Από τον συντονιστή Εκπαιδευτικού Εργου του Περιφερειακού Κέντρου Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού Θεσσαλίας Δημοσθένη Χατζηλέλεκα.
Ο Κωφιώτης λόγιος Στέφανος Κομμητάς υπήρξε πολυγραφότατος επιστήμονας, ευρισκόμενος σε συνεχή διάλογο με τον νεοελληνικό διαφωτισμό, αλλά και το ευρωπαϊκό πνεύμα, παράγοντας πνευματικούς καρπούς που έθρεψαν την παιδαγωγική επιστήμη, τη μαθηματική σκέψη, τις φυσικές επιστήμες, αλλά και τη θεολογική και φιλοσοφική διανόηση.
Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει η διδακτορική διατριβή του συντονιστή Εκπαιδευτικού Εργου του Περιφερειακού Κέντρου Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού Θεσσαλίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Δημοσθένη Χατζηλέλεκα με θέμα: «Η προσωπικότητα και το έργο του Θεσσαλού λόγιου και παιδαγωγού Στέφανου Κομμητά».
Επιβλέπων καθηγητής της διατριβής ήταν ο Αντώνης Σμυρναίος, αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικής Ιστορίας και Εκπαίδευσης και Διδακτικής της Ιστορίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Ο Εξωραϊστικός και Εκπολιτιστικός Σύλλογος Κωφών Αλμυρού «Ο Στέφανος Κομμητάς» εκφράζει τις ευχαριστίες του και τα θερμά του συγχαρητήρια για την προσπάθεια καταγραφής διάσωσης και προβολής του ανεκτίμητου δασκάλου λογίου Στέφανου Κομμητά.
Σύμφωνα με τον Εκπολιτιστικό Σύλλογο, το αντικείμενο της διατριβής αφορά στην προσωπικότητα και το έργο ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, του λογίου – παιδαγωγού Στέφανου Κομμητά (Κωφοί Αλμυρού 1762 – Πέστη 1830), του οποίου όμως το έργο λησμονήθηκε και έμεινε μέχρι σήμερα ουσιαστικά στην ιστορική αφάνεια. Το εύρος των δημοσιευμένων συγγραφών του Κομμητά ξεπερνά τις 13.000 σελίδες, ενώ η διατριβή θα προσθέσει σε αυτές 40 ακόμη κώδικες με 3.872 νέα ιδιόχειρα χειρόγραφά του, τα οποία βρέθηκαν στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας και φωτίζουν τις άγνωστες, για δύο περίπου αιώνες, πολύπλευρες επιστημονικές ενασχολήσεις του. Από τα χειρόγραφα αυτά οι δέκα κώδικες αφορούν στα νέα (σε σχέση με τα προηγούμενα) παιδαγωγικά του μαθήματα, οι δεκαπέντε στην επιστήμη των Μαθηματικών, ενώ οι άλλοι δεκαπέντε στις Φυσικές Επιστήμες.
Ο Κωφιώτης λόγιος αφομοίωσε κριτικά την ευρωπαϊκή φιλοσοφική και επιστημονική σκέψη, την ενσωμάτωσε στα διδακτικά εγχειρίδιά του, αποτυπώνοντας τα αποτελέσματα των νέων επιστημονικών ερευνών στην Ευρώπη και τις επιστημονικές και φιλοσοφικές θεωρίες των διαφωτιστών. Ταυτόχρονα, διαμόρφωσε τον δικό του επιστημονικό λόγο, είχε αναπτυγμένη ιστορική συνείδηση και αισθανόταν το βάρος του ιστορικού ρόλου που καλείτο να διαδραματίσει. Στα χειρόγραφά του συμβιώνουν η παραδοσιακή και η νεωτερική τάση. Συνυπάρχει η αρχαιοελληνική παράδοση.
Αν και οι μελετητές του Νεοελληνικού Διαφωτισμού χαρακτηρίζουν περιφρονητικά τον Κομμητά ως αντιφιλόσοφο, σχολαστικό, ακραίο συντηρητικό και φανατικό αρχαϊστή, ο συγγραφέας της διατριβής εκτιμά ότι η χρόνια αυτή απαξίωσή του οφείλεται στο γεγονός ότι οι περισσότερες μελέτες προσεγγίζουν τον άνθρωπο και το έργο του αποκλειστικά μέσα από το πρίσμα της διαμάχης που αναπτύχθηκε με τον Κοραή στις δύο πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Η αρχαϊστική τοποθέτησή του στο γλωσσικό ζήτημα δημιούργησε μια εσφαλμένη εκτίμηση και προκατάληψη που τον ενέταξε στους συντηρητικούς. Αντίθετα, η στάση του στη γλωσσική διαμάχη της εποχής του εκτιμάται ως επιστημονικά υπεύθυνη, διότι ο αττικός λόγος τον οποίο υπερασπιζόταν διασφάλιζε την ενότητα και τη συνεκτική σοφία της ελληνικής γλώσσας και γίνεται ο φορέας παιδείας και ταυτότητας του ελληνικού λαού που θα συντηρούσε την εννοιολογική και αξιολογική διαφάνεια των λέξεων, χωρίς όμως να αποκλείει και την εισχώρηση της διάστασης του χρόνου σε επίπεδο παραγωγής, σύνθεσης, αλλαγής των παραγωγικών στοιχείων της νέας ελληνικής, των υποκοριστικών καταλήξεων κ.λπ. Ο γραπτός επίσης λόγος του Κομμητά διέπεται από επιστημονικότητα, αναλυτικότητα, λεπτομερειακή διερεύνηση.
Μετά το καθεαυτό κείμενο της διδακτορικής διατριβής ακολουθούν η εκτενέστατη βιβλιογραφία και τέσσερα παραρτήματα που περιέχουν αφενός την αλληλογραφία του Κωφιώτη λογίου, τις ομιλίες του και ποικίλα δημοσιεύματα και αναφορές σε αυτόν, αφετέρου αποτυπώνεται η βασική δομή και η θεματολογία των 40 ανέκδοτων κωδίκων.
Ο κ. Χατζηλέλεκας, ο οποίος έχει τρία μεταπτυχιακά διπλώματα και ήταν ήδη διδάκτορας του Τμήματος Βαλκανικών Σπουδών του Πανεπιστήμιου Δυτικής Μακεδονίας, καθώς και μεταδιδάκτορας του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, είχε να αντιμετωπίσει τεράστιο όγκο δημοσιευμένου και αδημοσίευτου υλικού σχεδόν 17.000 σελίδων. Εχοντας επίσης λάβει υπόψη του όλη τη σχετική με το θέμα βιβλιογραφία, την οποία και αξιοποίησε συστηματικά, προσπάθησε λοιπόν με τη νέα αυτή διατριβή του να συλλάβει τον εσωτερικό κυρίως πυρήνα της σκέψης τού Κωφιώτη λογίου, πέρα από τις επιφανειακές εκτιμήσεις, με τις οποίες τον είχαν φορτώσει οι σύγχρονοι και οι επίγονοί του. Κατάφερε να προσεγγίσει με συνέπεια και εμβρίθεια ένα θέμα με το οποίο δεν έχει ασχοληθεί άλλος ερευνητής στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό και επιχείρησε να αναδείξει άγνωστα στοιχεία της προσωπικότητας και του έργου του, τα οποία διαφοροποιούν αρκετά τις μέχρι τώρα εκτιμήσεις γι’ αυτόν και προβάλλουν μια καινούργια, διασταλτική ερμηνεία της στάσης του. Συνδύασε με επιτυχία το έργο του Κωφιώτη λογίου με την ευρωπαϊκή διανόηση της εποχής του, το γερμανικό ιδεαλισμό και τα εν γένει επιστημονικά επιτεύγματα της εποχής του, καθώς και με την πλατωνική και αριστοτελική σκέψη. Ανέδειξε επίσης την έντονη φιλοπατρία του, που τον συνέδεε με το πάγιο πρόταγμα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού για την συνάφεια παιδείας και απελευθέρωσης. Αποκάλυψε, τέλος, όχι μόνο τα αποκλίνοντα, αλλά και τα συγκλίνοντα στοιχεία της σκέψης των δυο αντιπάλων Κοραή και Κομμητά, κλίνοντας μάλλον προς την άποψη ότι, όχι οι ιδέες καθ’ εαυτές, αλλά οι προσωπικοί λόγοι ήταν εκείνοι που κυρίως καθόρισαν τη διαμάχη των δύο λογίων.
