Αγνωστα ιστορικά τεκμήρια φέρνειστο φως συγκινητικό ντοκιμαντέρ με τίτλο «Με καρδιά από τόλμη γεμάτη– Πρόσκοποι στην Κατοχή», το οποίο πρόκειται να προβληθεί το Σάββατο 27 Νοεμβρίου στις 7 το απόγευμα στο Πολιτιστικό Κέντρο Νέας Ιωνίας, στον Βόλο. Το ντοκιμαντέρ του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων για τη δράση των προσκόπων στην κατοχή 1941-1944 αφηγείται με λόγο και εικόνα στιγμιότυπα μακράς πορείας, στην οποία περιλαμβάνεται η Μαγνησία.
Συνολικά 80 χρόνια μετά την κήρυξη του ΕλληνοϊταλικούΠολέμου, το έπος του ’40, την Αντίσταση, τις εμφύλιες συγκρούσεις, που σημάδεψαν την Ελλάδα, το Ιστορικό Αρχείο του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων δημιούργησε το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ, στο οποίο συμμετέχει, μεταξύ άλλων, ο Κώστας Οικονομίδης, επίτιμος πρόεδρος της Ενωσης Παλαιών Προσκόπων Μαγνησίας, ανακαλώντας προσκοπικές μαρτυρίες νιότης στα χρόνια της Κατοχής.
Με αφορμή την επέτειο, το Ιστορικό Αρχείο ΣΕΠ παρουσίασετο ντοκιμαντέρ «Με καρδιά από τόλμη γεμάτη – Πρόσκοποι στην Κατοχή» σε πρώτη προβολή στην Αθήνα στις 7 Νοεμβρίου, με την προβολή στο Βόλο να βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής.
Με κύριο άξονα τις μαρτυρίες προσκόπων, που έζησαν τα γεγονότα της εποχής, όπως ο Στέλιος Ζαμάνος, ο Μάνος Ζαχαρίας, ο Κώστας Οικονομίδης, και πλαισιωμένη από την αφήγηση ερευνητών και ιστορικών της περιόδου, όπως ο δρ. Μενέλαος Χαραλαμπίδης, ξεδιπλώνεται η πολύπλευρη δράση που ανέπτυξαν τα στελέχη του προσκοπισμού.
«Αρχίζοντας από την αναγκαστική συγχώνευση με την Εθνική Οργάνωση Νεολαίας του Μεταξά το 1939 και τη διάλυση του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, παρακολουθούμε την αυθόρμητη επαναδραστηριοποίηση των προσκόπων στην Κατοχή και την εξάπλωση της κίνησης στις σκοτεινές και δύσκολες συνθήκες της εποχής. Οι μαρτυρίες φωτίζουν τη δράση των προσκόπων στις γειτονιές της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης, της Χαλκίδας και των άλλων πόλεων, που δεν περιοριζόταν μόνο στο προσκοπικό παιχνίδι, σε εκδρομές και κατασκηνώσεις, αλλά και στην καταπολέμηση της φοβερής πείνας και στη συμμετοχή στο αντιστασιακό κίνημα» αναφέρει στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ ο πρόεδρος του Ιστορικού Αρχείου του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων Χρήστος Σταθόπουλος.
Το ντοκιμαντέρ, που φέρει τη σκηνοθετική σφραγίδα του Χρύσανθου Κωνσταντινίδη, είναι εξολοκλήρου παραγωγή του Ιστορικού Αρχείου ΣΕΠ. Διήρκησε πάνω από έξι χρόνια και βασίστηκε σε πολυετή έρευνα των αρχείων του ΣΕΠ, καθώς και σε συλλογή προφορικών μαρτυριών παλαιών προσκόπων, που έδρασαν την περίοδο εκείνη. «Δυστυχώς, οι συνθήκες της πανδημίας δεν επέτρεψαντην παρουσίαση της ταινίας τον Οκτώβριο του 2020, όπως είχε αρχικά σχεδιαστεί» υπογραμμίζει ο κ. Σταθόπουλος.
Μεγάλη ομάδα παραγωγής
Την υλοποίηση της παραγωγής ανέλαβε μεγάλη ομάδα, η οποία απαρτίζεται από τους: Σκηνοθεσία – μοντάζ – κινηματογράφηση Χρύσανθος Κωνσταντινίδης, ιστορική έρευνα και επιμέλεια Νίκος Χατζόπουλος, έρευνα αρχείου ΣΕΠ – οργάνωση παραγωγήςΧρήστος Σταθόπουλος, έρευνα φωτογραφικού αρχείου Μελέτης Ζαχαράκης, εικονοληψία Γιάννης Χήνος, εικονοληψία συνέντευξης Κ. Οικονομίδης, Παναγιώτης Κοντογιάννης, εικονοληψία συνέντευξης Δ. Απετιάν, Δημήτρης Γιαβάσης, μιξάζ, Δημήτρης Μουρλάς, ColorCorrectionΚώστας Τατάρογλου, βοηθός παραγωγής – τιτλέζα Γιώργος Μαυρόπουλος.
Στο ντοκιμαντέρ συμμετέχουν παίζοντας ακορντεόν ο Κωνσταντίνος Χαλβές και φυσαρμόνικα ο Νίκος Τσαούτος, μέλη του προσκοπισμού στη Μαγνησία, ενώ στη μουσική επένδυση συμμετέχουν οι Αθανάσιος Βόσσης – Χορωδία Προσκόπων Αιγάλεω, Συμφωνική Ορχήστρα Δήμου Χαλκιδέων – Χορωδίες Δήμων Νίκαιας, Αλιβερίου, Περάματος, Μουσικής Εταιρείας Χαλκίδας.
Το Ιστορικό Αρχείο του Σώματος δημιουργήθηκε και οργανώθηκε το 2000 με στόχο τη συγκέντρωση της προσκοπικής ιστορίας στη χώρα μας και διαθέτει το τμήμα εγγράφων, το φωτογραφικό τμήμα, το τμήμα ήχου και εικόνας, τις συλλογές στολών, αναμνηστικών, γραμματοσήμων, προσκοπικών καρτ ποστάλ και πολύ πλούσια και μοναδική βιβλιοθήκη με κύρια κατεύθυνση τις προσκοπικές εκδόσεις και περιοδικά από τις αρχές του 1912. «Στόχος του Ιστορικού Αρχείου ΣΕΠ είναι η δημιουργία εκδόσεων και η παραγωγή οπτικοακουστικού υλικού, που αναδεικνύουν την προσκοπική ιστορία» επισημαίνει ο πρόεδρος.
Γυρίσματα στον Βόλο
Η ομάδα παραγωγής επισκέφτηκε τον Βόλο και με τη συνδρομή του τοπικού τμήματος προσκοπισμού πραγματοποιήθηκαν γυρίσματα στην πόλη, με τη Λέσχη Παλαιών Προσκόπων, που βρίσκεται στην παραλία, να αποτελεί τον χώρο, όπου καταγράφηκε η αφήγηση του Κώστα Οικονομίδη.
Μιλώντας στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ, ο 94χρονος Κώστας Οικονομίδης, ο οποίος διατηρεί άρρηκτους δεσμούς με τον προσκοπισμό, υπογραμμίζει ότι «είχα την ευκαιρία να ξαναζήσω την προσκοπική μου ζωή και νιώθω ικανοποίηση, που συνέβαλα κι εγώ στην ανασύνταξη του Σώματος κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Είναι μια δικαίωση. Εντάχθηκα στον προσκοπισμό όταν ήμουν μαθητής στην έκτη Γυμνασίου και παραμένω μέχρι και σήμερα. Με βοήθησε πάρα πολύ σε όλη την υπόλοιπη ζωή μου, στα δύσκολα. Με βοήθησε πάρα πολύ η ζωή στον προσκοπισμό, όταν στρατεύτηκα».
Με συγκίνηση ανατρέχει σε γεγονότα, που σημάδεψαν τα χρόνια της νιότης, στα πρώτα χρόνια της προσκοπικής του δράσης. «Η νεανική μας ορμή μάς οδήγησε να πάμε κατασκήνωση στον Κόκκινο Μύλο κατά τη διάρκεια της Κατοχής και εκεί μας περικύκλωσαν Γερμανοί» θυμάται.
«Ημασταν σε οροπέδιο στον Κόκκινο Μύλο, μια βραδιά με φεγγάρι και στις 10 περίπου κατέβηκαν οι Γερμανοί κρατώντας όπλα. Εκείνη τη στιγμή βρισκόμουν έξω και μου λένε «φώναξε τους υπόλοιπους έξω». Κοντά σε μας βρισκόταν το κτήμα Εγγλέζου, που το είχαν πάρει οι Γερμανοί και εγκατέστησαν συνταγματάρχη βαρόνο, ο οποίος μόλις πληροφορήθηκε ότι μας είχαν περικυκλώσει Γερμανοί, διέταξε να μην μας πειράξουν» αφηγείται ο κ. Οικονομίδης.
Παράλληλα θυμάται τη συνδρομή του στα συσσίτια για τους απόρους και τον Ελβετικό Ερυθρό Σταυρό, που διένειμε γάλα για βρέφη και παιδιά στις γειτονιές της Αθήνας. Ανήκε στην ομάδα κρούσης των προσκόπων και βραβεύτηκε με μετάλλιο ανδρείας για την προσφορά του εναντίον των στρατευμάτων Κατοχής.
«Θεωρώ ευτυχή τον εαυτό μου, που εντάχθηκα νέος στο Σώμα, το οποίο με βοήθησε πολύ στην κατοπινή μου ζωή. Κέρδισα φιλίες, γνωριμίες ανά την Ελλάδα. Γενικώς είναι μια ανάμνηση, ένας τρόπος ζωής» επισημαίνει ο κ. Οικονομίδης, ανατρέχοντας στη γνωστή ρήση «Μια φορά πρόσκοπος, για πάντα πρόσκοπος».
Προσκοπική συνεργασία
Δεσμοί φιλίας και συνεργασίας συνδέουν τους προσκόπους ανά την Ελλάδα, με το τοπικό τμήμα να δηλώνει αρωγός και συμπαραστάτης κάθε προσπάθειας, που αποσκοπεί στην ανάδειξη της ιστορίας του Σώματος.
«Θα φροντίσουμε ως περιφέρεια να εξασφαλίσουμε μια κόπια του ντοκιμαντέρ, προκειμένου να την προβάλουμε σε όλα μας τα μέλη. Οι προβολές ταινιών εντάσσονται στο πρόγραμμα των δράσεών μας, προκειμένου τα μικρά παιδιά να μαθαίνουν την ιστορία του προσκοπισμού στη Μαγνησία από το ιστορικό αρχείο που έχουμε στον Βόλο» αναφέρει στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ ο περιφερειακός έφορος προσκόπων Μαγνησίας Κωνσταντίνος Μαγαλιός.
Στο πλαίσιο της περιήγησης των νεότερων μελών στην ιστορία του προσκοπισμού, περιλαμβάνεται η προβολή ταινιών και όπως υπογραμμίζει ο κ. Μαγαλιός «το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ θα αξιοποιηθεί, προκειμένου να μαθαίνουν οι μελλοντικές γενιές την ιστορία των προσκοπισμού στην Κατοχή».
Δραστηριότητα που αντέχει στον χρόνο
Σημαντική η παρουσία και η δράση των προσκόπων διαχρονικά, συμπεριλαμβανομένης της περιόδου της Κατοχής, παρά τη διάλυση του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων το 1939 και την αναγκαστική συγχώνευση με την ΕΟΝ από τη δικτατορία του Μεταξά.
Παραθέτοντας πολύτιμα τεκμήρια, που έχει συγκεντρώσει το Ιστορικό Αρχείο του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, ο Χρήστος Σταθόπουλος αναφέρει ότι πολλοί παλιοί πρόσκοποι επάνδρωσαν συνεργεία τραυματιοφορέων κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων, ενώ σύντομα στην Κατοχή οι παλιές ομάδες άρχισαν να επαναδραστηριοποιούνται.
Εκτός από το προσκοπικό παιχνίδι, που προσέφεραν σε εκατοντάδες παιδιά στις περισσότερες πόλεις της Ελλάδας, χαρίζοντάς τους στιγμές ξεγνοιασιάς στο ζοφερό τοπίο της Κατοχής, οι πρόσκοποι επάνδρωσαν τα συσσίτια του Εθνικού Οργανισμού Χριστιανικής Αλληλεγγύης (Ε.Ο.Χ.Α.) και του Ερυθρού Σταυρού, βοηθώντας στην επιβίωση χιλιάδων πολιτών.
Διοργανώνοντας εράνους, παζάρια, θεατρικές παραστάσεις, κουκλοθέατρα, αθλητικούς αγώνες και κάθε είδους δραστηριότητες, οι προσκοπικές ομάδες συνέβαλαν στην ψυχαγωγία και την επιβίωση μικρών και μεγάλων στις πιο δύσκολες συνθήκες που είχε βιώσει ποτέ ο ελληνικός λαός. Οπως είναι φυσικό, κάνοντας πράξη το πατριωτικό τους καθήκον, πολλοί πρόσκοποι εντάχθηκαν στην Αντίσταση σε κάθε είδους οργάνωση, σε δίκτυα πληροφοριών και σαμποτάζ, στο αντάρτικο του βουνού και στην αντίσταση στις πόλεις.
Ακόμα, πολλοί πρόσκοποι, που διέφυγαν στις ένοπλες δυνάμεις στη Μ. Ανατολή και την Αφρική, συνέχισαν τον αγώνα για την ελευθερία πολεμώντας. Κάποιοι που υπηρετούσαν στο Βασιλικό Ναυτικό ίδρυσαν προσκοπικές συντροφιές στις μονάδες που υπηρετούσαν, κρατώντας άσβεστο το προσκοπικό πνεύμα.
