 21 Ιουλίου αυτού του έτους.
*Πληροφορίες από τα βιβλία: Αλέξανδρος Μέρος 1890-1964, Ο δημοσιογράφος, ο πολιτικός, ο ιδεολόγος αγωνιστής, Δημήτρης Ν. Παντελοδήμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Βόλος 1995 και Ημερολόγιο του Βολιώτικου Προσκοπισμού (1914-1964), Αντώνης Ι. Αντωνιάδης, Βόλος 1993.
