Εντονη αγροτική και αλιευτική δραστηριότητα – Σύκα, ελιές, μπιζέλια, σιτάρι και βελανίδια ήταν εξαιρετικά δημοφιλή κατά την αρχαιότητα
Της ΓΛΥΚΕΡΙΑΣ ΥΔΡΑΙΟΥ
Εντυπωσιακά ευρήματα και καρποί ηλικίας 5.000 χρόνων συνθέτουν τα ευρήματα που παρουσιάζονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου. Τα ευρήματα έφερε στο φως η αρχαιολογική έρευνα πολλών ετών και αποτελούν αδιάσειστες μαρτυρίες της μακραίωνης χρήσης φυτών και καρπών στην καθημερινή διατροφή, την ιατρική αλλά και την κοσμετολογία του μακρινού παρελθόντος.
Παρατηρώντας τα αρχαιολογικά ευρήματα, διαπιστώνει κανείς ότι ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή η ροδιά, η μυρτιά, η μηλιά, η φουντουκιά, η καστανιά, η άκανθος, φυτό με θεραπευτικές ιδιότητες και πολλά ακόμη, που ήταν πολύτιμα σε διαχρονική βάση.
Εντύπωση προκαλούν, μεταξύ άλλων, χρυσό στεφάνι με φύλλα δάφνης του 4ου αιώνα πΧ που βρέθηκε στη Θεσσαλία, στεφάνι που αναπαριστά φύλλα και καρπούς το οποίο ανακαλύφθηκε στο βόρειο νεκροταφείο της αρχαίας Δημητριάδας, δύο μαρμάρινες επιτύμβιες στήλες ελληνιστικής περιόδου που αποδίδονται σε τάφους ιατρών, επίσης από την αρχαία Δημητριάδα, καθώς επίσης και οι φθινοπωρινοί καρποί, που βρέθηκαν σε τάφο μικρού κοριτσιού.
Η παρουσία των φυτών και των καρπών είναι έντονη σε κάθε γωνιά του μουσείου και μαρτυρά τη σημασία τους, από καταβολής κόσμου.
Κομβικό σημείο της περιήγησης στις αίθουσες του μουσείου είναι, εξάλλου, πήλινο δοχείο με βελανίδια, ηλικίας 3.000 ετών, τα οποία προέρχονται από οικισμό της τελικής νεολιθικής εποχής που ανακαλύφθηκε στον κόμβο Μικροθηβών.
Μεγαλειώδης είναι, παράλληλα, η περιήγηση στην αίθουσα των νεολιθικών ευρημάτων, όπου εκτίθενται μεταξύ άλλων απανθρακωμένοι καρποί, όπως σύκα, πυρήνες ελιάς, μπιζέλια, αρακάς, σιτάρι, λαθούρι, αλλά και φακές. Τα σύκα, σημειωτέον, χρησιμοποιούνταν ως γλυκό και γλυκαντικό, ενώ τα βελανίδια γίνονταν η βάση για την παρασκευή ψωμιού.
Μυστικά ευζωίας χιλιάδων ετών
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν έρθει στο φως και συμπληρώνουν το παζλ της γνώσης με πολύ σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την αγροτική δραστηριότητα πολλών χιλιάδων ετών.
Δημοφιλής και ευρέως διαδεδομένη η καλλιέργεια των σιτηρών, από αρχαιοτάτων χρόνων, με το κριθαρένιο ψωμί βουτηγμένο σε ανέρωτο κρασί, να αποτελεί αγαπημένο έδεσμα για τους αρχαίους προγόνους μας, στο οποίο προσέθεταν ελιές και σύκα. Πιο συχνά όμως το πρωινό τους περιοριζόταν στον «κυκεώνα», ένα ρόφημα από βρασμένο κριθάρι, αρωματισμένο με μέντα ή θυμάρι, που πίστευαν ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες.
Βασικά συστατικά για το δείπνο των αρχαίων φρούτα φρέσκα ή ξηρά, κυρίως σύκα, καρύδια, σταφύλια ή γλυκά με μέλι. Το μεσημέρι συνήθιζαν να τρώνε ψάρια, όσπρια, ή πρόχειρα φαγητά όπως ψωμί, τυρί, ελιές, αυγά, ξηρούς καρπούς και φρούτα.
Επίσης μια τροφή που ποτέ δεν έλειπε από το τραπέζι τους ήταν το κρέας. Οι αρχαίοι έδειχναν ιδιαίτερη προτίμηση στο χοιρινό και στο μοσχάρι, ενώ σπανιότερα έτρωγαν κατσίκι και αρνί. Επίσης αγαπούσαν πολύ και το κυνήγι , κυρίως τις τσίχλες, τα ορτύκια και τα ελάφια. Μάλιστα, για να είναι μαλακά τα κρέατα έκαναν ότι και εμείς σήμερα, δηλαδή τα μαρίναραν, κυρίως με χορταρικά.
Καλλιεργητές με άποψη
Εχοντας αναπτύξει έντονη κτηνοτροφική δραστηριότητα, οι αρχαίοι κάτοικοι της περιοχής υπήρξαν, παράλληλα, δεινοί αλιείς και έτρεφαν μεγάλη αδυναμία στα θαλασσινά και τα όστρακα. Τσιπούρες, μπαρμπούνια, σαρδέλες ήταν εξαιρετικά δημοφιλή από αρχαιοτάτων χρόνων.
Οι τσιπούρες και τα μπαρμπούνια θεωρούνταν κατεξοχήν φαγητό πλουσίων, ενώ οι σαρδέλες ήταν το συνηθισμένο πιάτο των φτωχότερων. Η τιμή της σαρδέλας, μάλιστα, λειτουργούσε ως βαρόμετρο για την αγορά τροφίμων στην Αθήνα.
Γνώστες της Μεσογειακής διατροφής χιλιάδες χρόνια πριν, οι αρχαίοι καλλιεργούσαν τα όσπρια, όπως οι φακές, τα ρεβίθια τα μπιζέλια και τα κουκιά, με τα λαχανικά να κατέχουν επίσης κορυφαία θέση στο πιάτο και το μποστάνι.
Ιδιαίτερη ζήτηση είχαν και τα λαχανικά, τα οποία οι Αθηναίοι καλλιεργούσαν στους κήπους τους, με προτίμηση στους βολβούς, στα μαρούλια, στον αρακά, στις αγκινάρες, στα βλίτα, στο σέλινο, στον άνηθο και το δυόσμο. Από τα πιο αγαπημένα προϊόντα των αρχαίων πάντως ήταν τα αγγούρια και τα σύκα. Αλλα χορταρικά, όπως τα μανιτάρια, το μάραθο, τα σπαράγγια, ακόμα και τις τρυφερές τσουκνίδες, τα αναζητούσαν στις ακροποταμιές και στα χωράφια, σύμφωνα με το bovary.gr
Κάθε γεύμα συνοδεύονταν με κρασί και φυσικά το ελαιόλαδο, κορυφαία καλλιέργεια μέχρι σήμερα, δεν έλειπε ποτέ από το τραπέζι.
Καρυκεύματα και μπαχαρικά
Τα περισσότερα φαγητά γίνονταν ψητά στο φούρνο και στη σούβλα, ή βραστά με διάφορα λαχανικό και καρυκεύματα. Από τα καρυκεύματα και τα μπαχαρικά χρησιμοποιούσαν, άνηθο, βασιλικό, δυόσμο, θυμάρι, κάρδαμο, κόλιανδρο, κάππαρη, κουκουνάρι, αλλά και τα εισαγόμενα από πόλεις με τις οποίες είχαν εμπορικές συναλλαγές, όπως το πιπέρι.
Πάντως είχαν μεγάλη αγάπη στο ψωμί, έφτιαχναν μάλιστα αρκετά είδη, μέχρι και λαγάνες, με τα οποία συνόδευαν απαραίτητα κάθε γεύμα τους. Υπήρχαν σιμιγδαλένιοι άρτοι, ψωμί από χοντράλευρο, ψωμί από διάφορα γεννήματα, από ένα είδος σίκαλης της Αιγύπτου και «ψωμί από κεχρί». Στο κάθε είδος έδινα μια διαφορετική ονομασία, ανάλογα με τον τρόπο ψησίματος.
Τα γλυκά παρασκευάζονταν όλα από αλεύρι, φρούτα ξερά ή φρέσκα και μέλι, καθώς εκείνη την εποχή δεν υπήρχε ζάχαρη ούτε κακάο, οπότε ήταν πολύ ελαφριά και δεν είχαν τρομερές θερμίδες.
Σε κάθε περίπτωση οι αρχαίοι ήταν λιτοδίαιτοι, κατανάλωναν μεν μια μεγάλη ποικιλία τροφών, αλλά σε πολύ μικρές ποσότητες. Ο στόχος του φαγητού ήταν να τέρψει τον ουρανίσκο κι όχι να χορτάσει το στομάχι. Ακόμα πιο σκληροπυρηνικοί ήταν οι Σπαρτιάτες που και στη διατροφή τους ακολουθούσαν την λακωνική λιτότητα: το καθημερινό τους γεύμα περιλάμβανε μια κούπα από «μέλανα ζωμό» κι ένα κομμάτι ψωμί, ενώ σε ιδιαίτερες περιστάσεις και γιορτές έτρωγαν βραστό χοιρινό, λίγο κρασί και πίτα.
