Στην αρχαία Ελλάδα οι πεταλούδες ονομάζονταν «ψυχές», καθώς πιστευόταν ότι είναι οι ψυχές των νεκρών. Οι αρχαίοι Έλληνες την ονόμαζαν «σκώληξ η καμπή», ενώ τη χρυσαλλίδα, το επόμενο στάδιο από την κάμπια, «νεκύδαλλο», που σημαίνει «περίβλημα νεκρού». Η ομορφιά που τους δίνουν τα απίστευτα χρώματα τους είναι ανυπέρβλητη και οι περισσότεροι μένουν εντυπωσιασμένοι μπροστά στη φαντασία και την χρωματική παλέτα που έχει δημιουργήσει η φύση.
Πεταλούδες υπάρχουν παντού, σε ολόκληρη την Ελλάδα. Αυτό το μαγευτικό κόσμο των πεταλούδων ωστόσο ανέδειξε σε όλο του το μεγαλείο ο Λαρισαίος Μηχανολόγος Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Λάζαρος Παμπέρης, ο οποίος ταξίδεψε, και συνεχίζει να το κάνει, σε όλη την Ελλάδα αποκαλύπτοντας και καταγράφοντας τα πάντα σε ό,τι αφορά την πανέμορφη κοινωνία των πεταλούδων.
Τα τελευταία χρόνια ο Λάζαρος Παμπέρης επανεξέδωσε το βιβλίο του «Οι Πεταλούδες της Ελλάδας» όπου συνολικά καταγράφονται 235 είδη. Από αυτά τα 103 είδη έχουν καταγραφεί στο Πήλιο, τα 72 στην Όθρυ, ενώ στη Θεσσαλία υπάρχουν γενικά 164 είδη πεταλούδων.
Ενδεικτικά αναφέρεται πως στο Πήλιο και την Όθρυ συναντιόνται πολλά αλλά και σπάνια είδη όπως είναι η πεταλούδα Vanessa cardui που μεταναστεύει στην χώρα μας κάθε χρόνο από την Βόρεια Αφρική, η πεταλούδα Zerynthia polyxena, η πεταλούδα Aporia crataegi, η Plebeius argus, η ιδιαίτερα σπάνια πεταλούδα Muschampia tessellum, η πεταλούδα Limenitis reducta…
Ολα ξεκίνησαν τυχαία…
Ο Λάζαρος Παμπέρης κατά τη διάρκεια των οδοιπορικών στα βουνά της Ελλάδος από το 1971-1983 φωτογράφιζε τοπία της φύσης και λεπτομέρειες των φυτών και των λουλουδιών κυρίως. Το 1983 σχεδόν τυχαία φωτογράφισε μία πεταλούδα στο βουνό Τζένα και αναρωτήθηκε πιο είδος ήταν. Από τότε έχουν περάσει 27 χρόνια!
Πήρε ένα βιβλίο και διαπίστωσε ότι υπήρχαν περίπου 400 πεταλούδες στην Ευρώπη και ότι για την Ελλάδα υπήρχαν ελάχιστες πληροφορίες. Με έναυσμα αυτή την «πρώτη» πεταλούδα άρχισε να φωτογραφίζει τα επόμενα έτη και να μελετά την υπάρχουσα βιβλιογραφία που ήταν ξενόγλωσση.
Με την χορηγία του Ιδρύματος Ι. Φ. Κωστοπούλου (από το 1991-1997) εκδόθηκε η πρώτη έκδοση του υλικού που είχε συγκεντρώσει τότε. Η προσπάθεια της καταγραφής συνεχίστηκε και μετά το 1997 και τελικά το 2009 εμφανίστηκε η δεύτερη επαυξημένη και βελτιωμένη έκδοση.
Πρόσφατα βραβεύτηκε με πανευρωπαϊκό βραβείο για την προσφορά του στην προβολή και καταγραφή των πεταλούδων στην Ελλάδα στο πλαίσιο της ετήσιας συνάντησης για την προστασία των πεταλούδων που πραγματοποιήθηκε στο Κολέγιο Τσόρτσιλ του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ. Του απονεμήθηκε το βραβείο «Marsh» για την σπουδαία προσφορά του ενώ στο βιβλίο περιλαμβάνονται και χάρτες διασποράς.
Μάλιστα από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Προστασίας Πεταλούδων (Butterfly Conservation), μία διεθνής οργάνωση που σκοπό έχει την προστασία των πεταλούδων αλλά και εντόμων πολλά είδη εκ των οποίων απειλούνται με εξαφάνιση, θεωρήθηκε ως κατόρθωμα το γεγονός ότι ο ερευνητής όχι απλώς κατόρθωσε να συντάξει τον χάρτη των πεταλούδων της Ελλάδας, αλλά το έπραξε αυτό χωρίς αυτοκίνητο και χωρίς απόχη.
«Δεν χρησιμοποιώ απόχη για να φωτογραφίσω τις πεταλούδες. Η καταγραφή γίνεται με την φωτογράφιση των ατόμων στο μέρος όπου ζουν. Με μία απλή φωτογραφική μηχανή μπορείς να φωτογραφίσεις κάποια πεταλούδα από μακριά. Αλλά για σωστές και ακριβείς φωτογραφίες χρειάζεται να έχεις οπωσδήποτε ένα ειδικό φακό για μικροφωτογραφήσεις», σημειώνει ο κ. Παμπέρης.
Ο ίδιος τονίζει ότι εκτός από τον τεχνικό εξοπλισμό απαιτείται μεγάλη υπομονή και επιμονή για να πλησιάσεις τις πεταλούδες και φυσικά να τις φωτογραφίσεις. Νωρίς το πρωί οι πεταλούδες πλησιάζονται εύκολα, εκεί όπου στέκονται παγωμένες από το κρύο της νύχτας, δηλαδή ακίνητες σε διάφορα φυτά. Είναι η κατάλληλη ώρα να τις φωτογραφίσεις εύκολα. Αργότερα όταν η ζέστη αυξάνεται οι πεταλούδες δραστηριοποιούνται και κινούνται αλλά παρόλα αυτά μερικές στιγμές στέκονται σε άνθη κ.λ.π. και αν επιμείνεις μπορείς και τότε να τις φωτογραφίσεις.
Αναγκαία η προστασία τους
Η εκτίμηση της κατάστασης των πεταλούδων στην Ελλάδα είναι πως 49 είδη πεταλούδων απειλούνται, ενώ σύμφωνα με το «Κόκκινο βιβλίο των απειλουμένων ζώων της Ελλάδας» απειλούνται 33 είδη.
Οι απειλές αρχίζουν από την καταστροφή των ενδιαιτημάτων (κατοικία) των ειδών που μπορεί να είναι μία απλή υπερβόσκηση και εκχέρσωση ή και μία αλλαγή χρήσης της γης. Τα μεγάλα έργα, φράγματα, χιονοδρομικά κέντρα, δρόμοι κ.λ.π. αποτελούν σοβαρότερη απειλή, γιατί αλλάζουν χωρίς επιστροφή το ενδιαίτημα.
Τα εντομοκτόνα, ιδιαίτερα από αεροψεκασμούς, επίσης. Σε όλες αυτές τις απειλές προστίθεται και η συλλογή από τους ειδικούς επιστήμονες και από τους «εμπόρους των ειδών».
Ο κ. Παμπέρης ειδικά για τους «εμπόρους των ειδών» επισημαίνει ότι «για την συλλεκτική μανία που επιδεικνύουν μερικοί υπάρχει νομοθεσία (ΠΔ 67/1981) αλλά μόνον στα χαρτιά και απαγορεύει τη συλλογή και την εμπορία. Μάλιστα υπάρχουν άτομα που δημοπρατούν τις πεταλούδες αυτές σε γνωστούς δικτυακούς τόπους. Σε άλλες χώρες, Ισπανία, Ελβετία κ.λ.π., ακόμη και στην Τουρκία, για την προστασία των πεταλούδων έχει απαγορευθεί η συλλογή και φυσικά όσοι έμποροι-συλλέκτες κινούνται στις ευαίσθητες περιοχές ελέγχονται. Είναι καιρός και η χώρα μας να κινηθεί αποφασιστικά προς την προστασία των πεταλούδων».
