Ναυάγιο πλοίου, που έγραψε ιστορία στη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, έφερε στο φως η ερευνητική προσπάθεια δραστήριας επιστημονικής ομάδας. Τα απομεινάρια του πλοίου «Βύρων», που προσάραξε στην ερημική, βραχώδη παραλία Μπάνικας στο Πήλιο στη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, ταυτοποίησε η ομάδα ενάλιων αποτυπώσεων του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, φέρνοντας στην επιφάνεια άγνωστες σελίδες της νεότερης ιστορίας.
Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Απομεινάρια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου ο λέβητας του ιστορικού πλοίου και τα λιγοστά κομμάτια λαμαρίνας που βρίσκονται διάσπαρτα στον βυθό, στην παραλία Μπάνικας στο Ανήλιο.
Το σπουδαίο εύρημα ήρθε στο φως μετά από έρευνα που διήρκεσε ενάμιση περίπου χρόνο και αφηγείται μια άγνωστη ιστορία, η οποία παρουσιάζεται για πρώτη φορά από τον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ.
Τα απομεινάρια του ναυαγισμένου πλοίου βρίσκονται σε βάθος 8 περίπου μέτρων και πολύ κοντά στην ερημική ακτή του Μπάνικα, μόλις 30 μέτρα, και η παρουσία του, που είναι γνωστή στους ντόπιους, σε συνδυασμό με τη μακρά έρευνα που προηγήθηκε σε γερμανικά αρχεία, οδήγησαν στην ταυτοποίηση του ναυαγίου.
Καρπούς απέφερε η ερευνητική συνεργασία του Νίκου Σιδηρόπουλου και του Αρη Μπιλάλη, οι οποίοι ανέλαβαν την ιστορική έρευνα, αναζητώντας πολύτιμα στοιχεία, προκειμένου να συνθέσουν το παζλ ενός ιστορικού γεγονότος.
Ο Νίκος Σιδηρόπουλος και ο Αρης Μπιλάλης ανέλαβαν την ιστορική έρευνα του ναυαγίου
Η ομάδα ενάλιων αποτυπώσεων επισκέφτηκε τη Μαγνησία πριν από δύο περίπου εβδομάδες και ανέλαβε το δύσκολο έργο της ταυτοποίησης των λιγοστών αντικειμένων που μιλούν για το πλοίο «Βύρων», που ναυάγησε στη συγκεκριμένη περιοχή πριν από ογδόντα περίπου χρόνια, στη διάρκεια σφοδρής θαλασσοταραχής.
Ατμοκίνητο αλιευτικό
«Το πλοίο ΒΥΡΩΝ, που έφερε αρχικά την ονομασία PIONEER, ναυπηγήθηκε στο Σαουθάμπτον της Αγγλίας και ήταν το πρώτο αλιευτικό σκάφος που είχε ναυπηγηθεί εξαρχής με ατμομηχανή, το 1881. Με τη νηολόγηση του στο Scarborough τον Οκτώβριο του 1881, το PIONEER σηματοδότησε την στροφή από τα ξύλινα ιστιοφόρα στα σιδηρά ατμοκίνητα αλιευτικά, αν και είχαν προηγηθεί μετασκευές ιστιοφόρων σε ελικοκίνητα ατμόπλοια» αναφέρει στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ ο Νικόλας Σιδηρόπουλος.
Δυο χρόνια μετά τη ναυπήγησή του, το PIONEER πουλήθηκε στον Robert John Anderson και μεταφέρθηκε στο Aberdeen της Σκωτία ενώ το 1884 πέρασε στην ιδιοκτησία του J. Reed από τα North Shields. Το 1896 το σκάφος μετονομάστηκε JEANNE D’ARC και βρέθηκε να ταξιδεύει στην ακτογραμμή της Αλγερίας για λογαριασμό της ναυτιλιακής εταιρίας Prosper Durand.
Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, το γαλλικό Πολεμικό Ναυτικό επίταξε πληθώρα από αλιευτικά και μικρά εμπορικά πλοία προκειμένου να υποστηρίξουν τη δράση του στόλου. Ετσι και το JEANNED’ARC επιτάχθηκε στο Αλγέρι τον Φεβρουάριο του 1916 και μετατράπηκε σε βοηθητικό ναρκαλιευτικό. Το σκάφος πρόσφερε τις υπηρεσίες του μέχρι τον Μάρτιο του 1919 οπότε λύθηκε η επίταξη ενώ βρισκόταν στη Μασσαλία.
Μετά το τέλος του πολέμου, αρκετά από τα πλεονάζοντα και τα υπερήλικα πλοία που τέθηκαν προς πώληση αποκτήθηκαν από Ελληνες που εξακολουθούσαν να βλέπουν σε αυτά δυνατότητες για εμπορική χρήση. Ετσι και το JEAN D’ARC, παρά τα σαράντα χρόνια στις θάλασσες, αποκτήθηκε το 1920 από τον πλοίαρχο Σπυρίδωνα Λυκιαρδόπουλο από την Κεφαλονιά και νηολογήθηκε στον Πειραιά ως φορτηγό πλοίο με το όνομα ΒΥΡΩΝ.
Το 1924 πέρασε στον επίσης Κεφαλλονίτη πλοίαρχο Γεράσιμο Μπονίκο και ταξίδευε από την Πάτρα προς Σάμη – Πύλαρο ή Αγία Ευθυμία Φισκάρδο – Λευκάδα – Πρέβεζα – Πάργα – Ηγουμενίτσα – Κέρκυρα μεταφέροντας τόσο εμπορεύματα όσο και επιβάτες. Το 1930 το ΒΥΡΩΝ πουλήθηκε στον Κωνσταντίνο Πέττα.
Στις φλόγες του πολέμου
Μετά την είσοδο της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε στην επίταξη των εμπορικών πλοίων που ήταν απαραίτητα για την εθνική προσπάθεια που ξεκινούσε. Ετσι, στις 29 Οκτωβρίου 1940 επιτάχθηκε το ΒΥΡΩΝ ενώ βρισκόταν στην Πάτρα και χρησιμοποιήθηκε για τη μεταφορά στρατιωτικών τμημάτων ανάμεσα στις δυο ακτές του Πατραϊκού.
Στις 11 Απριλίου εκδόθηκε η διαταγή 927 της του Υπουργείου Ναυτικών που όριζε ότι τα μεγαλύτερα από 800 τόνους ολικής χωρητικότητας εμπορικά πλοία να μεταβούν στην Αλεξάνδρεια ακολουθώντας τον Ελληνικό πολεμικό στόλο.
Στα τέλη Απριλίου 1941 οι Γερμανοί προχώρησαν στην επίταξη όλων των πλοίων που βρίσκονταν στις περιοχές που ήδη είχαν καταλάβει, ακόμη και των καϊκιών. Το σκάφος ΒΥΡΩΝ κηρύχθηκε ως γερμανική λεία πολέμου και σύντομα εξοπλίστηκε προκειμένου να αναλάβει ρόλο ως περιπολικό, με την ονομασία 10.V.3 που υποδείκνυε ότι ανήκε στον στόλο περιπολικών του Γερμανικού Ναυτικού. Το ΒΥΡΩΝ πλέον θα χρησιμοποιούταν σε περιπολίες, ως αποστολές παράκτιες άμυνας, ανθυποβρυχιακά καθήκοντα και ως ναρκαλιευτικό.
Το «Βύρων» προσαραγμένο στην παραλία του Μπάνικα πριν από 80 χρόνια
Προσάραξε στο Χορευτό
Σε αυτά τα πλαίσια το 10.V.3 (πρώην ΒΥΡΩΝ) ανέλαβε τη συνοδεία μιας γερμανικής νηοπομπής που ξεκίνησε στις 15 Οκτωβρίου 1942 από την Θεσσαλονίκη προς τους Ωρεούς. Την απάρτιζαν το φορτηγό ατμόπλοιο ΤΕΤΗ, το αποβατικό MFP.129 και τα 10.V.2 και 12.V.5. Τα πλοία κινήθηκαν προς νότο εν μέσω κακοκαιρίας. Στο ύψος του Πηλίου οι καιρικές συνθήκες επιδεινώθηκαν καθώς έπνεαν άνεμοι 10 μποφόρ και η θάλασσα ήταν εξαιρετικά τρικυμιώδης. Πλέοντας στο σκοτάδι, με τους φάρους σβηστούς και με περιορισμένη ορατότητα εξαιτίας των καιρικών φαινομένων, το ΤΕΤΗ παρέκκλινε της πορείας του και προσάραξε σε βραχώδη ακτή παρά την θέση Οβριός στο ύψος της Παλαιάς Μιτζέλας. Το πλήρωμα αποπειράθηκε να εγκαταλείψει το σκάφος με τις λέμβους, αλλά ο αξιωματικός της γερμανικής φρουράς τους συγκράτησε, καθώς θεώρησε ότι κινδύνευαν περισσότερο εάν προσπαθούσαν να αποβιβαστούν στην βραχώδη ακτή εν μέσω της θύελλας. Πράγματι, πλήρωμα και επιβαίνοντες παρέμειναν στο σκάφος μέχρι το ξημέρωμα, οπότε και διεκπεραιώθηκαν με δυσκολία στη ξηρά.
Το 10.V.3 (πρώην ΒΥΡΩΝ) προσάραξε σε ακτή κοντά στο Χορευτό, λόγω κακοκαιρίας. Οταν το ύψος του νερού στο λεβητοστάσιο έφθασε το ένα μέτρο, ο λέβητας έσβησε και ο πλοίαρχος αντιλαμβανόμενος τον άμεσο κίνδυνο ανατροπής του σκάφους προσπάθησε να πλησιάσει την ξηρά. Κατά τη στροφή το 10.V.3 πήρε κλίση 40-45 μοιρών καθώς οι όγκοι νερού που κινούνταν ελεύθερα στο κύτος του επιδείνωναν το πρόβλημα.
Οι μηχανικοί αναγκαστικά απελευθέρωσαν τον εναπομείναντα ατμό για να αποφύγουν τυχόν έκρηξη του λέβητα καθιστώντας το 10.V.3 έρμαιο των κυμάτων. Ακολούθησε η πόντιση των δυο αγκυρών για να διατηρηθεί σε σταθερή θέση και διατάχθηκε η εγκατάλειψη του σκάφους. Δυο λέμβοι και σωσίβιες σχεδίες ρίφθηκαν στην θάλασσα και το πλήρωμα επιβιβάστηκε σε αυτές. Μια λέμβος ανατράπηκε και τρείς άνδρες έχασαν τη ζωή τους, ενώ οι υπόλοιποι κατόρθωσαν μετά από μεγάλη προσπάθεια να βγουν στην ακτή του Χορευτού. Όμως οι άγκυρες του 10.V.3 ξέσυραν υπό την πίεση των ορμητικών κυμάτων και το σκάφος παρασύρθηκε καταλήγοντας να προσαράξει στη βραχώδη ακτή.
Εντόπισαν το πλοίο
«Το βράδυ εκείνο ο Nίκος Γρηγορίου, ψαράς από το Ανήλιο είχε βγει για ψάρεμα μαζί με ένα συνάδελφο του, με το που άλλαξε ο καιρός έψαξαν καταφύγιο σε σπηλιά που γνώριζαν στην παραλία Μπάνικας, κάτι που έκαναν κάθε φορά που έβγαζε καιρό κατά τη διάρκεια της νύχτας. Αφού άναψαν φωτιά για να ζεσταθούν, κατά τις 2 με 3 η ώρα το πρωί άκουσαν φωνές στην παραλία, βγαίνοντας έξω είδαν Γερμανούς στην παραλία οι οποίοι είχαν εντοπίσει τη σπηλιά πιθανότατα από την μυρωδιά της φωτιάς» αφηγείται ο Νικόλας Σιδηρόπουλος.
Πάνω στο σκάφος είχαν μείνει ο καπετάνιος με άλλα τρία μέλη του πληρώματος. Με τη βοήθεια των ψαράδων, τους έριξαν σκοινί το οποίο έδεσαν πάνω σε ένα βράχο, και δημιουργώντας ένα είδους «αερογέφυρας» κατάφεραν να τους βγάλουν στην ακτή. Το γερμανικό πλήρωμα έμεινε στην παραλία για τρεις μέρες ώσπου παρελήφθη από τη στεριά από γερμανικό απόσπασμα. Το 10.V.3 παρέμεινε στο σημείο ώσπου άρχισε να διαλύεται από τον καιρό. Ελλείψει υλικών που θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμα, το πλοίο δεν έτυχε της ιδιαίτερης προσοχής του ντόπιου πληθυσμού.
«Φαίνεται ότι οι ζημιές που υπέστη το ΒΥΡΩΝ ήταν σοβαρές καθώς δεν ανελκύστηκε αλλά εγκαταλείφθηκε και αυτό στη θέση που είχε εξοκείλει. Σύμφωνα με τον Γρηγορίου γύρω στο 1955-1956 ήρθε μπίγα από τη Σκιάθο η οποία μάζεψε ότι μέταλλο είχε κάποια αξία, δυναμιτίζοντας το και βγάζοντας τα υπολείμματα στην ακτή. Στο συνεργείο αυτό δούλεψε και ο Γρηγορίου, ενώ με την αναχώρηση του συνεργείου, οι ντόπιοι συλλέκτες μετάλλων αποτελείωσαν ότι είχε απομείνει» αναφέρει ο κ. Σιδηρόπουλος.
Μετά από υπόδειξη του Γιάννη Κραβαρίτη κατοίκου του χωριού Ανήλιου, έγινε εφικτός ο εντοπισμός του λέβητα στην παραλία Μπάνικας, πιθανότατα του αλιευτικού ΒΥΡΩΝ. Στην συγκεκριμένη παραλία υπάρχει επίσης ρέμα όπως και στην παραλία της Μιτζέλας, κάτι το οποίο δυνάμωσε την υπόθεση ότι το ΒΥΡΩΝ βυθίστηκε στο συγκεκριμένο σημείο.
Η έρευνα στα αρχεία lloyd’s οδήγησε στα κατασκευαστικά σχέδια του λέβητα ο οποίος τοποθετήθηκε στο αλιευτικό PIONEER το 1887.
Στη συγκεκριμένη παραλία, σημειωτέον, υπάρχει ρέμα, γεγονός το οποίο ενισχύει την υπόθεση ότι το ΒΥΡΩΝ βυθίστηκε στο συγκεκριμένο σημείο, σύμφωνα με φωτογραφία προσάραξης της εποχής.
